طراحی آییننامه فوق‌العاده سختی کار و کار در محیط‌های غیرمتعارف / افزایش حقوقهای جدید در پیش است؟ + جدول
سازمان اداری و استخدامی کشور پیشنویس آییننامه فوق‌العاده سختی کار و کار در محیط‌های غیرمتعارف را برای جلب نظر کارشناسان منتشر کرده است.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، آثار منفی کار بر افراد را نباید منحصر بر تأثیرات صرف بدنی دانست؛ از این رو تأثیر شرایط کار بر متصدی با معیارهای متفاوتی سنجیده می‌شود که سه معیار اصلی شناخته شده عبارتند از معیارهای فیزیولوژیک، معیارهای روانی و معیارهای تولیدی. بنابراین در کنار مولفه‌های فیزیکی، فشار روانی به مفهوم ایجاد احساس‌های منفی، تنش، اضطراب، عصبی بودن و ناراحتی نیز قابل ملاحظه است.
مسائل مربوط به محیط کار با افزایش خطرات شغلی و حرفه‌ای اهمیت بیشتری پیدا کرده است. سبب این امر، استفاده از فرآورده‌های جدید سمی و خطرناک و به کار بردن ماشین‌ها و وسایل پیچیده‌ای است که با پیشرفت علوم و فنون به وجود آمده و شتاب کار آنها خود از عوامل خطرناک برای سلامتی متصدیان است. این نکته نیز روشن است که محیط کار که متصدیان قسمت عمده‌ای از زندگی خود را در آن می‌گذرانند؛ تأثیر عمیقی بر سلامت، وضع جسمی، روحی و اجتماعی ایشان دارد. فشارهای جسمی روحی و عصبی که در محیط کار وجود دارد؛ متعدد و داری انواع مختلف است.
سازمان بین المللی کار (ILO) در موارد متعدد به موضوعات مربوط به محیط، شرایط و سختی کار پرداخته است. در بیشتر کشورها نیز از جمله کشورهای اروپایی، شاغلینی که در مشاغل سخت یا خطرناک مشغول هستند، از قوانین بازنشستگی مطلوبی، از قبیل تخصیص مزایای حقوق بازنشستگی و یا دسترسی به بازنشستگی پیش از موعد (قبل از سن قانونی بازنشستگی) بهره‌مند می‌شوند.
در همین راسا اخیرا سازمان اداری و استخدامی تاکید کرده است، در خصوص مزایای سختی کار در کشورمان در بخش دولتی، به استناد مفاد بند (3) ماده (68) قانون مدیریت خدمات کشوری، فوق‌العاده سختی کار به کارمندان دستگاه‌های اجرایی مشمول قانون مذکور که در محیط‌های غیرمتعارف نظیر کار با اشعه و مواد شیمیایی، کار با بیماران روانی، عفونی و در اورژانس و در بخشهای سوختگی و مراقبتهای ویژه بیمارستانی، تا 1500 امتیاز قابل پرداخت می‌باشد و در مورد کار با مواد سمی، آتش‌زا و منفجره و کار در اعماق دریا، امتیاز یاد شده با تصویب هیأت وزیران تا سه برابر قابل افزایش خواهد بود.
در اجرای حکم قانونی مزبور، دستورالعمل پرداخت فوق‌العاده سختی کار و کار در محیط‌های غیرمتعارف موضوع بند یاد شده طی بخشنامه شماره 50795/200 مورخ 5/10/1389 معاون توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رییس جمهور (وقت) به دستگاه های اجرایی ابلاغ و در بند (3) آن مقرر شده است که فرآیند تعیین سختی کار کارمندان دولت از جمله نحوه تعیین امتیاز درجه سختی کار و تکمیل فرم مربوط، براساس مفاد تصویب‌نامه مورخ 9/8/1366 و دستورالعمل آن، موضوع بندهای (خ) و (د) ماده (39) قانون استخدام کشوری و اصلاحات بعدی باشد.
شایان ذکر است که طی سال‌های اخیر به دنبال شکایت دیوان محاسبات کشور در خصوص برقراری فوق‌العاده سختی کار و کار در محیط‌های غیرمتعارف برای تعدادی از کارمندان دستگاه‌های اجرایی مشمول قانون مدیریت خدمات کشوری، هیأت عمومی دیوان عدالت اداری نسبت به ابطال آنها رأی صادر نموده است.
از جمله ایرادات وارده در رأی مورخ 7/8/1399 دیوان عدالت اداری این است که در اجرای ماده (80) قانون مدیریت خدمات کشوری مبنی بر تصویب آیین‌نامه‌های اجرایی فصل دهم از جمله ضوابط اجرایی بند (3) ماده (68) قانون مذکور، مصوبه‌ای در خصوص تعیین مصادیق «سختی کار» از سوی هیأت وزیران تصویب و ابلاغ نشده است. ضمن آنکه رجوع به مقررات مربوط به قبل از قانون مدیریت خدمات کشوری به علت منسوخ شدن آن از زمان اجرایی شدن قانون اخیرالذکر، قابلیت استناد ندارد. همچنین در محیط‌های غیرمتعارف می‌بایست مصادیق با مثال‌های مذکور در بند (3) ماده (68) قانون یاد شده از سنخیت و انطباق لازم برخوردار باشد. باتوجه به اینکه رأی مذکور عملاً امکان بررسی پیشنهادهای دستگاه‌های اجرایی جهت برقراری فوق‌العاده سختی کار و کار در محیط‌های غیرمتعارف موضوع بند (3) ماده (68) قانون مذکور را متوقف ننموده است، لذا تنظیم ضوابطی مناسب و روزآمد در این خصوص حائز اهمیت و ضروری است.
براین اساس پیشنویس حاضر تدوین گردیده است.
پیش نویس آیین نامه فوق العاده سختی کار و کار در محیط‌های غیرمتعارف
هیئت وزیران در جلسه... به پیشنهاد سازمان اداری و استخدامی کشور، به استناد ماده (80) قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب 18/7/1386، آییننامه اجرایی بند (3) ماده (68) قانون یاد شده را به شرح زیر تصویب نمود:
ماده 1. تعاریف
قانون: قانون مدیریت خدمات کشوری
فوق‌العاده: فوق‌العاده سختی کار و کار در محیط‌های غیرمتعارف موضوع بند (3) ماده (68) قانون
دستگاه اجرائی: هر یک از دستگاه‌های اجرائی مذکور در ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری
سازمان: سازمان اداری و استخدامی کشور
سختی کار: وضعیتی است که با وجود رعایت شرایط بهداشتی لازم و ایمنی کافی در محیط کار و همچنین ارتقاء تکنولوژی در انجام وظائف شغل، شاغل در معرض ابتلاء به بیماری یا عوارض نامطلوب قرار می‌گیرد.
محیط غیر متعارف: محیطی که به لحاظ فقدان شرایط مطلوب زیستی، زمینه ابتلاء به بیماری یا عوارض نامطلوب را برای شاغلین در آن محیط به همراه دارد.
ماده 2- فوق‌العاده سختی کار و کار در محیط‌های غیر متعارف به متصدیان پست‌های سازمانی تعلق می‌گیرد که براساس وظایف شغلی مصوب دستگاه اجرایی ذیربط، در یکی از وضعیت‌های زیر قرار می‌گیرند:
الف - وضعیت سختی کار و کار در محیط‌های غیر متعارف:
شامل متصدیان مشاغل و پست‌های سازمانی است که بر اساس وظایف شغلی مصوب، به لحاظ طبیعت و ماهیت کار، تحت تاثیر عواملی قرار دارند که در انجام وظائف خود بطور مستمر و یا متناوب با دشواری، فشار و صعوبت به مراتب بالاتر از ظرفیت‌های طبیعی و جسمی مواجه می‌باشند یا وظایف شغلی خود را در محیط کاری غیر متعارف نظیر کار با اشعه و مواد شیمیایی، کار با بیماران روانی، عفونی و در اورژانس و در بخشهای سوختگی و مراقبتهای ویژه بیمارستانی و یا هم‌سنخ از لحاظ موضوع و ماهیت با موارد ذکر شده، انجام می‌دهند. عوامل و درجات مربوط به این بند به شرح جدول شماره (1) پیوست می‌باشد.
ب - وضعیت کار با مواد سمی، آتش‌زا و منفجره و کار در اعماق دریا:
این وضعیت منحصر به متصدیان مشاغل و پست‌های سازمانی است که بر اساس وظایف پست سازمانی مصوب بطور مستمر و یا متناوب با مواد سمی، آتش‌زا و منفجره سر و کار دارند و یا در اعماق دریا فعالیت می‌نمایند. عوامل و درجات مربوط به این بند به شرح جدول شماره (2) پیوست می‌باشد.
تبصره 1- میزان افزایش امتیاز در وضعیت (ب) می‌بایست به تصویب هیأت وزیران برسد.
تبصره 2- دستگاه اجرایی می‌بایست مشاغل یا پستهایی سازمانی مصوب و مورد عمل خود را که دارای مصادیق وضعیت‌های یاد شده می‌باشند، جهت بررسی به سازمان ارسال نماید.
ماده 3- دستگاه‌های اجرایی مکلفند شرایط بهداشتی، ایمنی لازم و سلامت محیط کار را برای متصدیان مشاغل و پست‌های موضوع این آییننامه مهیا و قبل از شروع کار، آموزش‌های ایمنی و بهداشتی ضروری را برای آنها جهت کاهش اثرات زیان‌بار انجام وظایف محوله، ارائه نمایند.
تبصره - دستگاه‌های اجرایی موظفند نسبت به انجام معاینات پزشکی و آزمایش‌های دوره‌ای برای متصدیان مشمول این آییننامه اقدام نمایند.
ماده 4- امتیاز هر یک از مولفه‌های عوامل مندرج در جداول پیوست (1) و (2) برای هر یک از حالت‌های پنجگانه آنها به ترتیب 4،3،2،1و5 می‌باشد و درجات سختی مربوطه به شرح زیر می‌باشد:
درجه سختی 1: بین 1 تا 11 امتیاز درجه سختی 2: بین 11 تا 71 امتیاز درجه سختی 3: بین 71 تا 141 امتیاز درجه سختی 4: بین 141 تا 211 امتیاز درجه سختی 5: بین 211 تا 285 امتیاز
امتیازات مربوط به هریک از وضعیت‌های دوگانه فوق و درجات مربوطه، بر اساس مقادیر مندرج در زیر می‌باشد:
سختی‌کار و کار در محیط‌های غیرمتعارف (حداکثر تا 1500 امتیاز):
درجه سختی 1: تا 300 امتیاز درجه سختی 2: از 300 تا 600 امتیاز درجه سختی 3: از 600 تا 900 امتیاز درجه سختی 4: از 900 تا 1200 امتیاز درجه سختی 5: از 1200 تا 1500 امتیاز
وضعیت کار با مواد سمی، آتش‌زا و منفجره و کار در اعماق دریا (حداکثر امتیاز تا 4500):
درجه سختی 1: تا 1200 امتیاز درجه سختی 2: ااز 1200 تا 1400 امتیاز درجه سختی 3: از 1400 تا 1600 امتیاز درجه سختی 4: از 1600 تا 1800 امتیاز درجه سختی 5: از 1800 تا 4500 امتیاز
تبصره 1- حداکثر امتیاز فوق‌العاده برای شرایط مندرج در بندهای (الف) و (ب) ماده (2) این آییننامه از عوامل مختلف معادل (1500) امتیاز می‌باشد.
تبصره 2- برای متصدیان مشاغل و یا پست‌های سازمانی که در شرایط کار با مواد سمی، آتش‌زا و منفجره و کار در اعماق دریا قرار دارند، حداکثر امتیاز فوق‌العاده پس از تصویب در هیات وزیران تا سه برابر قابل افزایش می‌باشد (4500 امتیاز). بدین منظور ضروری است دستگاه اجرایی ذیربط پیشنهادات لازم را به همراه دلایل توجیهی برای بررسی و تایید به سازمان ارسال نماید تا موضوع پس از اخذ تایید شورای توسعه مدیریت و سرمایه انسانی جهت سیر مراحل تصویب به هیات وزیران ارسال شود.
تبصره 3- متصدیان مشاغل و پست‌های سازمانی مشمول این آییننامه که در دوره انفصال از خدمت یا مرخصی بدون حقوق بیش از یک ماه به سر می‌برند، در طول دوره‌های مذکور مشمول بهره‌مندی از فوق‌العاده موضوع این آییننامه نخواهند شد.
تبصره 4- در صورت تغییر شغل و یا محل خدمت شاغل، شرایط و عوامل مرتبط با وضعیت‌های سه‌گانه مجدداً مورد بازنگری قرار خواهد گرفت. همچنین هرگاه هرکدام از عوامل به گونهای برطرف و به وضعیت متعارف تبدیل شود، پرداخت فوق‌العاده منوط به بازنگری مجدد عوامل مزبور از سوی سازمان خواهد بود.
ماده 5- برخورداری از فوق‌العاده سختی شرایط محیط کار از بابت عامل کار با مواد رادیو اکتیو و پرتوهای مضره (اشعه) منوط به عدم پرداخت فوق‌العاده موضوع بند (4) ماده (20) قانون حفاظت در برابر اشعه مصوب 20/1/1368مجلس شورای اسلامی و آییننامه مربوط می‌باشد.
ماده 6- شاغلین پستهایی مشمول یکی از وضعیت‌های دو گانه ماده (2) این آییننامه که در اجرای ماده (124) قانون بکارگیری شده‌اند، در خصوص فوق‌العاده مورد نظر، تابع این آییننامه می‌باشند.
ماده 7- مفاد این آییننامه از تاریخ تصویب لازم‌الاجراست و کلیه مقررات و مصوبات مغایر با این آییننامه از تاریخ اجرا لغو می‌شود.
تبصره - عوامل و معیارهای درجه بندی مندرج در جداول پیوست (1) و (2) سالانه در صورت نیاز بازنگری و از سوی سازمان ابلاغ خواهد شد.
ماده 8- دستورالعمل اجرایی این آییننامه توسط شورای توسعه مدیریت و سرمایه انسانی تهیه و ابلاغ خواهد شد.
ماده 9- نظارت بر حسن اجرای این آییننامه با رعایت مفاد ماده (71) قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور مصوب 10/11/1395 مجلس شورای اسلامی، بر عهده بالاترین مقام اجرایی دستگاه‌های اجرایی ذیربط است.
پیوست‌ها:
جدول شماره (1)- عوامل سختی کار (بند (الف) ماده (2))
آیین نامه فوق العاده سختی کار و کار در محیط‌های غیرمتعارف
جدول شماره (2)- عوامل سختی کار با مواد سمی، آتش‌زا و منفجره و کار در اعماق دریا (بند (ب) ماده (2))
