محدود شدن بازار هنر‌های تجسمی ایران به 3 شهر بزرگ / کم اثرترین کمیسیون مجلس، کمیسیون فرهنگی است

حوزه تجسمی گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، شاید کمتر کسی گمان میکرد که با شیوع یک ویروس، زندگی مردم به یکباره از قدم زدن در خیابان، خرید از فروشگاه ها، حضور در سینما، استادیوم ورزشی و... به خانه نشینی و خرید آنلاین، دیدن فیلم آنلاین، بازدید از یک نمایشگاه آنلاین و... تبدیل شود. کرونا باعث شد که لذت واقعی هر رویداد را تا حدودی از دست بدهیم و برای تماشای آن‌ها به یک تلفن همراه یا کامپیوتر بسنده کنیم.

یکی از کار‌هایی که در حوزه هنر‌های تجسمی در ایام کرونا بسیار رواج یافت، نمایشگاه و خرید و فروش‌های آنلاین گالری هاست.

اما گالری آرتیبیشن که یکی از شناخته‌ترین گالری‌های تهران است، فعالیت‌های خود را از همان ابتدا در بستر فضای مجازی برنامه ریزی کرده و با دارا بودن این تجربه کاری در فضای آنلاین، هم اکنون در شرایط فعلی، نقش مهمی در گردش اقتصادی هنر ایفا می‌کند. به بهانه نمایشگاه و مزایده‌های آنلاین آرتیبیشن با حسین محسنی مدیر این مجموعه هنری به گفتگو پرداختیم که در ادامه می‌خوانید:

آقای محسنی لطفا بفرمایید که رویکرد آرتیبیشن برای همکاری با آرتیست‌ها چگونه است؟ بسیاری از هنرمندان آنچنان که شایسته است، به سرمایه‌گذاران و بازار هنری معرفی نمی‌شوند و از مشکلات عدیده‌ای برای معرفی خود به بازار جهانی رنج می‌برند، این مهم در کشور ما به مراتب محسوس‌تر از سایر نقاط است. هنرمندان از جای جای ایران تنها امکان ارائه آثار خود را در تهران و با تعداد معدودی از گالری‌ها دارند و با وجود محدودیت‌های عدیده در ارائه آثار، کار سخت‌تر از پیش هم می‌شود.

شکل گیری و تعریف هر کسب و کاری منوط به راه حلی ست که جهت رفع مشکل ارائه می‌شود. نقش گالری‌ها در بازار تجسمی کشف و معرفی هنرمندان به مجموعه‌داران و علاقه‌مندان هنر است، هنرمند بایستی بتواند خود را به یک گالری معرفی و اعتماد را جلب کند تا گالری هم بتواند علاوه بر راهنمایی او برای ورود حرفه‌ای به بازار، پلی میان هنرمند و مخاطبان ایجاد کند. متاسفانه در ایران هنرمندان غیر از تهران و شهر‌های بزرگی، چون شیراز و اصفهان که تا حدی بازار در حال شکل گیری دارند، بازار هنری دیگری ندارند. آرتیبیشن با توجه به رویکرد آنلاین خود سعی بر آن دارد که هنرمندان را به گالری‌ها، مجموعه‌داران و علاقه‌مندان هنر با کمترین هزینه متصل و هر آنچه که برای خالق آثار هنری و خریدار یا علاقه‌مند هنر مهم و ارزش تلقی می‌شود را مهیا کند تا با روند سنتی این بازار با استفاده از توانمندی‌ها و امکانات بازار آنلاین بروز شود.

در حال حاضر کمتر از 100 گالری و با بیش از 1 نمایشگاه در سال در کشور فعال هستند که به‌طورمیانگین اگرهر گالری 5 نمایشگاه برگزار کند نهایتا 500 نمایشگاه دایر خواهد شد و این میزان به جهت عدم بازارسازی مناسب، درصد بسیار کمی به هنرمندان جدید و جوان اختصاص می‌یابد. ضمن اینکه با حضور 3 تا 5 گالری در آرتفرها، تنها آثار 10 هنرمند حضور خواهد داشت. این میزان با توجه به فزونی تعداد هنرمندان و آثار هنری بسیار ناچیز و عملا صفر به نظر می‌رسد.

براساس چه معیار‌هایی از آرتیست‌های جوان حمایت می‌کنید و چگونه؟ بخشی از تمرکز آرتیبیشن بر دانش افزایی اختصاص یافته است. هنرمندان بایستی بتوانند نسبت به بازار اطلاع و دانش کافی به دست آورند تا مسیر کاری خود را با ثبات بهتری انتخاب نمایند؛ لذا شناخت بازار و افزایش دانش، یکی از مهم‌ترین بخش اصلی وظایف یک گالری به شمار می‌آید. در گام بعدی هنرمندان بایستی در محک مخاطب قرار گیرند که برگزاری نمایشگاه‌ها و دعوت از اساتید و منتقدان به این مهم می‌تواند اثر گذار باشد و در آخر؛ فروش و معرفی به خریداران می‌تواند در گسترش فعالیت هنرمند اثر بخش باشد. در آرتیبیشن سعی بر آن است که علاوه بر بخش فروش کار، در مسیر هنری حرفه‌ای نیز اثرگذار باشیم.

اساس کار آرتیبیشن از ابتدا در فضای مجازی بوده است لطفا کمی درباره مدیریت هنری در فضای مجازی و دلیل انتخاب آن توضیح دهید. سیستم‌های مدیریتی آنلاین نه تنها برای مشتریان که برای گالری‌ها و هنرمندان نیز ابزاری مفیدند تا هنرمند را در مسیر درست قرار دهند. گاه هنرمند به دلیل نداشتن تماس با خیل مخاطبان آثار، با ناآگاهی نسبت به تقاضا به مسیر خود ادامه می‌دهد، این مسیر که در تماس مستقیم با مخاطبان هنر شکل نگرفته، می‌تواند هنرمند را از ادامه و یا رشد در بازار فروش بازدارد.

مزایای نمایشگاه و مزایده های آنلاین برای هنرمندان

هنرمندان می‌توانند در گالری‌ها و پلتفرم‌های آنلاین که با مخاطبان وسیع‌تری از هرجای جهان ممکن است روبرو شوند، کالای خود را با رجوع به میزان تقاضا‌ها و سلیقه‌های متفاوت مخاطبان تولید نمایند و افزایش فروش خود را در پیش داشته باشند، چرا که مخاطبان و مشتریان هستند که می‌توانند ادامه مسیر هنرمند را جهانی کنند. هنرمند تنها با تماس با اقلیت افراد خاص گالری‌ها به هدف نخواهد رسید چرا که تماس با خیل عظیم مخاطبان دید هنرمند را گسترش می‌یابد.

امروزه از آنجا که میزان خرید الکترونیکی به‌شدت روبه‌رشد و فزونی است و در حال حاضر بیش از نیمی از مصرف‌کنندگان خانگی به شبکه اینترنتی دسترسی دارند و خرید‌های خود را به دلیل سرعت، کارایی و کاهش هزینه‌ها و بهره‌برداری از فرصت‌های زودگذر به‌صورت اینترنتی انجام می‌دهند ازاین‌رو بازار‌های سنتی هنر در حال حاضر در رقابت با رقبای آنلاین خود هستند و کسب و کار‌های سنتی هنری اکنون فضایی برای خرید و فروش اینترنتی و حراجی‌های آنلاین خود اختصاص داده‌اند. اگر بازار سنتی هنر با سرعت بیشتر به سمت استفاده از ابزار‌های نوین و فضای آنلاین فناوری برود توسعه بازار بیشتری برای آن رخ خواهد داد. اگرچه هنوز هم در مقابل بازار آنلاین مقاومت می‌شود.

محور‌های فعالیت آرتیبیشن در دنیای مجازی چه بوده است؟ آرتیبیشن با تکیه بر همین نگاه نو به نمایش، خرید و فروش آنلاین و آفلاین آثار هنری، پژوهش و اطلاع‌رسانی در قالب نهادی خصوصی و پویا رو به پیشرفت گذاشت و ازاین‌رو با جذب هنرمندان با استعداد به آن‌ها کمک کرده تا با ثبت‌نام و ارسال تصویر هنر خود، آثار خود را در پلتفرم آنلاین، در معرض دید هنردوستان و خریداران آثار هنری در سراسر جهان قرار دهند و با نشر اخبار، نمایش و فروش آثار، مسیر آن‌ها را هموارتر کند. همچنین به مجموعه‌داران، گالری‌ها و خریداران آثار هنری، امکان دسترسی به بزرگترین مجموعه آثار هنر‌های ایرانی از هنرمندان و مشاهیر هنری گرفته تا استعداد‌های نویافته داده است، تا با جستجوی تخصصی به‌راحتی در هر کجای دنیا اقدام به خرید کنند. بدین منظور با درنظرگرفتن بخش‌هایی از سایت خود به هنرمندان، آثار هنری، گالری‌ها، مجموعه‌داران، مجله هنری شامل مقاله، کتاب و خبررسانی سعی بر آن کرده تا در کمترین زمان و به بهترین نحو، کاربران مراجعه‌کننده به وبسایت را برای رسیدن به هدف خود راهنماییکند.

آیا از این نوع فعالیت راضی هستید؟ بله از مسیر راضی هستیم. مانند هر کسب و کاری سنتی، تبدیل آن به کسب و کار حرفه‌ای طبعا سختی دارد، اما مسیر موفقیت طبعا لذت بخش است. اما بخش عمده فضای مجازی نسبت به فروش آثار، استفاده کردن از محتوا‌های علمی و هنریست که این به مراتب جذاب‌تر است. امیدواریم با کمک اهالی هنر در تولید محتوای علمی هنری پربارتر شویم، چراکه در توسعه بازار حرفه‌ای نیازمند اطلاع‌رسانی و دانش افزایی هستیم.

گالری مجازی هنوز در دنیا هم ناشناخته است

آیا فرهنگ فعالیت و دنبال کردن آثار هنری به صورت آنلاین در کشور ما جا افتاده؟ در دنیا هم گالری مجازی هنوز جایگاه خود را نیافته است، اما محدودیت‌های رفت و آمدی همه را مجاب کرد که به راه‌حل‌های دیگری فکر کنند. امیدواریم پس از عبور از شرایط کرونا گالری گردی جان دوباره گیرد و فضای مجازی هم بتواند جایگاه و نقش اصلی خود را ایفا کند. اکنون پلتفرم‌های آنلاین خرید هنر، به‌عنوان نقطه آغاز خریداران جدید در دنیای هنر عمل می‌کنند، ورود کلکسیونر‌های تازه‌نفس به این بازار به مراتب آسانتر از گالری‌های سنتی است. جایی که گاه برای این خریداران تجارب خرید و رویایی با گالری‌های سنتی می‌توانسته تجربه‌ای ترسناک بوده باشد. اما در پلتفرم‌های آنلاین کاربران و مشتریان هنر می‌توانند بدون حمل بار اضافی ارتباط مستقیمی با هنرمندان و گالری‌ها برقرار کنند، در اغلب گالری‌های دو کاربره آنلاین و آفلاین، بعد از اعتماد کاربر در مورد این گالری‌ها و خرید آنلاین و بعد از اولین خرید آنلاین مستقیما به سمت فضای آفلاین گالری‌ها کشیده شده‌اند.

این مورد در بین گالری‌ها قریب به اتفاق اذعان شده است که پلتفرم‌های آنلاین در کنار شیوه سنتی سکویی برای استعلام مستقیم مشتریانشان به سمت فضای آفلاین شده است. از این روست که گالری‌های آنلاین افزایش چشمگیری در سال‌های اخیر داشته‌اند.

به نظر شما چطور فضای خاص هنر یکباره، خرید و فروش در فضای مجازی را پذیرفت؟ تحولات قرن بیست‌و‌یکم، جهانی‌شدن بازار و به‌وجود آمدن شیوه‌های جدید تجارت، تحت‌تأثیر پیشرفت سریع و همه‌جانبه علم و فناوری، بسیاری را به این باور رسانده که جهان تجارت وارد عرصه جدید شده است. آغاز کسب وکار‌های اینترنتی به اوایل دهه 90 برمی‌گردد، در آن زمان وب‌سایت‌ها اطلاعات خود را به روشی بسیار ساده و تنها با استفاده از فایل‌های متنی ارائه می‌دادند، به‌تدریج گرافیک و در پی آن تبلیغات تصویری به سایت‌ها آمد و آخرین قدم در این زمینه تکامل تجارت آنلاین و به‌کارگیری اینترنت جهت سرعت بخشیدن به فروش کالا و خدمات اینترنتی بود.

در حال حاضر بیش از نیمی از مصرف کنندگان خانگی به شبکه اینترنتی دسترسی دارند و خرید‌های خود را به‌صورت اینترنتی انجام می‌دهند و به دلیل سرعت، کارایی و کاهش هزینه‌ها و بهره‌برداری از فرصت‌های زودگذر، عرصه جدیدی را در رقابت گشوده است، بنابراین عقب‌ماندن از این سیر تحول نتیجه‌ای جز منزوی‌شدن در عرصه اقتصاد جهانی نخواهد داشت.

از موفقیت‌های فعالیت‌های مجازی آرتیبیشن کمی برایمان بگویید. آرتیبیشن در این سال‌ها علی‌رغم مشکلات اقتصادی و عدم جذب سرمایه‌گذار توانسته است رشد قابل ملاحظه‌ای داشته باشد؛ اگرچه همچنان مشکلات گمرک و ارسال آثار هنری به خارج از کشور، ورود ارز به داخل و فرآیند کسب و کار سنتی در ایران این رشد را در عرصه بین‌المللی و داخلی تحت تاثیر قرار داده است، اما با وجود این مشکلات پرشمار سابقه فروش به 10 کشور مختلف توانسته بهانه و انگیزه خوبی برای تلاش و ممارست بیشتر در این عرصه باشد.

با توجه به روند رشد بازار در حال توسعه هنر و گزارشات هیسکاکس، 10 میلیارد دلار در سال 2022 به بازار آنلاین هنر اختصاص خواهد یافت که 10 درصد از این مقدار را می‌توان به خاورمیانه اختصاص داد، که با عنایت به جایگاه آرتیبیشن نسبت به رقبای خود در سطح منطقه و برنامه‌های پایه‌ریزی‌اش خواهد توانست در حداقل 30 درصد این بازار تا پایان 2022 سهم اصلی داشته باشد. با توجه به ایجاد جریان‌های جدید مانند حراج آنلاین، آرتفر آنلاین و سامانه تحلیل بازار هنر امکان دسترسی به این چشم‌انداز قابل دسترس به نظر می‌رسد. یکی از بزرگترین دستاورد‌های آرتیبیشن بهره‌مندی از بهترین مشاوران حوزه هنر و آی‌تی است که از ابتدای ایجاد خود توانسته مسیر سختی را با نظر کارشناسی و تخصصی تسهیل بخشد.

تیم آرتیبیشن در این سال‌ها با افزایش دانش و تعداد اعضای خود تیم منسجم و هماهنگی را شکل داده است به‌طوری‌که با تمام مشکلات مالی موجود خود از سال 94 تاکنون توانسته است همکاری اثربخشی داشته باشند و علاوه‌بر موفقیت‌های ذکرشده، برگزیده معاونت علمی وفناوری ریاست جمهوری در سال 98، به‌عنوان کسب و کار خلاق، 5 کسب و کار برتر در ارمنستان، ارائه خود به عنوان کسب و کار برتر با گستره بین‌المللی در اجلاس D8، حضور در نمایشگاه جیتکس به‌عنوان استارتاپ منتخب از سوی اتاق بازرگانی تهران در سال 97، برگزیده 5 کسب و کار برتر در بارسلونا در سال 96 و دیگر عناوین و موفقیت‌ها گواه این همکاری ست؛

و به نظر شما شفافیت در فعالیت‌های فضای مجازی تا چه حد در اعتمادسازی و جذب مخاطب موثر است؟ سطح شفافیت در فروش آثار هنری که از مهم‌ترین المان‌ها برای مشتریان هنر است، طرفداران زیادی را به خود جلب کرده و به همین جهت برخی از پلتفرم‌های آنلاین فروش با تمرکز بر شفافیت، این سطح از خواسته‌های مجموعه‌داران هنر را در اولویت قرار داده‌اند. این در حالی است که گالری‌ها و نمایندگی‌ها مدت‌هاست داده‌های فروش خود را مخفی و ارقام فروش را پنهان نگه می‌دارند و هم‌اکنون نیز بر همان چرخ خود در حال چرخشند و اقدامی برای افزایش شفافیت کلی بازار خود نکرده‌اند. اما این روند بی‌پرده‌گویی و شفافیت بازار عامل اصلی موفقیت روزافزون و ایجاد اعتماد در بین مشتریان در بازار هنر آنلاین شده است.

درباره مزایده‌های آرتیبیشن بگویید. باتوجه به شرایط اقتصادی، چگونه بخش درآمد هنر را سرپا نگه داشته اید؟ از ابتدای ورود به بازار هنر، سعی کردیم بخش بندی و آنالیز مناسبی از بازار داشته باشیم. در کشور ما خیلی از ارکان بازار به درستی شکل نگرفته است. حراجی‌های اندکی در ایران وجود دارند که تنها راه‌های فروش کار‌های خاص از هنرمندان است که نقش به سزایی در بازار هنر ایران دارد. ما در آرتیبیشن، چند سال گذشته یک پلتفروم مزایده با امکانات خوبی طراحی کردیم، اما گمان کردیم که شاید زمان خوبی برای ارائه آن نباشد. در حال حاضر با برگزاری چند مزایده کوچک توانستیم در این مدت فروش مناسبی را تجربه کنیم. امیدواریم با توجه به بررسی رفتار کاربران پلتفورم نهایی مزایده خود را با تنوع مزایده‌ها در پاییز رونمایی کنیم.

مزایده برای فروش سریع یک اثر به بیشترین پیشنهاد ممکن، می‌تواند برای فروشنده و خریدار جذاب باشد، هم چنین در مزایده‌هایی می‌توان آثار خاص و ویژه از هنرمندان را که به راحتی در دسترس نیست را حتی به بالاتر از قیمت بازار فروخت. امیدواریم بتوان با گسترش فروش از راه‌های مختلف، موانعی که از رشد و توسعه این بازار جلوگیری می‌کند را با حفظ جذابیت‌های این بازار برطرف کرد.

به نظر شما چرا مردم گمان می‌کنند که طرفداران هنر‌های تجسمی گروه و دسته خاصی هستند و آحاد مردم با این حوزه ارتباط ندارند؟ این خیلی نظر بیراهی نیست، چرا که اساس هنر تجسمی نسبت به دیگر شاخه‌های هنر، بخش خاص‌تر و کم مخاطب‌تر است. هنر تجسمی نیازمند تفکر و تعمق بیشتر و به دور از هیجاناتی است که در سینما یا موسیقی وجود دارد و برای لذت بردن از آن بیشتر باید به آن نزدیک شد و شاید یکی از جذابیت‌های این هنر هم همین است. اما ناگفته نماند رسانه و دولت در این بخش کاملا نقش درست نداشتند. در کدام اداره دولتی، در کدام بانک و یا در کدام برنامه تلویزیونی آثار هنری نقش درستی دارند. در فیلم‌ها هنرمندان و مجموعه‌داران چه قدر حضور دارند و نقششان چه قدر مخاطب را با این فضا آشنا می‌کند. قبل از انقلاب همه شرکت‌های بزرگ مجبور به خرید آثار هنری و حمایت از هنرمندان و گالری‌ها شدند و پس از انقلاب حمایت و خرید آثار هنری تجمل شمرده شده است. تا وقتی مسئولین و اهالی رسانه با این هنر بیگانه باشند مطمئن باشید که مردم هم فاصله‌ی بیشتری از این بازار خواهند داشت.

در حال حاضر کدام رشته هنری نسبت به سایر رشته ها، مارکت بهتری در داخل و خارج از ایران دارد؟ شاید بیشتر از رشته هنری در ایجاد مارکت، هنرمندان هستند که مخاطبان را به رشته‌ها میل می‌دهند و نقش آنان موثر‌تر است. گران‌ترین اثر ایرانی سال‌های قبل به نام آقای تناولی ثبت شده است. هنوز هنرمندان سقاخانه در بازار هنر نقش بسزایی دارند. مکتبی که به درستی شکل گرفت و برای آن بازار سازی شد. اما در حال حاضر بازار در حال سعی و خطاست. نقاشیخط علی رغم رشد و رغبت اولیه خود در بازار خاورمیانه چند وقتی است که مثل قبل حال و روز خوبی ندارد و شاید بازار نقاشی و مجسمه در حال رشد و توسعه بهتری است.

به عنوان یک مدیر گالری آیا قبول دارید که بازار در هر رشته در دست عده خاصی است؟ به نظر شما نقش گالری‌ها در پدید آمدن این جریان چیست؟ بازار تجسمی بازار بزرگی نیست و این به خاطر انحصار کردن آن نیست. هرکسی اجازه ورود دارد. اما چون افراد کمی به آن اشراف دارند کمتر حضور دارند. در سال‌های گذشته بورس بازار خاصی شمرده می‌شد، اما با توسعه و رشد ان الآن شاهد حضور میلیونی مردم در این بازار هستیم. این اشتباه است که بپنداریم عده‌ای خاص مانع حضور دیگران می‌شوند. در حال حاضر گالری ها، فضای مجازی و رشد دسترسی‌ها و راه‌های ارتباطی دیگر خیلی از موارد انحصار را از بین برده است.

واسطه گری، راحت ترین نقش برای یک گالری

گالری‌ها قطعا مهره‌های اصلی این بازی هستند، اما طبعا نقش آنان وقتی به درستی تبیین می‌شود که سیاست گذاری درستی برای آنان شود. با تعریف مجوز‌های مختلف که خلاف چشم انداز اقتصاد مقاومتی هم هست قطعا این بازار ضریه خواهد دید. حضور در آرتفر‌ها با کاهش ارزش پول ملی نیازمند سرمایه‌گذاری است، خروج کار‌های هنری نیازمند حمایت قانونی و مالی است. گالری وظیفه جریان سازی ندارد بلکه می‌تواند با استفاده از سیاست‌های درست نقش خود را ایفا کند. در حال حاضر با کم کاری بخش دولتی گالری چندین نقش را بازی می‌کند و طبعا راحت‌ترین آن نقش واسطه‌گری است که تنها سود مالی کوتاه مدت برای خود دارد.

افزایش هزینه‌های مکان و نداشتن فرصت درست تبلیغاتی به عنوان یک مکان فرهنگی، افزایش پیچیدگی مالیاتی و قانونی، مشکلات شهرداری در مورد فعالیت در مکان مسکونی، تجاری حساب شدن یک مکان فرهنگی در بخش هزینه‌های جاری آب و برق و... همه و همه مشکلات گالری را برای افزایش درآمد جاری زیاد خواهد کرد و طبعا دست گالری را برای حمایت بهتر از هنرمندان جوان خواهد بست.

برای بهتر شدن حال هنر‌های تجسمی چه پیشنهاداتی دارید؟ بهتر است سیاست گذاران شرایط را برای علاقه‌مندان حوزه فرهنگ تسهیل و جذاب کنند. در حال حاضر این بخش از سوی نهاد‌های مختلف به شدت در خفقان و مشکلات است. معمولا کم اثرترین کمیسیون مجلس شورای اسلامی کمیسیون فرهنگی است و افراد متخصص فرهنگ و هنر خیلی در این بخش جایگاهی ندارند و یا در بخش دولتی کمترین بودجه و توجه به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی میرسد که متاسفانه اسم هنر هم از آن حذف شده است و خود این می‌تواند گواه بهتری از عدم جایگاه مناسب آن نزد دولت مردان باشد.

به نظر می‌رسد مهمترین نیاز جامعه ما پرداخت به هنر و فرهنگ باشد که متاسفانه مغفول واقع شده است. امیدوارم با تلاش گالری‌ها و هنرمندان و حمایت اهالی رسانه کم کاری‌های رخداده بهبود یابد و به روز‌های روشنی برسیم.

انتهای پیام /