«غزه» محور مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا

این مذاکرات محرمانه در 10 ژانویه در مسقط، پایتخت عمان برگزار شد و مقامات عمانی پیام ها را بین هیات های ایرانی و آمریکایی که در اتاق های جداگانه نشسته بودند، منتقل می‌کردند. سرپرستی این هیات‌ها بر عهده علی باقری‌کنی، معاون وزیر امور خارجه و مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران و برت مک‌گرک، هماهنگ‌کننده رئیس‌جمهور بایدن در امور خاورمیانه بود. این دیدار که نخستین بار توسط فایننشال تایمز گزارش شد، اولین باری محسوب می‌شود که مقامات ایرانی و آمریکایی مذاکرات حضوری - هرچند غیرمستقیم - را طی هشت ماه اخیر برگزار کردند. مقامات آمریکایی گفتند که ایران در ژانویه درخواست این دیدار را داده و عمانی‌ها قویا توصیه کردند که ایالات متحده این پیشنهاد را بپذیرد.

از زمان آغاز جنگ غزه و پس از حملات حماس در 7 اکتبر به اسرائیل، ایالات متحده و ایران به یکدیگر اطمینان داده‌اند که هیچ یک به دنبال رویارویی مستقیم نبوده‌اند، موضعی که در پیام‌هایی که از طریق واسطه‌ها ارسال می‌شود، بارها بیان شده است. به گفته مقامات آمریکایی و ایرانی، اما در مذاکرات عمان هر یک از طرفین درخواست روشنی از طرف دیگر داشتند. واشنگتن از ایران خواست که نیروهای نیابتی خود را مهار کند تا حملات حوثی‌ها به کشتی‌ها در دریای سرخ و هدف قرار دادن پایگاه‌های آمریکایی در عراق و سوریه متوقف شود. تهران نیز به نوبه خود از دولت بایدن خواست تا آتش‌بس را در غزه برقرار کند.

با این حال، هیچ توافقی حاصل نشد و چند ساعت پس از خروج مک گرک از نشست با ایرانی‌ها، ایالات متحده 11 ژانویه حملات نظامی خود را به اهداف متعدد حوثی‌ها در یمن انجام داد. در اوایل فوریه، ایالات متحده حملاتی را به پایگاه های نظامی مرتبط با ایران در عراق و سوریه در تلافی قتل سه نظامی آمریکایی در حمله شبه نظامیان عراقی نزدیک به ایران انجام داد. از آن زمان حملات به پایگاه‌های ایالات متحده در عراق پایان یافته و تنها چند مورد از این حملات در سوریه گزارش شده است. یک مقام ارشد آمریکایی گفت که ایالات متحده در گفت‌وگوها شرکت کرده است تا نشان دهد که حتی با افزایش تنش‌ها، واشنگتن همچنان برای پیگیری دیپلماسی با ایران آماده است - اما اگر این گفت‌وگو به نتیجه نرسد، ایالات متحده از زور استفاده خواهد کرد.

دو مقام ایرانی، یکی در وزارت امور خارجه، گفتند که ایران در مذاکرات تاکید کرده است که فعالیت شبه نظامیان، به ویژه حوثی ها را کنترل نمی کند، اما می‌تواند از نفوذ خود بر آنها استفاده کند تا اطمینان حاصل شود که در صورت برقراری آتش‌بس در غزه، همه حملات متوقف خواهند شد. مقامات آمریکایی و ایرانی گفتند که ایران و ایالات متحده از زمان دیدار در ژانویه به طور مرتب به پیام ها درباره شبه‌نظامیان نیابتی و آتش بس ادامه داده اند. علی واعظ، مدیر ایران در گروه بین‌المللی بحران گفت: «داشتن کانال های ارتباطی، حتی اگر غیرمستقیم باشد، قطعا می‌تواند برای کاهش احتمال اشتباه محاسباتی و سوءتفاهم مفید باشد. اما همان‌طور که از آن زمان تاکنون دیده ایم، به ویژه در مورد حملات یمنی‌ها در دریای سرخ، تنش ها بین دو طرف همچنان قابل‌توجه است.»

ایالات متحده و ایران هر دو تصمیماتی را برای جلوگیری از یک جنگ مستقیم در ماه فوریه گرفتند. نیروهای آمریکایی در واکنش نظامی خود از حملات مستقیم به ایران اجتناب کردند و ایران شبه‌نظامیان در عراق را متقاعد کرد که حملات به پایگاه‌های آمریکایی در سوریه را متوقف کنند تا از شدت حملات برای جلوگیری از کشته شدن آمریکایی‌ها بکاهند. اما به گفته پنتاگون، یمنی‌ها از 19 نوامبر تاکنون 102 حمله علیه کشتی‌ها در دریای سرخ و خلیج عدن انجام داده‌اند. تا 14 مارس، ایالات متحده 44 حمله به اهداف یمنی‌ها انجام داده است، اما این حملات، یمنی‌ها را که تهدید به استفاده از تسلیحات پیشرفته‌تر کرده‌اند، منصرف نکرده است. یک مقام ارشد آمریکایی گفت که حوثی ها یک موشک میان برد جدید را آزمایش کرده‌اند. اما این مقام گفت که گزارش رسانه های خبری روسیه در مورد دسترسی حوثی ها به موشک های مافوق صوت به احتمال زیاد دقیق نیستند. عبدالملک الحوثی، رهبر جنبش حوثی ها، روز پنج‌شنبه گفت که یمنی‌ها محدوده هدف گیری خود را برای جلوگیری از عبور کشتی های مرتبط با اسرائیل از اقیانوس هند و دماغه امید نیک در امتداد سواحل جنوبی آفریقا، گسترش خواهند داد.

تحلیلگران می گویند حوثی ها برگ برنده ای برای ایران در درگیری های کنونی شده اند، زیرا کشتیرانی بین‌المللی را مختل کرده و خطرات جنگ در غزه را فراتر از منطقه افزایش داده اند. به گفته تحلیلگران، این اهرمی است که ایران به راحتی از آن دست نخواهد کشید. بهار سال گذشته؛ ایران و هیات آمریکایی در عمان، توافقی را برای آزادی بازداشت شدگان آمریکایی در ایران در ازای آزادی حدود 6 میلیارد دلار از درآمدهای نفتی مسدود شده ایران در کره‌جنوبی مورد مذاکره قرار دادند. آنها همچنین به توافقی غیررسمی برای کاهش تنش در منطقه و کاهش شدت حملات به پایگاه‌های آمریکایی در عراق و سوریه دست یافتند. ساسان کریمی، تحلیلگر سیاسی در تهران گفت: «هدف مذاکرات اخیر در عمان این بود که هر دو طرف به آن توافق غیررسمی بازگردند و تنش‌ها را در سطح پایین نگه دارند. ما نباید انتظار پیشرفت بین ایران و آمریکا را داشته باشیم. در حال حاضر همه به طور محدود روی منطقه متمرکز شده‌اند. آنها می خواهند ایران از قدرت متقاعدکننده اش با شبه نظامیان استفاده کند و ایران می گوید: نه به این سرعت؛ تا زمانی که آتش بس برقرار شود.»

• یمن روی موج محبوبیت منطقه‌ای
• کنعانی: مسیر مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا همچنان باز است
• رمزگشایی از ماموریت مقام ارشد آمریکایی در عمان
• نقش عمان در صلح منطقه ای
• محور تماس تلفنی وزرای خارجه آمریکا و عمان