فعالیت تنها 30 درصد ماماها در نظام سلامت / چالش‌های رشته مامایی در کشور

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ دکتر ابراهیم نوری گوشکی متخصص پزشکی خانواده دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به مناسبت روز ماما در یادداشتی که در اختیار تسنیم قرار داده نوشته است:

شعار روز جهانی ماما در سال 2022 با عنوان صد سال پیشرفت، ماما حامی سلامت خانواده و حقوق زنان و کودکان نام‌گذاری شده است. روز جهانی ماما فرصت مناسبی برای جلب توجه هر چه بیشتر مردم و مسئولان و نگاهی دوباره نسبت به جایگاه و اهمیت حرفه مامایی در ارتقای سلامت خانواده و تامین سلامت جامعه وساختن بستری مطمئن برای ترسیم آینده‌ای روشن است.

هر ساله پنجم ماه می مصادف با 15 اردیبهشت ماه از سوی سازمان بهداشت جهانی و کنفدراسیون بین‌المللی مامایی به نام روز جهانی ماما نام‌گذاری شده است. روز جهانی ماما برای اولین بار در سال 1980 پیشنهاد شد و سپس از سال 1992 به صورت رسمی، کنفدراسیون بین‌المللی مامایی در بیانیه‌ای خطاب به همه سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی مامایی، این روز را اعلام کرد. جمعیت مامایی ایران نیز از سال 1380 عضویت کنفدراسیون بین‌المللی ماماها را پذیرفته و فعالانه در کنگره‌های این کنفدراسیون شرکت کرده است. درحال حاضر 83 انجمن مامایی در بیش از 7 کشور جهان عضویت آن را دارند. این کنفدراسیون از سال 1957 با سازمان بهداشت جهانی ارتباط رسمی داشته و با یونیسف، بانک جهانی، فدراسیون بین‌المللی تنظیم خانواده، مجمع جمعیت و فدراسیون بین المللی زنان و مامایی همکاری نزدیک دارند.

قدمت رشته مامایی در ایران به 80 سال قبل بر می‌گردد. در سال 1313 در دانشگاه تهران تاسیس شد و سپس دانشکده پزشکی آن افتتاح شد. بعد از انقلاب فرهنگی در سال 1362 با نام مدرسه عالی مامایی شروع به کار کرد. در سال 1365 دانشکده‌های پرستاری و مامایی تاسیس شد که در حال حاضر در تربیت دانشجویان کارشناسی، کارشناسی ارشد مامایی و دکرای تخصصی ارائه خدمت می‌کنند. مامایی رشته کهنی است که از آغاز تولد بشر مفهوم پیدا کرد، اما امروز به یک حرفه و تلاش و حرکتی عالمانه، همراه با دانش امروز تبدیل شده است.

متاسفانه امروزه اغلب ماماهای کشور از وضعیت شغلی خود رضایت ندارند. واقعی نکردن تعرفه خدمات مامایی، مشکلات همکاری سازمان‌های بیمه‌گر با ماماها و دیده نشدن ماماها در نسخه‌نویسی الکترونیک و سیستم ارجاع، مغفول ماندن رشته مامایی در حوزه بهداشت و درمان، مشکلات موجود در بکارگیری فارغ‌التحصیلان مامایی و بعضاً بکار گیری این فارغ تحصیلان در جایگاه‌های شغلی غیر مرتبط خدمات مامایی تحت عنوان منشی، پرستار، مراقب سلامت - دستیار، عدم لحاظ سختی کار برای ماماها با توجه به استرس‌زا بودن این شغل و نبود امنیت شغلی برای تعداد قابل توجهی از فارغ تحصیلان این رشته به عنوان مهم‌ترین مباحث مطرح می‌شود.

برنامه‌های اجرایی پزشک خانواده در مناطق شهری و روستایی کشور، فرصتی برای دست اندرکاران و سیاستگذاران جهت بکارگیری و استفاده از خدمات تخصصی و مراقبتی ماماها در کشور را طی سال‌های اجرای برنامه فراهم کرده است با اجرای طرح پزشک خانواده، حدود 6 ماما اعم از کاردان، کارشناس و کارشاس ارشد در مناطق روستایی و شهرهای بالای 2 هزار نفر و تعدادی نیز در مناطق شهری و حاشیه شهرها و دو استان فارس و مازندران به‌کارگیری شده‌اند.

در حال حاضر از حدود 47 هزار مامای فارغ‌التحصیل در کشور، تنها کمتر از 30 درصد در بخش‌های دولتی و خصوصی بکار گرفته شده‌اند. چنانچه ماماها در حوزه بهداشت در برنامه‌های پزشک خانواده شهری و روستایی به خوبی در جایگاه بهداشتی درمانی بکارگیری شوند، سیستم ارجاع به سطوح تخصصی و بالاتر نیز به شیوه بهتری اجرا می‌شود و شاهد بهبود شاخص‌های سلامت مادران و کودکان در سطح ملی خواهیم بود.

اگر حرفه مامایی حمایت شود با حداقل هزینه ماماها می‌توانند در بسیاری از حوزه‌های بهداشتی و درمانی کمک‌کننده باشند. آنها قطعا می‌توانند در فرزندآوری که قانون مجلس شورای اسلامی (جوانی جمعیت و حمایت از خانواده) و یکی از سیاست‌های فعلی نظام است نقش بسیار پررنگی داشته باشند و همچنین در حیطه توانمندسازی مخصوصا توانمندسازی زنان، می‌توانند نقش بسیار مهمی داشته باشند. ماماها تاثیرگذارترین افراد در توانمندسازی زنان هستند. ماماها نقش بسزایی در ارتقاء سلامت و باروری جامعه دارند و حمایت و توسعه خدمات مامایی و بکارگیری ماماها در جایگاه واقعی در نظام سلامت کشور همسو با کشورهای پیشرفته قطعا در اجرای سیاست های فرزند آوری سالم موثر بوده و منتج به افزایش سطح آگاهی جامعه و فرزندآوری با حفظ سلامت مادر و نوزاد خواهد شد.

ماماها در همه‌گیری جهانی بیماری کرونا نیز نقش بسیار پررنگی داشتند. همه ما شاهد حضور ماماها در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی خط مقدم کرونا و همچنین مراکز منتخب خدمات جامع سلامت 16 ساعته در حوزه بهداشت بودیم.

به امید رفع همه مشکلات شاغلین و فارغ‌التحصیلان رشته مامایی، امیدوارم با استفاده بهینه از خدمات این پویندگان عرصه سلامت شاهد جامعه‌ای سالم بانشاط و بالنده و رو به رشد باشیم.