فرصت استثنایی برای ایران در بازار تحریم شده 60 میلیارد دلاری روسیه / تجربه ناموفق بازار قطر دوباره تکرار نشود!

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو - مهران شفاعتی؛ طی روز‌های اخیر، خبر شروع جنگ روسیه و اوکراین، جهانیان را حیرت زده کرد. شاید یکی از مهم‌ترین دلایل شروع این درگیری ها، گسترش ناتو تا نزدیکی مرز‌های روسیه بود که پوتین را برآن داشت تا فرمان حمله به اوکراین را صادر کند. حمله‌ای که هدف آن به گفته رئیس جمهور روسیه، خلع سلاح کامل اوکراین است.

تحریم‌های روسیه مشابه تحریم‌های ایران! این در حالی است که وزارت دفاع روسیه اعلام کرد تعداد 1612 عدد از تاسیسات نظامی در اوکراین در جریان عملیات نظامی نابود شدند. علاوه بر این اتفاقات، اتحادیه اروپا به خصوص 5 کشور انگلستان، ایتالیا، فرانسه، هلند و آلمان نیز در در اقدامی متقابل، روسیه را تحریم کردند. جن ساکی؛ سخنگوی کاخ سفید هم با اشاره به تحریم روسیه توسط آمریکا گفت: تحریم‌های روسیه کاملا مشابه تحریم‌های ایران خواهد بود و با افزایش تحریم‌ها به دنبال فلج کردن اقتصاد روسیه هستیم.

دسترسی به منابع ارزی محدود می‌شود الینا ریباکووا، یکی از اقتصاددانان موسسه مالی بین المللی گروه تجاری صنعت خدمات مالی جهانی اعتقاد دارد: تحریم بانک مرکزی روسیه احتمالاً تأثیر شگرفی بر اقتصاد روسیه و سیستم بانکی آن دارد، مشابه آنچه در سال 1991 دیدیم. این امر احتمالاً منجر به فرار‌های عظیم بانکی و دلاری شدن اقتصاد روسیه، با فروش شدید، تخلیه ذخایر و احتمالاً فروپاشی کامل سیستم مالی روسیه خواهد شد. رئیس کمیسیون اروپا نیز با مرحله بندی تحریم‌ها تاکید کرده، حذف بانک‌های روسی از سوئیفت با هدف انسداد صادرات و واردات روسیه است. او گام دوم را فلج کردن بانک مرکزی روسیه از طریق قطع دسترسی این نهاد به منابع ارزی خود عنوان کرده است.

فرصت 60 میلیارد دلاری برای ایران! طبیعتا این جنگ، اقتصاد 2 کشور در حال جنگ را با چالش‌های مختلفی روبه رو خواهد کرد و اروپا اجازه صادرات کالا‌های خود به روسیه را نخواهد داد. این درحالی است که طبق آمار‌های رسمی، روسیه در سال میلادی قبلی بیش از 60 میلیارد دلار کالا از کشور‌های اروپایی وارد کرده که به تفکیک شامل 119 میلیون دلار لبنیات، بیش از 6 میلیارد دلار مواد دارویی، بیش از 2 میلیارد دلار تجهیزات پزشکی، بیش از 4 میلیارد دلار مواد شیمیایی و پلاستیک، 798 میلیون دلار مواد شوینده و بیش از 2 میلیارد دلار محصولات آرایشی و بهداشتی می‌شود. علاوه بر آن نیز تا قبل از شروع درگیری ها، روسیه سالانه از اوکراین چیزی حدود نیم میلیارد دلار محصولاتی از جمله (شیشه، شیمیایی و پلاستیک، مصالح ساختمانی و معدنی) وارد می‌کرد که پیش بینی می‌شود شاهد از بین رفتن تجارت این دو کشور باشیم.

به قطر سفر نکردیم! این مسئله یک فرصت استثنایی را برای ایران فراهم کرده است تا با شناسایی نیاز‌های امروز بازار روسیه، یک جهش تولید صادراتی غیرنفتی بزرگی ایجاد کند، چراکه بسیاری از این کالا‌ها در داخل تولید می‌شوند. بیایید به سال 1396 برویم! روز‌هایی که کشور قطر توسط عربستان و بسیاری از متحدان عربی خود تحریم شد و در نتیجه آن، ظرف مدت کوتاهی قفسه فروشگاه‌های مواد غذایی قطر خالی از جنس شد. در آن روز‌ها قطر به کشور‌های جایگزین برای واردات محصولات مورد نیاز خود، احتیاج داشت. ایران آمادگی خود را برای پوشش نیاز‌های این کشور اعلام کرد و اولین محموله حامل 460 تن مواد غذایی از بندردیر بوشهر به قطر ارسال شد، اما این مقدار کافی نبود.

قفسه‌های پر شده از اجناس ترک در حالی که آن روز‌ها مسئولین کشورمان با برگزاری سمینارهای مختلف در جهت افزایش صادرات به قطر، وقت را تلف می‌کردند، ناگهان ترکیه و عمان رقبای ما شدند و به مرور توانستند این فرصت طلایی را از ایران بگیرند و ترکیه از آسمان و خاک ایران اجناس خود را به قطر صادر می‌کرد! به طوری که همان زمان، خبرگزاری آناتولی ترکیه در گزارشی نوشت: به‌دنبال قطع رابطه برخی کشور‌های عربی با قطر و اعمال تحریم‌های سیاسی و اقتصادی علیه دوحه و توقف صادرات مواد غذایی به این کشور، مواد غذایی ترکیه به‌عنوان جایگزین، قفسه‌های فروشگاه‌های قطر را پر‌کردند. بر همین اساس نیز حمیدرضا ترقی؛ عضو شورای مرکزی حزب مؤتلفه اسلامی معتقد است: در دورانی که قطر در تحریم اقتصادی شورای همکاری خلیج فارس بود و ایران بهترین فرصت را داشت تا بتواند نیاز‌های قطر را فراهم کند، اما متاسفانه دولت روحانی نتوانست از ظرفیت بالای قطر برای صادرات استفاده کند و هیچ مسئولی از ایران به قطر سفر نکرد.

فقط سمینار برگزار کردیم! محمد صادق مفتح؛ قائم مقام وزیر صمت نیز گفت: عربستان قطر را تحریم کرد، ما نتوانستیم از این فرصت استفاده کنیم، بجایش ترکیه از هوا و زمین ما استفاده کرد و فروشگاه‌های قطر را پر از کالای ترک کرد! علاوه بر آن نیز مهدی کریمی تفرشی؛ رئیس هیات مدیره تعاونی تولیدکنندگان محصولات غذایی کشور بیان کرد: وقتی قطر توسط کشور‌های حاشیه خلیج فارس تحریم شد، این تحریم فرصت خوبی برای ما بود که کالا‌های صادراتی‌مان را به این کشور صادر کنیم، آن‌ها هم استقبال می‌کردند، اما چه کردیم؛ فقط تا 10 روز سمینار و همایش برگزار کردیم که چگونه می‌توانیم کالا به این کشور صادر کنیم؛ وقتی داشتیم سمینار برگزار می‌کردیم، ترکیه 24 ساعته تمام قفسه‌های فروشگاه‌های زنجیره‌ای کشور قطر را پر از کالا کرد؛ واقعا این‌ها درد است!

سهم اندک صادرات ایران به روسیه به گزارش دانشجو، حالا تجربه تحریم قطر، این بار بر روی روسیه آن هم با شدت بیشتر توسط کشور‌های غربی اعمال شده است و این مسئله فرصت بزرگی را برای تجار ایرانی ایجاد کرده است. جالب است بدانید که براساس آمار‌های trademap میزان واردات سالانه کشور روسیه طی سال‌های اخیر حدود 250 میلیارد دلار بوده که سهم کالا‌های ایران طی سال‌های 2011 تا 2021 بین 11/. درصد تا 20/. درصد بوده و بیشترین میزان صادرات کشورمان به روسیه در سال 2020 رخ داده که سهم ایران از بازار این کشور به 34/. درصد رسیده است! حالا با شروع جنگ میان اوکراین روسیه، طبیعتا سهم واردات این کشور پهناور از اتحادیه اروپا به شدت کاهش خواهد یافت و ایران می‌تواند بسیاری از کالا‌های خود را با تدبیری مناسب در بازار تحریمی روسیه، جایگزین اجناس کشور‌های غربی کند.

به بازار روسیه نگاه دائمی داشته باشیم در این باره علیرضا کلاهی صمدی؛ رئیس کمیسیون صنایع اتاق بازرگانی اعتقاد دارد: از بعد فنی کالا‌های ایرانی 95 درصد کیفیت کالا‌های اروپایی را دارند و باید سازمان توسعه تجارت و اتاق بازرگانی لیست کالا‌های مورد نیاز روسیه که امکان واردات آن از ایران وجود دارد را استخراج کند. روح‌الله لطیفی؛ سخنگوی گمرک هم تصریح کرد: نگاه ما به بازار روسیه باید دائمی باشد و نباید فقط به دنبال سود آوری کوتاه مدت از بحران کنونی باشیم، اکنون فرصت خوبی است که بتوانیم کالاهایمان را جایگزین کالا‌های کشور‌های تحریم کننده روسیه کنیم. مصطفی طاهری، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس نیز چندی پیش گفته بود: روسیه سالانه بیش از 10 میلیارد دلار محصولات کشاورزی وارد می‌کند، اگر بتوانیم فقط سه چهار میلیارد دلار آن را ما تامین کنیم، اتفاق بزرگی افتاده است.

جمع بندی به گزارش دانشجو، تجربه ناموفق ایران در صادرات به موقع کالای خود در دوره تحریم قطر توسط کشور‌های عربی، موجب شد تا یک فرصت بزرگ را در جهت افزایش صادرات غیرنفتی و به دست گرفتن بازار این کشور را از دست بدهیم. همین مسئله باعث شد تا ترکیه و عمان ابتکار عمل را در دست گرفته و بازار قطر را مملو از کالا‌های خود کنند. حالا به نظر می‌رسد با تحریم‌های نفسگیر غرب علیه روسیه، فرصت بسیار بزرگی برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی فراهم شده است که اگر آن را غنیمت ندانیم، از جهش صادراتمان در بخش غیرنفتی باز می‌مانیم و باید دید آیا مسئولان وزارت خارجه و تیم اقتصادی دولت، برنامه‌ای در جهت گسترش حضور کالاهای ایرانی در بازار روسیه دارند؟!