علمدار نهضت ملی نفت هم که باشی نباید به آمریکا اعتماد کنی / ضرورت عدم اتکای اقتصاد کشور به نفت

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به گزارش موج رسا; این روزها همه در تب و تاب فرا رسیدن عید نوروز هستند و کمتر کسی فکرش به 29 اسفند به عنوان روز ملی شدن صنعت نفت می‌رسد و حتی شاید از برخی‌ها بپرسی که چرا امروز (29 اسفند) تعطیل رسمی است حتی دلیل آن را نداند اما 29 اسفند، روز بسیار مهم و سرنوشت‌سازی در تاریخ کشورمان به شمار می‌رود که طی آن نفت به عنوان سرمایه ملی شده و نهضت دکتر محمد مصدق جواب داده است. نهضت ملی شدن نفت از مبارزات مردم ایران برای ملی کردن این سرمایه عظیم و به عبارت دیگر طلای سیاه، شروع شد و این نهضت در 29 اسفند 1329 با ملی شدن نفت به اوج خود رسید و تا کودتای 28 مرداد 1332 ادامه داشت.

در سال 1280 (1901 میلادی) قراردادی توسط دربار مظفرالدین‌شاه قاجار و شخصی بریتانیایی‌تبار به نام ویلیام ناکس دارسی به امضا رسید که به «قرارداد دارسی» معروف شد. ویلیام دارسی طبق این قرارداد، امتیاز انحصاری اکتشاف و استخراج نفت در جنوب ایران را به دست آورد. شرکت نفت دارسی سرانجام پس از 7 سال در 26 مه 1908 میلادی در منطقه مسجدسلیمان به نفت رسید. نفت ایران هنگامی اهمیت بیشتری پیدا کرد که دولت انگلستان با خرید سهام دارسی درصدد برآمد به‌طور مستقیم‌تری در این پروژه بزرگ مشارکت کند و دولت انگلستان پس از آن خود مالک بی‌رقیب منابع نفتی عظیم ایران در بخش‌های جنوب و جنوب شرقی شد.

در سال 1312 و در دوره رضاشاه، تصمیم گرفته می‌شود که به قرارداد دارسی پایان داده شود اما دولت ایران با لغو این قرارداد نتوانست مالکیت منابع نفتی را در اختیار بگیرد. شخص رضاشاه پس از مذاکره با سر جان کدمن (رئیس شرکت نفت ایران و انگلیس) و رجینالد هوار (سفیر بریتانیا) در ایران این قرارداد را قبول کرد و مقامات دولت را وادار به تصویب آن کرد. مجلس شورای ملی نیز به اتفاق آرا آن را تصویب کرد. در این قرارداد که مدت آن 60 سال تعیین شد، شرکت نفت ایران و انگلیس همچنان به اکتشاف و استخراج و فروش منابع نفتی ایران بدون هیچ الزامی به ارائه صورت عملکرد به دولت ایران ادامه می‌داد.

نخستین مخالفت‌ها و انتقادها با امتیازات نفتی پس از استعفای رضاشاه و ورود نیروهای متفقین به ایران آغاز و در دوره چهاردهم مجلس شورای ملی انجام شد.

* نطق مصدق در مجلس شورای ملی

محمد مصدق طی نطقی در زمینه این قرارداد در مجلس چهاردهم گفت: اگر امتیاز دارسی تمدید نشده بود در سال 1961 میلادی (1340 شمسی) به بعد، دولت نه تنها به صدی 16 عایدات حق داشت بلکه صدی صد عایدات حق دولت بود. بنابراین صدی 84 از عایدات که در 1961 میلادی حق دولت می‌شود بر طبق قرارداد جدید کمپانی آن را تا 32 سال دیگر می‌برد و تاریخ عالَم نشان نمی‌دهد که یکی از افراد مملکت به وطن خود در یک معامله 16 بیلیون و 128 هزار ریال ضرر زده باشد و شاید مادر روزگار دیگر نزاید کسی را که به بیگانه چنین خدمتی کند.»

در همین مجلس بود که طرح تحریم امتیاز نفت در آذر 1323 تصویب شد.

* روز ملی شدن صنعت نفت

قانون ملی شدن صنعت نفت در واقع پیشنهادی بود که به امضای همه اعضای کمیسیون مخصوص نفت در مجلس شورای ملی ایران در 17 اسفند 1329 به مجلس ارائه شد و در 24 اسفند 1329 در مجلس شورای ملی تصویب شد. متن پیشنهاد تصویب شده بدین شرح است: «به نام سعادت ملت ایران و به‌منظور کمک به تامین صلح جهانی، امضاکنندگان ذیل پیشنهاد می‌نماییم که صنعت نفت ایران در تمام مناطق کشور بدون استثنا، ملی اعلام شود یعنی تمام عملیات اکتشاف، استخراج و بهره‌برداری در دست دولت قرارگیرد.»

مجلس سنا نیز این پیشنهاد را در 29 اسفند 1329 تصویب کرد و پیشنهاد، قانونی شد. و بدین ترتیب روز 29 اسفند 1329 به عنوان روز تاریخیِ ملی‌شدن صنعت نفت ایران در حافظه ملت ایران باقی ماند.

* دکتر محمد مصدق که بود؟

محمد مصدق، سیاستمدار، حقوقدان، نماینده 8 دوره مجلس شورای ملی، استاندار، وزیر و 2 دوره نخست‌وزیر ایران بود و اولین ایرانی دارنده مدرک دکترای رشته حقوق است و سلطنت پهلوی را مخلوق سیاست انگلیس می‌دانست و به همین دلیل یکی از منتقدین سرسخت رضا شاه بود که در زمان حکومت وی به زندان رفته و مدتی را در تبعید گذراند. وی پس از دوران تبعید در سال 1328 ملی شدن صنعت نفت را مطرح کرد و در سال 1330 به نخست‌وزیری رسید و در اولین اقدام خود، نفت ایران را ملی کرد. مصدق سرانجام در 14 اسفند 1345 در سن 87 سالگی بر اثر بیماری سرطان در بیمارستان نجمیه تهران و زیر نظر ماموران ساواک درگذشت.

امروز به برکت نهضت و قیام دکتر مصدق، نفت ایران از دست بیگانگان درآمده و به دست ملت ایران افتاده که منافع آن شامل تمام مردم ایران می‌شود و ایرانیان نه تنها باید ارزش و اهمیت روز 29 اسفند را بدانند بلکه باید این موضوضع را به نسل‌های آینده نیز انتقال دهند که اگر نفت ایران ملی نمی‌شد شاید امروز در شرایط دیگری قرار داشتیم و همچنان چشم به دست بیگانگان می‌انداختیم. مصدق هرچند اقدامات خوبی در دوران نخست‌وزیری و همچنین در نهضت ملی شدن نفت ایران داشت اما اشتباهاتی هم کرده که ناشی از اعتماد وی به غرب بوده است.

* مصدق در کلام رهبر انقلاب

حضرت آیت‌الله خامنه ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی در 11 آبان 1396 در دیدار دانش‌آموزان و دانشجویان فرمودند: بعضی‌ها هستند که می‌گویند حالا یک‌جوری مثلاً یک ذره با آمریکا کنار بیاییم شاید دشمنی‌شان کم بشود. نه، حتی به آن‌هایی هم که به آمریکا اعتماد کردند و بستند و به سراغ آمریکا رفتند برای کمک گرفتن، رحم نکردند. مثل چه‌کسی؟ دکتر مصدق.

ایشان افزودند: دکتر مصدق برای اینکه بتواند با انگلیسی‌ها مبارزه کند و در مقابل انگلیس‌ها بایستد به خیال خودش رفت سراغ آمریکایی‌ها و با آن‌ها ملاقات و مذاکره کرد و درخواست کرد و به آن‌ها اعتماد کرد.

رهبر انقلاب خاطرنشان کردند: کودتای 28 مرداد نه به وسیله انگلیس بلکه به وسیله‌ی آمریکا در ایران علیه مصدق انجام گرفت یعنی حتی به امثال مصدق هم این‌ها راضی نیستند. این‌ها نوکر، سرسپرده و تو‌سری‌خور مثل محمدرضا پهلوی می‌خواهند. این‌جور آدمی می‌خواهند که بر این کشورِ پُرنعمتِ پُربرکتِ ثروتمندِ حساسی که ازلحاظ موقعیت جغرافیایی و از لحاظ توانایی‌های گوناگون حساس است، حکومت کند؛ یک نفری باشد دست‌بسته و تسلیم آن‌ها...

رهبر معظم انقلاب اسلامی همچنین در 22 خرداد 1396 در دیدار مسئولان نظام فرمودند: بسیاری از مسائل ما با آمریکا اساساً قابل حل نیست، علت هم این است که مشکل آمریکا با ما، خود ما یعنی خود جمهوری اسلامی است. اینکه یک دولتی، یک نظامی، یک حکومتی به وجود بیاید آن هم در یک جای مهم و سرزمین ثروتمندی مثل ایران، یک حکومتی سرِ کار بیاید که به «آری و نه» قدرتی مثل آمریکا اعتنا نداشته باشد و خودش در مسائل «آری و نه» بگوید، برایشان غیر قابل تحمل است که با این مخالف و معارض‌اند.

ایشان با بیان اینکه تجربه نهضت ملی، جلوی چشم ما است، گفتند: دکتر مصدق در نهضت ملی به آمریکایی‌ها حُسنِ ظَن و بلکه ارادت داشت اما مایل نبود به آن‌ها تکیه کند. با انگلیسی‌ها البته بد بود و مایل به استقلال بود. آن کسی که عامل کودتا علیه دکتر مصدق شد، نه یک انگلیسی، بلکه یک آمریکایی بود و پشت سرش بیش از دستگاه اینتلیجنت‌سرویس انگلیس، سیای آمریکا قرار داشت.

* تکیه بر اقتصاد غیرنفتی

اقتصاد جمهوری اسلامی ایران، سال‌ها متکی به نفت بوده و درآمد اصلی کشور از راه فروش نفت، تامین می‌شد اما بیش از یک دهه است که نفت ایران به دلیل تحریم‌های ظالمانه و شدت یافتن دشمنی دشمنان به اندازه و قیمتی که باید به فروش نمی‌رود و در این راستا باید از تکیه بر اقتصاد نفتی چشم پوشید همانطور که دولت سیزدهم نیز در تدوین بودجه سال 1401 کل کشور بر این موضوع تاکید کرده و راه‌های دیگری برای درآمد و سرمایه‌گذاری در کشور پیش‌بینی کرده که یکی از آن‌ها ایجاد صندوق پیشرفت و عدالت است پس نباید همواره به نفت امیدوار بود چرا که این سرمایه نیز روزی به پایان خواهد رسید.

حجت‌الاسلام حسینعلی زاهدی‌پور، امام جمعه خرمدره در بخشی از خطبه‌های آخرین نماز جمعه این شهر در 27 اسفند سال جاری ضمن تحلیل تحریم‌ها و گفت‌وگوهای هسته‌ای گفت: مهم‌ترین راهکار برای داشتن اهرم فشار، عدم تکیه به منابع زیرزمینی مانند نفت و خام‌فروشی است.

وی ابراز کرد: وابستگی به خام‌فروشی و عدم تکیه به ابتکارات و فن‌آوری نیروهای داخلی، هرگونه برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت و بلندمدت اقتصادی را تحت‌الشعاع قرار خواهد داد.

حجت‌الاسلام زاهدی‌پور با اشاره به تاثیر وابستگی به نفت و خام‌فروشی در اقتصاد کشور اظهار داشت: در شوم بودن وابستگی به نفت و خام‌فروشی همین بس که اگر این وابستگی نبود، چه بسا نیاز اساسی به مذاکرات هسته‌ای نداشتیم البته استفاده از امکانات خدادادی با وابستگی به آن متفاوت است.

انتهای پیام /