ماجرای بدهی دولت روحانی برای دولت رئیسی چیست؟

هرچند با انتشار 344 هزار میلیارد تومان اوراق مالی تا سال 1405 برای دولت سیزدهم به میزان 535 هزار میلیارد تومان بدهی یا تعهد پرداخت با اصل و فرع، ایجاد شده است اما ارزش دارایی‌های ایجاد شده در این مدت تا سال 1399 بالغ بر 1126 هزار میلیارد تومان است؛ یعنی میزان دارایی‌های باقی‌مانده 591 هزار میلیارد تومان از بدهی‌ها باقی‌مانده بیشتر است.

در پی استفاده از کلیدواژه‌های "خزانه خالی"، "کسری بودجه" و "استقراض از بانک مرکزی"، در روزهای اخیر واژه "بدهی‌های به‌جامانده از دولت روحانی" از سوی برخی از مسئولان دولت سیزدهم مطرح و توسط رسانه‌های مرتبط به طور گسترده باز نشر یافته است. موضوع بدهی در این اظهارات معطوف به استفاده از اوراق مالی در سال‌های گذشته است.

هر چند دیوان محاسبات در صفحه 44 گزارش تفریغ بودجه سال 1399 کل اوراق مالی منتشر شده تا پایان اسفند 99 را در حد 344 هزار میلیارد تومان اعلام کرده است، ولی، چون این اوراق زماندار بوده و سر رسید آن‌ها چندساله است، لذا در گزارش یکی از مسئولان اقتصادی دولت، میزان آن تا سال 1405 با محاسبه سود اوراق جمعا اصل و فرع، بالغ بر 535 هزار میلیارد تومان اعلام شده است.

صرف‌نظر از اینکه استفاده از اوراق مالی یک الزام قانونی برای جبران عدم تحقق منابع؛ به‌ویژه منابع حاصل از فروش و صادرات نفت در شرایط تحریم اقتصادی است و هم‌اکنون دولت سیزدهم نیز طی چند ماه گذشته اقدام به انتشار 33 هزار و500 میلیارد تومان اوراق مالی کرده است، همانطور که این دولت، مسئول پرداخت اوراق سر رسیدشده دولت قبلی است، دولت آتی نیز موظف به پرداخت مبالغ لازم برای باز خرید اوراق دولت سیزدهم در سر رسیدهای قانونی خواهد بود. اما در تحلیل‌های مالی، نوعا بدهی‌های هر دوره با دارایی‌های ایجادشده در آن دوره مقایسه و با "ترازنامه " ارزیابی می‌شود؛ لذا انتظار می‌رود از منظر کارشناسی وقتی از میزان بدهی‌های 8 ساله دولت روحانی در انتشار اوراق مالی اظهارنظری صورت می‌گیرد، میزان دارایی‌های ایجاد شده آن دوره نیز مشخص و برای ارزیابی و داوری میزان بدهی‌ها و دارایی‌ها با هم مقایسه و تراز مثبت یا منفی ان تعیین گردد.

بر اساس گزارش‌های موجود درباره میزان دارایی‌های سرمایه‌ای که از طریق اجرای طرح‌های عمرانی در دولت روحانی ایجاد شده است و هنوز پنجشنبه‌های افتتاح و عبارت "علی برکت‌الله" در خاطره‌ها باقی‌مانده است، طی سال‌های 1392-1399 بالغ بر 391 هزار میلیارد تومان صرفا از منابع عمومی بودجه، برای طرح‌های عمرانی پرداخت شده که ارزش این دارایی‌های سرمایه‌ای با قیمت ثابت سال 1399 افزون بر هزار و 126 هزار میلیارد تومان اعلام شده است؛ لذا در حالی‌های که به مبلغ بدهی ناشی از فروش اوراق مالی صرفا سود اوراق افزوده می‌شود، ولی به ارزش دارایی‌های سرمایه‌ای ناشی از اجرای طرح‌های عمرانی، افزایش قیمت آن‌ها با گذشت زمان نیز اضافه خواهد شد؛ به‌طوریکه طی 8 سال گذشته قیمت طرح‌های عمرانی افتتاح شده در بخش راه و راه‌آهن 520 درصد و با در نظر گرفتن افزایش قیمت قیر، هزینه تمام شده این طرح‌ها حدود 6 برابر افزایش یافته است.

به طور موردی هزینه تمام شده هر کیلومتر راه اصلی طی این مدت، از 2/5 میلیارد تومان به 15 میلیارد تومان افزایش پیدا کرده است؛ لذا هرچند با انتشار 344 هزار میلیارد تومان اوراق مالی تا سال 1405 برای دولت سیزدهم به میزان 535 هزار میلیارد تومان بدهی یا تعهد پرداخت با اصل و فرع، ایجاد شده است اما ارزش دارایی‌های ایجاد شده در این مدت تا سال 1399 بالغ بر 1126 هزار میلیارد تومان است؛ یعنی میزان دارایی‌های باقی‌مانده 591 هزار میلیارد تومان از بدهی‌ها باقی‌مانده بیشتر است.

حال اگر بخواهیم ارزش دارایی‌ها را به قیمت سال 1405 محاسبه و با میزان بدهی‌های 535 هزار میلیارد تومانی آن سال مقایسه نماییم، باید تورم ایجاد شده در مصالح تا سال 1405 را نیز در افرایش قیمت این دارایی‌ها مورد محاسبه قرار دهیم.

مثال ساده این موضوع، یک وام 300 میلیون تومانی است که اخذشده و با آن ملکی ساخته شده است؛ به‌طوری‌که هرچند اصل و فرع این وام تا زمان بازپرداخت و تسویه به 500 میلیون تومان افزایش یابد ولی ارزش آن ملک و دارایی، همین امروز به بیش از 1100 میلیون تومان رسیده است؛ و این محاسبات بدون در نظر گرفتن آثار اقتصادی اجرای طرح‌های عمرانی در ایجاد حدود 2 میلیون فرصت شغلی و یا مزایای اجتماعی آن‌ها در برخورداری مردم از طرح‌های عمرانی، مثل راه‌ها، آزادراه‌ها، افزایش شبکه ریلی، سدها، ساختمان مدارس، بیمارستان‌ها و... است که اگر ساخته نمی‌شدند و مردم از منافع آن‌ها در این مدت بهره‌مند نمی‌شدند - با توجه به افزایش رو به‌تزاید هزینه تمام شده طرح‌های عمرانی - دولت سیزدهم با چه مبالغی قادر به اتمام آن طرح‌های عمرانی می‌بود؟! و یا مردم چند سال دیگر باید در انتظار اتمام و بهره‌بردای از طرح‌های در حال احداث باشند.

23215