مجلس دهم؛ از واقعه «قیام مردم مشهد» تا «کشف حجاب» رضاخانی
مجلس شورای ملی در دوره دهم، شاهد دو واقعه بسیار مهم بوده است. واقعه قیام مردم مشهد و کشف حجاب که به کشتار بسیاری از مردم منجر شده است و همچنین تصویب دو قرارداد امتیازی نفت و تهیه جلد سوم قانون مدنی از جمله کار‌های این دوره مجلس است.
به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری میزان، بیش از 110 سال است که از پایه ریزی حاکمیت قانون در ایران می‌گذرد. دوران قانون و قانون گذاری در ایران فراز و نشیب‌هایی داشته است و در اعصاری نظیر دوران حاکمیت عناصر قاجار و پهلوی عملا ترتیبات قانونی منبعث از اراده مردم تحت امیال و خواسته‌های شاهان فاسد و وابسته به بیگانه قاجار و پهلوی در می‌آمد. تحریریه سیاسی خبرگزاری میزان در همین زمینه 16 برش از کتاب «آشنایی با تاریخ مجالس قانونگذاری در ایران» که به همت «مرکز پژوهش‌های مجلس» گردآوری شده است را منتشر می‌کند.
(دوره دهم - 15 خرداد ماه 1314 تا 22 خرداد ماه 1316 ش)
مقدمه
دوره هفتم مجلس شورای ملی تا دوره سیزدهم (1307 تا 1320) دوران تسلط رضاخان بر قوه مقننه بوده است. در این دوران و از جمله در دوره دهم، نهاد مهم قانونگذاری که می‌باید در توسعه و پیشرفت اقتصادی، سیاسی، اجتماعی ایران نقش مهم خود را ایفا کند و بر قوه اجرائیه نظارت کند، در برابر قوای دیگر تضعیف شده و درنتیجه این مرکز قانونگذاری به ابزار تحت امر رضا خان تبدیل شده است.
مجلس شورای ملی در دوره دهم، شاهد دو واقعه بسیار مهم بوده است. واقعه قیام مردم مشهد و کشف حجاب که به کشتار بسیاری از مردم منجر شده است و همچنین تصویب دو قرارداد امتیازی نفت و تهیه جلد سوم قانون مدنی از جمله کار‌های این دوره مجلس است. در این گزارش سعی شده است با استفاده از منابع، به معرفی نمایندگان، هیات رئیسه، کمیسیون‌ها، احزاب وکابینه‌های دور دهم مجلس شورای ملی پرداخته و به اجمال عملکرد و اوضاع اجتماعی این دوره را مورد بررسی قرار دهیم.
انتخابات
انتخابات دوره دهم مجلس شورای ملی همانند ادوار قبلی، فارغ از تبلیغات و جار و جنجال‌های سیاسی، مبارزات معمول حزبی و فعالیت‌های پارلمانی برگزار شد و اسامی افراد مورد نظر رضا خان به وسیله استانداران، فرمانداران نظامی وانتظامی، آماده و به پایتخت فرستاده می‌شد و در نهایت شاه نتایج انتخابات و ترکیب مجلس را معین می‌کرد.
تحصیلات و پیشینه نمایندگان
1 درصد نمایندگان دارای تحصیلات قدیم در حد اجتهاد بودند.
21 درصد نمایندگان دارای تحصیلات قدیم در حد مدرسی بودند.
26 درصد نمایندگان دارای تحصیلات قدیم در حد سطح بودند.
8 درصد نمایندگان دارای تحصیلات جدید در حد دکترا بودند.
5 درصد نمایندگان دارای تحصیلات جدید در حد لیسانس، فوق لیسانس ومهندسی بودند.
6 درصد نمایندگان دارای تحصیلات جدید در سطح دیپلم وفوق دیپلم بودند.
33 درصد نمایندگان دارای تحصیلات جدید در حد متعارف وابتدایی بودند.
پیشینه نمایندگان
21 درصد نمایندگان برای اولین بار انتخاب شده بودند.
79 درصد نمایندگان دارای یک تا هشت سال سابقه بودند.
احزاب و فراکسیون‌ها
پس از قبضه شدن دولت به دست رضا خان هر چه قدرت او بیشتر می‌شد، در تعطیلی روزنامه‌ها، مجلات، انحلال احزاب، توقیف و به حبس کشیدن افراد اقدامات بیشتری نشان می‌داد. بدین ترتیب، در دوره دهم نیز از فعالیت احزاب و مطبوعات خبری نیست. نویسنده کتاب احزاب سیاسی در ایران چنین می‌نویسد:
«قلع و قمع همه شخصیت‌ها و حرکت‌های مخالف در مرکز وگوشه کنار کشور از جمله رجال ملی و دولتی اصلاح طلب یا مقتدر و به زیر سلطه درآوردن کامل مجلس و مطبوعات همگی سبب شد که زمینه و میدانی برای تداوم یا ظهور و حضور احزاب و تشکیلات سیاسی و نخبگان وسرآمدان فعال، وجود نداشته باشد و در عین حال احزاب کمونیستی نیز رسما غیر قانونی اعلام شدند».
حسین تبریزنیا نیز می‌نویسد: «از این دوره (دوره ششم) به بعد دیگر نشانی از فعالیت سیاسی احزاب و موافقان و مخالفان به مفهوم واقعی حزب نه در مجلس و نه در خارج از آن دیده نمی‌شود. جراید مستقل و ملی آزادی خواه همگی تعطیل می‌شوند و دوران فترت اجباری احزاب آغاز می‌گردد... و مجلس یکسره و یکدست از وکلای رضا شاهی انباشته شد و سرانجام پرونده آن‌ها به همراه دموکراسی وآزادی و مشروطه گری به وسیله رضا خان به مدت 15 سال بسته شد».
بیشتر بخوانید: