فرونشست زمین، یکی از مخاطرات آینده گیلان

سرپرست ادارهکل زمینشناسی گیلان، با بیان اینکه افت بیشتر سطح آبهای زیرزمینی در گستره استان، پدیده فرونشست را به دنبال خواهد داشت، اضافه کرد: ممکن است در سالهای پیش رو این پدیده به یکی از مخاطرات مهم در استان تبدیل شود.

مسلم امانی در گفتوگو با ایسنا، با بیان اینکه ایران از نظر زمینساختی بخشی از کمربند لرزهخیز و فعال آلپ - هیمالیا است، اظهار کرد: استان گیلان در ایالت لرزه زمینساخت البرز واقع شده است.

وی با بیان اینکه وجود گسلهای جنبا و لرزهزا و ثبت زمینلرزههای تاریخی و دستگاهی فراوان (بیش از 600 رخداد لرزهای ثبت شده با بزرگای بیش از 2.5) در طول تاریخ در استان گیلان، بیانگر لرزهخیزی بالا و زمینساخت جنبای آن است، افزود: رخداد دو زمینلرزه تاریخی مهم و تاثیرگذار، سه زمینلرزه دستگاهی با بزرگای بیش از شش، رخداد 23 زمینلرزه با بزرگای بین پنج تا شش و همچنین 131 زمینلرزه با بزرگای بین چهار تا پنج، نشان از لرزهخیزی بالای این استان دارد.

سرپرست ادارهکل زمینشناسی و اکتشافات معدنی گیلان ادامه داد: از جمله زمینلرزههای تاریخی مهم رخ داده میتوان به زمینلرزه 15 آگوست 1485 میلادی منطقه دیلمستان (شرق و مرکز گیلان و مازندران) و زمینلرزه سوم فوریه 1678 میلادی لاهیجان اشاره کرد.

امانی، یکی از زمینلرزههای مهم و تاثیرگذار و ویرانگر در قرن اخیر که در استان گیلان رخ داده را زمینلرزه رودبار - منجیل با بزرگای 7.4 دانست و تصریح کرد: این زمینلرزه خسارتهای جانی و مالی فراوانی را بر جای گذاشت و در اثر آن متاسفانه حدود 40 هزار نفر از هموطنانمان را از دست دادیم.

وی در ادامه به گسلهای فعال استان گیلان اشاره کرد و گفت: گسلهای جنبای متعددی در استان گیلان قرار دارند که بیشتر آنها موازی روند اصلی رشتهکوه البرز هستند. این تراکم در بخشهای مرکزی گیلان به حداکثر خود میرسد که روند آنها تقریبا خاوری - باختری است.

سرپرست ادارهکل زمینشناسی و اکتشافات معدنی گیلان، گسلهای آستارا، لاهیجان، خزر، رودبار، منجیل (قزلاوزن) و جیرنده را از جمله گسلهای مهم و فعال استان گیلان دانست و اضافه کرد: پتانسیل رخداد زمینلرزه همواره در مناطق دارای گسلهای فعال و پیشینه لرزهای وجود دارد.

وی با بیان اینکه اکثر مناطق مسکونی شهری و روستایی در حاشیه و نزدیکی گسلها بنا شدهاند، خاطرنشان کرد: توسعه مراکز شهری در مناطق لرزهخیز و رشد جمعیت متمرکز در آنها طی چند دهه گذشته، احتمال خسارات ناشی از زمینلرزه ها را به صورت چشمگیری افزایش داده است.

امانی، ایمنی در مقابل مخاطرات طبیعی را یکی از مولفههای مهم توسعه پایدار دانست و عنوان کرد: مهمترین پارامترهای ایمنی در مقابل مخاطرات طبیعی به ویژه زمینلرزه های بزرگ را میتوان فاصله گرفتن منطقی از محل خطر، ساخت و ساز مقاوم و لزوم آموزشهای لازم در هنگام مواجهه با خطرات به افراد جامعه در اینگونه گستردهها برشمرد.

سرپرست ادارهکل زمینشناسی و اکتشافات معدنی گیلان، زمینلغزش را از دیگر مخاطرات طبیعی دانست که خسارات جانی و مالی قابل ملاحظه‌ای در کشورهای مختلف و کشور ما ایران به دنبال داشته است و افزود: به سبب شرایط جغرافیایی، زمینساخت جنبا، جنس نهشتههای زمینشناسی موجود و همچنین شرایط اقلیمی و بارندگیهای فراوان، زمینلغزشها به عنوان یکی از بزرگترین مخاطرات طبیعی در گیلان به حساب میآیند که خسارات اقتصادی و آسیبهای جانی و مالی فراوانی را در استان به بار آوردهاند.

وی زمینلغزشهای دشتگان، پیلدره، سندس، گلهورز، گلدیان، فتلک و طلابر را از جمله زمینلغزشهای مهم استان گیلان دانست و تصریح کرد: رخداد بسیاری از زمینلغزشها مرتبط با رخداد زمینلرزههاست؛ به طوری که پس از رخداد زمینلرزه ویرانگر 31 خرداد سال 69 در رودبار - منجیل بیش از 100 مورد حرکات دامنه‌ای به وقوع پیوست که از مهمترین آنها میتوان به زمینلغزش فتلک و گلدیان اشاره کرد.

امانی، یکی از مهمترین مخاطراتی که جوامع بشری را تهدید میکند، افزایش جمعیت و کاهش شدید منابع آبی در سال‌های اخیر دانست و اظهار کرد: قرار گرفتن کشور ما در کمربند خشک جهانی سبب شده ایران معادل یکسوم متوسط جهانی بارش داشته باشد.

وی با بیان اینکه نقشههای پهنهبندی هواشناسی در سطح استان گیلان هم وجود مناطق دارای خشکسالی خفیف در محدوده شهرستان رشت و بخشهای جنوبی و باختری استان را نشان میدهد، گفت: همچنین در شهرستانهای رودسر، املش، لاهیجان، لنگرود، تالش، بندرانزلی و آستانه اشرفیه درجات ترسالی متوسط تا خفیف دیده میشود.

سرپرست ادارهکل زمینشناسی و اکتشافات معدنی گیلان ادامه داد: بر مبنای نقشه پایش منابع آبی، استان گیلان در وضعیت تنش آبی شدید قرار دارد و برای مقابله با تنش آبی در استان باید بر روی الگوهای کشت استان، بهرهبرداری بهینه از منابع آبهای زیرزمینی و مدیریت صحیح آنها اقدام شود.

امانی، با اشاره به ارتباط بحران آب با پدیده فرونشست زمین، یادآور شد: فرونشست شامل فروریزش یا نشست رو به پایین سطح زمین است که می‌تواند دارای جابجایی افقی باشد.

وی با بیان اینکه وضعیت استان گیلان به لحاظ فراوانی میزان بارندگی و برخورداری از آب‌های جاری در سطح کشور قابل ملاحظه است، تاکید کرد: متاسفانه کاهش میزان بارندگیها طی سالهای اخیر، عاملی برای تشدید اثرات خشکسالی و کاهش منابع آبی در استان گیلان (به ویژه بخشهای جنوبی استان) بوده است.

سرپرست ادارهکل زمینشناسی و اکتشافات معدنی گیلان ادامه داد: استان گیلان در فصول گرم سال، با مشکل کم آبی به ویژه در بخش کشاورزی مواجه میشود؛ همچنین برداشتهای بیرویه از چاههای مجاز و غیرمجاز، موجب کسری آب مخازن و افت سطح آبهای زیرزمینی به ویژه در دشتهای جنوبی، خاوری و باختری استان شده است.

وی با بیان اینکه افت بیشتر سطح آبهای زیرزمینی در گستره استان، پدیده فرونشست را به دنبال خواهد داشت، اضافه کرد: ممکن است در سالهای پیش رو این پدیده به یکی از مخاطرات مهم در استان تبدیل شود.

امانی، با اشاره به استراتژیهای ضروری مدیریت بحران در کاهش مخاطرات، عنوان کرد: مجموعهای از تلاشهای هماهنگ جهت ایجاد آمادگی در قبال پاسخگویی و بازسازی نتایج حاصله از مخاطره را مدیریت بحران گویند که عموما در چهار فاز کاهش اثرات، ایجاد آمادگی، پاسخگویی و بهبود فعالیت میکند.

وی یکی از مسایل مهم در امر پیشگیری و کاهش مخاطرات زمین را انجام مطالعات پژوهشی و استفاده از دادههای زمینشناسی دانست و خاطرنشان کرد: متاسفانه در قوانین سطح کشور جهت اجرای پروژههای زیربنایی، عمرانی، آمایش سرزمین، کاربری اراضی، طرح جامع شهری، طرح هادی محدوده روستایی، فعالتیهای مهندسی و کاداستر معدنی، هیچ ارگانی را اعم از بخش دولتی و بخش خصوصی ملزم به استفاده از دانش و دادههای مرتبط با علوم زمین نکرده است.

سرپرست ادارهکل زمینشناسی و اکتشافات معدنی گیلان اظهار امیدواری کرد که استان گیلان به عنوان پایلوت در امر استفاده از دانش و دادههای زمینشناسی جهت کاهش مخاطرات طبیعی پیشرو باشد تا بتوانیم در جهت مدیریت کاهش اثرات حاصل از مخاطرات زمینشناختی شاهد آسیبپذیریهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در سطح استان نباشیم.