عجایب منشأ بارش "کوادرانت"/ اوج بارش آخرین شهاب باران جذاب 1400 در نیمه‌شب

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران گفت: آخرین بارش شهابی جذاب سال 1400 و اولین بارش شهابی سال نوی میلادی، 30 دقیقه پس از بامداد سه‌شنبه 14 دی ماه به اوج خواهد رسید.

مهندس مسعود عتیقی در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه بارش‌های شهابی همواره از پدیده‌های جذاب نه تنها برای منجمان آماتور بلکه برای عموم مردم هستند، افزود: آخرین بارش جذاب سال 1400 که سال پایان بخش قرن 14 خورشیدی است و اولین بارش شهابی شاخص و با کیفیت سال 2022 میلادی، بارش شهابی "ربعی" یا "کوادرانتی" است که خوشبختانه در سال جاری زمان اوج این بارش همزمان با رسیدن ماه به وضعیت ماه نو و عدم حضور نور ماه در آسمان است.

وی ادامه داد: این وضعیت ماه، شرایطی را ایجاد کرده است که به دور از نور و آلودگی هوای شهرها به ویژه در کلانشهرها و عدم ابرناکی آسمان، در مناطق کویری و یا کوهستانی و حتی روستاهای کوچک می‌توان متوقع مشاهده شهاب‌های بسیاری از این بارش بود.

عتیقی، ZHR یا میزان بارش ساعتی سرسویی (سمت‌الرأسی) این بارش را 120 شهاب در ساعت عنوان کرد و یادآور شد: در میان بارش‌های شهابی سالیانه فعلی، این نرخ بارش به نسبت بالا است.

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران، یکی از ویژگی‌های این بارش زمستانی را رصد آذرگوی‌های پرنور و درخشان آن دانست که یادآور بارش زیبای پرساوشی در فصل تابستان است. عتیقی اضافه کرد: می‌توان گفت که این بارش شهابی به نوعی به ساکنان نیمکره شمالی زمین تعلق دارد؛ چرا که کانون بارش تقریبا در نقطه شمالی کره آسمان قرار داشته و شهاب‌های زیادی از این بارش را ساکنان نیمکره جنوبی نمی‌توانند مشاهده کنند.

وی یادآور شد: منشأ این بارش شهابی همچون بارش شهابی "دوپیکری" (جوزایی) قدری عجیب است، چرا که به جای یک دنباله‌دار یخی، گویا با یک سیارک سنگی مواجه هستیم که به نام EH1 2003 شناخته می‌شود و به طور اتفاقی توسط "Peter Jenniskens" شناسایی شد.

مدار دنباله دار 2003 EH1

این فعال حوزه نجومی تاکید کرد: چه بسا این جرم دنباله‌دار C/1490 Y1 باشد که توسط اخترشناسانی از کشورهای ژاپن، کره و چین 500 سال قبل رصد شده است و این بارش در آن زمان شناسایی، اما پس از سالیانی فراموش شد.

عتیقی اضافه کرد: برای شناخت کانون این بارش یعنی نقطه‌ای از آسمان که اگر رد شهاب‌ها را در سراسر پهنه آسمان بر خلاف جهت حرکت آنها امتداد دهیم، به این نقطه می‌رسیم، نیز بیان این نکته ضروری است که معمولا نام هر بارش شهابی، از صورت فلکی که کانون بارش در آن قرار دارد، گرفته می‌شود و این در شرایطی است که صورت فلکی کوادرانت (ربع یا یک چهارم - Quadrantid) امروزه در آسمان وجود ندارد و این صورت فلکی در سال 1795 میلادی توسط "Jerome Lalande" اخترشناس فرانسوی بین صور اژدها و گاوران (عوا) معرفی شد.

تصویری از صورت فلکی کوادرانت که اکنون از بین رفته و بارش Quadrantids باتوجه به آن نامگذاری شده است (اعتبار تصویر از اطلس Coelestis)

وی خاطر نشان کرد: امروزه ستارگان آن بین چند صورت فلکی دیگر تقسیم شده‌اند، اما مکان کانون بارش ربعی بین صور فلکی خرس بزرگ (دب اکبر)، اژدها و گاوران (عوا) و در نزدیکی ستاره "ژوبین‌دار" (سماک رامح) قرار دارد.

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران ادامه داد: هر چند این انجمن با توجه به پاندمی کووید -19 برنامه رصدی عمومی ندارد، اما امید است علاقه‌مندان و به‌ویژه عکاسان نجومی با همراه داشتن لباس گرم مناسب فصل و رعایت نکات بهداشتی، به دور از هر گونه تجمع برای پیشگیری از شیوع بیشتر بیماری ناشی از کرونا، بتوانند از مشاهده شهاب‌های این بارش در شبانگاه دوشنبه 13 دی و بامداد سه‌شنبه 14 دی ماه جاری لذت ببرند و تصاویر زیبا و گزارش‌های علمی را از این رویداد جالب آسمانی ثبت کنند.

به گفته وی، هر گزارش می‌تواند شامل مختصات مکان رصد، افراد رصدگر، میزان جابه‌جایی رد هر شهاب در آسمان، تعداد شهاب مشاهده شده در هر ساعت، تعداد آذرگوی‌های این بارش، صورت فلکی محل عبور شهاب‌ها و... باشد.

عتیقی خاطر نشان کرد: زمان اوج بارش ربعی امسال ساعت 30 دقیقه بامداد سه‌شنبه، 14 دی ماه 1400 است.