مداحی که توانایی معرفی امام حسین (ع) در قالب زمان را دارد / بنی‌فاطمه: اگر امروز هیأت نقد شود، در آینده به چاه نمی‌افتیم
به گزارش خبرنگار حوزه مسجد و هیأت خبرگزاری فارس، نشست‌های تخصصی آهات که با همکاری مرکز تخصصی احیاء امر و گروه فرهنگ و هنر دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق (ع) برگزار می‌شود، در 2 دوره گذشته به تحلیل هنری و اجتماعی عزاداری‌های ماه محرم پرداخته و امسال در دوره جدید و سوم خود بناست با رویکرد تحلیل و بررسی نوحه‌های فاطمیه سال 1401 برگزار شود. پنجمین نشست این دوره با تحلیل نوحه‌ها و کنشگری‌های ایام فاطمیه هیأت ریحانه الحسین (س) و سیدمجید بنی‌فاطمه با حضور حجت‌الاسلام سیدمهدی شفیعی شاعر و نوحه‌سرا کارشناس ادبی، سیدجواد حسینی عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق (ع) به عنوان کارشناس اجتماعی، مصطفی منتظری عضو هیأت علمی دانشگاه گلستان به عنوان کارشناس موسیقایی، مهدی زنگنه شاعر و نغمه‌پرداز به عنوان کارشناس موسیقایی و محمدمهدی سیار دبیر علمی نشست آهات در دانشگاه امام صادق (ع) برگزار شد. حاصل این نشست را می‌خوانید:
محمدمهدی سیار دبیر علمی نشست آهات
فضای دانشگاه نیاز دارد با جریان مداحی ارتباط بگیرد
محمدمهدی سیار دبیر علمی نشست آهات در ابتدا به هیأت به عنوان پدیده ای زنده اشاره کرد و اظهارداشت: ما معتقدیم مداحی یک پدیده عظیم اجتماعی و تمدنی است و نیاز به امتداد معرفتی و نظری دارد. برای همین ارتباط فضای دانشگاه و مداحی ضروری است.
وی با اشاره به اینکه دانشگاه نیازمند ارتباط با چنین فضای پرمخاطبی است و مداحی نیز در اتصال با نهاد دانشگاه می‌تواند رشد داشته باشند.
سیار با اشاره به علاقه‌مندی مخاطبان عرب‌زبان به نوا و صدای سید مجید بنی‌فاطمه علی‌رغم تسلط به زبان فارسی گفت: امروز نسل‌های مختلف با نوا و آثار او ارتباط دارند.
حجت‌الاسلام سید محمدمهدی شفیعی شاعر آئینی
هیأت ریحانهالحسین (س) و آقای بنی‌فاطمه مردمی هستند
حجت‌الاسلام سید محمدمهدی شفیعی شاعر آئینی در این نشست اظهار داشت: امسال تعداد قطعات منتشر شده در فاطمیه از بنی‌فاطمه نسبت به متعارف و همچنین سال‌های گذشته محدودتر بود، البته شاید به دلیل برگزار شدن مراسم تنها در 3 شب باشد.
این شاعر آیینی گفت: یکی از ویژگی‌های هیأت ریحانهالحسین (س) و آقای بنی‌فاطمه مردمی بودن است که الزاماً در همه جا به معنای تنوع مخاطب نیست. باید به تفاوت میان شهرت و محبوبیت توجه کرد. اگر توجه نشود فضای سنتی ما با سلبریتی شدن به تلاقی‌های بدی می‌خورد. ما در فضای دینی «محبوبیت» داریم که چیز بدی نیست. در زیارت امین الله از جمله چیزهایی که از خدا می‌خواهیم این است که ما را «مَحبُوبَهً فِی أَرضِکَ وَ سَمَائِک» قرار بده. فرد محبوب، شأن اجتماعی و ارتباطات بیشتری هم خواهد داشت. فکر می‌کنم این هیأت و سیدمجید بنی فاطمه توانسته‌اند این ارتباط را با مردم بگیرند.
بنی‌فاطمه ظرفیت‌های مدرن دارد اما هیأتش پایگاهی سنتی است
وی با بیان اینکه اگر حتی دکور را در این سال‌ها بررسی کنیم می‌بینیم تلاشی برای بیرون زدن از ساختارها و سنت‌های هیأت مذهبی وجود ندارد و از فضایی استفاده می‌شود که مردم با آن مأنوس هستند، گفت: عنوان سایت اکثر مداحان حفظ و نشر آثار است اما عنوان سایت این هیأت، ریحانهالحسین (س) است.
شفیعی با بیان اینکه بنی‌فاطمه هر چند از ظرفیت‌های مدرن بهر‌ه‌مند است اما پایگاه سنتی در هیأت او محفوظ مانده است، گفت: به نظر من نوآوری بیرون زدن از چارچوب هیأت نیست، باید نوآوری در دل سنت اتفاق بیفتد. باید از ظرفیت‌های روز استفاده کرد اما ساختار سنتی نیز محترم و محفوظ بماند.
هیأت ریحانهالحسین هنوز هیأت است
این شاعر آئینی با اشاره مواردی از حفظ ساختار سنتی در هیأت ریحانهالحسین (س) گفت: کماکان در هیأت قرائت قرآن هست اما در بعضی هیأت‌ها متاسفانه این امر نیست. کماکان مناجات خوانی می‌کنند و همان مداح که در نوحه قوت دارد، مناجات نیز می‌خواند. امروزه وقتی گفته می‌شود مداح شورخوان است، بیشتر معنای سلبی دارد و یعنی دیگر جنبه‌ها یعنی مناجات، مدح و... را ندارد. هنوز حدیث کساء در این هیأت خوانده می‌شود. مخاطب عمدتاً پای منبر می‌نشیند. کماکان علما و روحانیون در هیأت به منبر می‌روند و ارتباط هیأت با روحانیت به عنوان مهمترین گروه مرجع در امور دین مردم، در حال قطع شدن نیست. در مجموع هیأت هنوز هیأت است و سنت‌های دینی و فرهنگی در آن وجود دارد. احترام به بزرگترها هنوز هست؛ بعد فوت آقای مؤید می‌بینیم که در فاطمیه از شعر ایشان «سرمایه محبت زهراست دین من» در دکور هیأت استفاده می‌شود تا ادای احترامی صورت پذیرد.
وی با بیان اینکه برخی از موفق‌ترین شعرهای اجرا شده توسط بنی‌فاطمه مانند «نرسد اگر به علی کسی / به کجا رود به کجا رسد» یا «توان واژه کجا و مدیح گفتن او»، اشعاری است که از بزرگان انتخاب شده بود، گفت: در کار بنی‌فاطمه شاهد هویت بخشی به قالب و به ضرب «پیش زمینه» هستیم. او به این قالب هویت دوباره داده است. کارهایی که بر این اساس تولید شده، آثار موفقی هستند و خیلی از آن‌ها به یاد ما مانده است.
مداحی «نرسد اگر به علی کسی / به کجا رود به کجا رسد» را اینجا ببینید:
شفیعی با اشاره به اینکه بنی‌فاطمه توانسته از ظرفیت تکرار استفاده کند، گفت: نوآوری این نیست که آن به آن، چیز جدیدی از آستین بیرون بیاوریم، پیشنهاد می‌کنم که اگرچه این تکرار در جلسه خوب است اما در سایت این تکرارها گزینش شود.
بنی‌فاطمه در اغتشاشات سکوت نکرد و پاسخی در عین دامن نزدن به حواشی داد
این شاعر آئینی با بیان اینکه نیاز داریم گاهی اوقات مداح بدون اینکه به حاشیه دامن بزند، به مسائل روز بپردازد، گفت: مثلاً ایشان در فاطمیه امسال به صورت گذرا در زمانی که میان هیأتی‌ها دوگانه قیاس حضرت زهرا (س) و یک دختر ایجاد شده بود، به سخن امیرالمؤمنین (ع) اشاره می‌کند که: «از بدی دنیا اینکه من و معاویه را با یکدیگر مقایسه می‌کنند.» او از ظرفیت اجتماعی این حدیث برای پاسخ به این شبهه استفاده می‌کند. بنی‌فاطمه تریبون و نمایندگی یک جمع را دارد و باید به مسائل پاسخ بدهد و التیام به زخم باشد اما هیزمی نیز نیفزاید و حاشیه بیشتری ایجاد نکند، بنابراین در مسائل می‌شود سکوت نکرد اما پاسخ قاطع داد.
شفیعی در بخش بعدی ارائه نظرات خود گفت: هیأت ریحانه الحسین تنوع کمی و کیفی زیادی دارد و انواع و تیپ‌های مخاطب وسیعی دارد. تنوع مخاطب هم می‌تواند آفت و هم می‌تواند فرصت باشد. آفت آن این است که مداح و جلسه را به سمت عوام‌گرایی بکشاند زیرا تصویری که از مخاطب داریم مهم است. در اینجا به تعبیر علامه جعفری بحث هنرمند پیشرو و هنرمند پیرو مطرح می‌شود؛ هنگامی که هنرمند پیرو است، جامعه به او می‌گوید چگونه باشد و به دنبال جامعه پیش می‌رود. هنرمند اسلامی، هنرمند پیش رو است یعنی جامعه را به دنبال خود می‌کشاند و مداح باید اینگونه باشد. ظرفیت این تنوع نیز آن است که از این ظرفیت استفاده شود و ذائقه مخاطب بالا برود. به مرور شاهد این باشیم که مخاطبی که پای منبر نمی‌نشسته اکنون می‌نشیند. در مجموع مخاطب در سیر ارتقاء قرار بگیرد.
نوحه «نه مثل ساره‌ای و مریم...» بسیار عالی بود
این شاعر آئینی گفت: در جلسه آقای بنی‌فاطمه تعادل وجود دارد. هیچ یک از مؤلفه‌های هیأت از یک حد متوسط پایین تر نمی‌آید. البته باید توجه داشت که تعادل اگر همراه با تمایز و امضا باشد بسیار خوب است و اگر نباشد آفت است. من از جهت کیفیت، آثار فاطمیه گذشته سید مجید بنی‌فاطمه را ترجیح می‌دهم و نوحه «نه مثل ساره‌ای و مریم، نه مثل آسیه و حوا» که براساس شعری از علیرضا قزوه خوانده شد را بسیار پسندیدم و کاش بنی‌فاطمه سالی یک کار مانند این اثر براساس اشعار فاخر بخواند.
این نوحه را اینجا بشنوید:
سیدمجید بنی‌فاطمه در تکمیل سخنان حجت‌الاسلام شفیعی اذعان داشت: امسال باتوجه به شرایط کشور، تمرکز و تعادل کمتری روی تولید آثار داشتیم زیرا اصلاً برگزار شدن جلسه ما هم مشخص نبود و در نهایت 3 شب مجلس گرفتیم اما در مجموع نقدها وارد و درست است
شفیعی افزود: اگر به صورت مناسبتی دو تا کار خوب مانند آنچه ذکر شد، اجرا شود، می‌تواند جریان‌ساز باشد و این جریان‌سازی در شهرستان هم اتفاق بیفتد.
سید جواد حسینی استاد دانشگاه
هیأت می‌تواند انسان را از تنهایی دوران مدرنیته خارج کند
سید جواد حسینی استاد دانشگاه و کارشناس جامعه‌شناسی سیاسی در این مراسم اظهار داشت: انسان مدرن به شدت تنهاست و سبک زندگی مدرن انسان را به شیء تبدیل می‌کند تا جایی که انسان روزمرگی پیدا می‌کند و از حوزه‌های معنویت خودش را دور می‌کند. آنچه می‌تواند این زندگی نیمه مدرن را به چالش بکشد، نهاد معنویت است. اوج این قضیه در ماجرای حضرت زهرا (س) رخ می‌دهد که مجموعه‌ای از اندیشه و عاطفه را می‌توان به مخاطب ارائه کرد.
حسینی افزود: هیأت نهادی است که می‌تواند ظرفیت فعالی شود تا انسان را از این تنهایی بیرون بکشد. حضرت فاطمه (س) از موضوعاتی است که می‌تواند عاطفه انسان را جذب کند. عدم تعهد نیز از آسیب‌های دیگر زندگی مدرن است. هیأت می‌تواند تعهد انسان مدرن را افزایش دهد. هیأت‌ها جمع‌هایی هستند که در آن مردم دورهم گرد می‌آیند و علقه دارند و همین علقه منجر به پذیرش مسئولیت و تعهد در زندگی شخصی و اجتماعی می شود.
لحن مداحی‌های بنی‌فاطمه را دهه‌هشتادی‌ها هم می‌پسندند
این استاد دانشگاه امام صادق (ع) با بیان اینکه بنی‌فاطمه در غرب تهران مجلس برگزار می‌کند که بیشتر بافت مدرن دارد، گفت: او در دل مدرنیته از ظرفیت هیأت استفاده می‌کند. قابل توجه است که بتوانید در فضای زندگی نیمه مدرن که اصالت محله‌ای نیز ندارد، یک قوت معنوی ایجاد و بتوانید از این ظرفیت استفاده کنید. لحن ایشان نیز به صورتی است که دهه هشتادی‌ها و نسل جدید نیز آن را می‌فهمد. به عبارت دیگر بنی فاطمه اقتضائات زندگی مدرن و نیمه مدرن را در غرب تهران پذیرفته و آن را در نهاد معنویت و هیئت تزریق کرده است.
شعر اجتماعی بنی‌فاطمه موجب جذب مخاطب شده است
وی سبقه سیاسی نوحه را مدنظر قرار داد و گفت: اگر در شعر لبه سیاسی وجود داشته باشد، مخاطب خاص خودش را پیدا می‌کند، در صورتی که مداح باید همه نوع مخاطبی را جذب کند. یک سری افراد با شعر سبک آقای دکتر مطیعی جذب می‌شوند و یکسری هم با شعر اجتماعی بنی‌فاطمه جذب می‌شوند. وظیفه هر مداحی متفاوت است. تلاقی این نهادها متفاوت است.
حسینی با اشاره به اینکه در زمان اغتشاشات اخیر صرف برگزار کردن جلسه خودش پرداخت سیاسی و اعتراضی بود، گفت: پرداختن به مسائل مثل جراحی چشم است یعنی هنر می‌خواهد، هم باید مداوا کنی هم نباید کور کنی. مخاطب به شدت زرنگ است و ادبیات را متوجه می‌شود. در میان مداحان تقسیم کار و تقسیم نقش باید وجود داشته باشد؛ آقای مطیعی از حیث سیاسی پررنگ‌تر است، حاج منصور سنتی است و در نوحه‌های آقای بنی‌فاطمه وجه اجتماعی پررنگ‌تر است. و این تنوع نقطه ی قوت است.
در بحران‌های اجتماعی، هیأت ملجأ و پناه است
این کارشناس اجتماعی با اشاره به اینکه مفاهیم باید تزریقی در شعر بیاید تا به صورت نرم مخاطب را آگاه کند و به صورتی نباشد که مداح برچسب بخورد و مخاطب به سخنان او گوش نسپارد، تصریح کرد: فضای اجتماعی نرم و سیال است و نمی‌توانیم برای آن یک قالب سخت در بیاوریم، باید صورت‌بندی اجتماعی داشته باشیم. رشته پیوند با مخاطب باید حفظ شود. در بحران‌های اجتماعی هیأت ملجأ و پناه است، نباید این پناه حذف شود و باید تکثر و تنوع پناهگاه‌ها را داشته باشیم.
مصطفی منتظری عضو هیأت علمی دانشگاه گلستان
ضرورت بازشناسی هنرمداحی در عرصه هنر تخصصی کشور
مصطفی منتظری عضو هیأت علمی دانشگاه گلستان و نغمه پرداز، در این نشست ابتدا به بیان اهمیت برگزاری چنین جلسات تخصصی پیرامون هنر تخصصی و متعالی مداحی پرداخت و اظهارداشت: این اقدامات می تواند موجب جریان‌سازی در این عرصه شود تا مداحی به عنوان یک هنر تخصصی که علوم و مهارت‌های بسیاری در آن به کار می رود، جایگاه آن در عرصه و جامعه هنری کشور شناخته شود، زیرا در فضای کشور هنوز به مداحی به عنوان هنر تخصصی، اثرگذار و تحول آفرین، توجه لازم نشده است.
بنی‌فاطمه، نحوه معرفی امام حسین (ع) در قالب زمان را می‌شناسد
وی در ارتباط با ویژگی‌های شخصیتی بنی‌فاطمه افزود: مداحان زیادی داریم، اما او فارغ از تجربه و شهرت، در این هنر، یک استاد برجسته است، که به کمتر کسی می توان این نشان را نسبت داد، از این رو، ایشان نقش الگویی برای مداحان کشور دارد. بنی فاطمه، شعر و موسیقی را نیز به خوبی می‌شناسد و نحوه معرفی امام حسین (ع) را با توجه به شرایط زمان و مکان، به درستی درک کرده است.
مطالعه انسان شناختی موسیقی (اتنوموزیکولوژی) یک ضرورت است
منتظری با اشاره به اینکه نغمه یک صوت فرهنگی برخوردار از اندیشه و احساس است که بستر فرهنگ، تاریخ و اندیشه در طول زمان بر آن، به طو دیالکتیک، اثرگذاشته و پایه‌های موسیقی روی آن استوار است، گفت: موسیقی فقط فرم نیست، محتوا هم هست. موسیقی جهت‌دهنده است، هم پیش میراند و هم عقب می‌اندازد؛ گاهی به اوج می‌برد و ناگاه به قعر چاه می‌افکند. باید از این زاویه به موسیقی نگاه کرد؛ یعنی مطالعه انسان‌شناختی موسیقی که از آن به اتنوموزیکولوژی تعبیر می‌شود و مبحث جدیدی است که امروزه مطرح شده است که موسیقی را به مثابه یک پدیده خاص فرهنگی و جنبه‌ای از رفتار اجتماعی انسان بررسی می‌کند. در ارتباط با این موضوع باید سؤالاتی را مطرح کنیم؛ به عنوان نمونه: چه نغمه‌هایی که حاصل فرآیندهای فرهنگی، ملی، قومیتی است، در هیأت خوانده است؟ کدام یک از نغمات ما، در لایه‌های مختلف فرهنگی جامعه، در سبک زندگی، سبد موسیقایی مردم،... مانند: پاسخ به حس عاطفی، حزن، معنویت، حماسه، ایجاد باور و انگیزه، ایجاد نفرت از چیزی، عشق و... قابلیت اثرگذاری دارد؟
ضرورت ترسیم نظام فکری موسیقی هیأت
عضو هیأت علمی دانشگاه گلستان با بیان ضرورت طراحی دستگاه فکری موسیقی هیأت، لازمه آن را درک عمیق نسبت میان نیازهای سه‌گانه انسان، فقه، علوم وحیانی و جامعه دانست. ایشان گفت: برای ترسیم نظام فکری موسیقی هیأت، باید براساس تقسیم بندی علوم در حدیث شریف نبوی «العلم ثلاث» و فرایندهای جامعه‌سازی، باید در پنج لایه، تولید علم کنیم و براساس آن، ضوابط و معیارهایی را مشخص کنیم. لایه نخست، فلسفه موسیقی هیأت نام دارد که عبارت است از «ایجاد جامعه توحیدی و الهی» است. دکترین موسیقی هیأت که سطح بعدی است، «تشکیل تمدن نوین اسلامی» است. در لایه بعد، تعیین استراتژی‌ها در تولید موسیقی هیأت است که «پرورش نسل پاک و فرزندآوری، توجه ویژه به نهاد خانواده، افزایش تاب آوری و امیداجتماعی، استکبار ستیزی، بصیرت و...» از جمله محورها در این زمینه هستند.
وی افزود: به عنوان مثال اگر ریتم را از یک درجه‌ای بالا ببرید، حالات انسان طوری تغییر می‌کند که پایبندی به خانواده دچارتزلزل می‌شود. طراحی مدل عملیاتی موسیقی هیأت سطح بعدی است که نمود آن را در کتاب غناء و موسیقی می‌بینیم. در این لایه تعیین حدود و ثغور و دامنه موسیقی هیأت، مرزبندی آن با دیگر انواع موسیقی غیرمناسب رشد و تعالی انسان، منظومه نغمات کاربردی هیأت، از حیث دوری و نزدیکی به کانون اصلی هیأت، یعنی ولایت، از جمله موضوعات مهم محسوب می‌شوند. ملاحظات تکنیکی و تاکتیکی، پنجمین لایه دستگاه فکری موسیقی هیأت محسوب می‌شود، مباحثی مانند تناسب نغمه با قالب و مضمون شعر، با زمان و مکان خاص، با سن و روحیه مخاطب، رعایت صحیح تکنیک‌هایی مانند اوکتاوخوانی، انواع گستره‌های صدایی، ریتم، ضرب و قالب‌های متنوع ضربی. عمده مباحث رایج در حوزه نغمات و ملودی‌های هیأت، در این سطح قرار دارند، درحالی که از توجه به چهار لایه گذشته و تعیین معیارها و ضوابط در هرسطح، که مبنا و جهت اصلی حرکت موسیقی را مشخص می‌کنند، تا حد زیادی غفلت صورت گرفته است.
بنی فاطمه باید در «فرم مخصوص» خود نوآوری داشته باشد
وی گفت: بنی فاطمه در هنر مداحی «فرم مخصوص» خود را دارد و از تقلید، به امضای مخصوص خود و ابداع رسیده است که مداحان باید سعی کنند به فرم و امضای مخصوص خود برسند. فرم مبتنی بر شخصیت خود مداح و ویژگی‌های روان‌شناختی، جسمی، ویژگی‌های صدایی و... است. کمتر کسانی را داریم که به فرم خاص خودشان رسیده باشند؛ اما خود این فرم نیاز به بروزرسانی و نوآوری دارد که در تنوع بخشیدن به دستگاه‌ها، استفاده از ریتم‌ها و فواصل موسیقایی متنوع است.
منتظری با توجه به شاخص ها و معیارهای لایه پنجم نظام فکری موسیقی هیات، به تحلیل آثار فاطمیه 1400 و 1401 ایشان پرداخت. بر این اساس، جنبه‌های مختلف فرم ایشان، میزان و بسامد و تناسب ردیف‌های موسیقی ایران و مقامات قرآنی به کار رفته، نحوه استفاده از انواع تکنیک‌ها، مانند اکتاوخوانی و کشش و تحریرها در اجرای قالب‌های مختلف، رعایت زمان و موقعیت و مدیریت جلسه مورد بررسی قرار گرفت.
وی در پایان گفت: ضروری است بنی‌فاطمه با روش‌های مختلف، در فرم خود نوآوری داشته باشد؛ مانند تنوع بخشیدن به استفاده از دیگر دستگاه‌ها و آوازها، تغییر فواصل و ریتم.
صوت جلسه در خواندن مداح اثرگذار است
بنی‌فاطمه در تکمیل سخنان منتظری افزود: برای بررسی صوت یک مداح باید گاهاً به صوت جلسه و حتی گاهی گریه کردن او حین خواندن توجه کرد. من فاطمیه امسال در هیأت صوت مناسبی نداشتم برای همین گاهی داد می‌زدم یا در زمان خواندن روضه اشک می‌ریختم برای همین از روند طبیعی خواندن خارج می‌شدم. آنچه خواننده را کمک می‌کند صوت است.
مهدی زنگنه شاعر و نغمه پرداز
تمام هنرهای مرتبط با اهل بیت در مداحی جمع شده است
مهدی زنگنه شاعر و نغمه پرداز نیز در این مراسم اظهار داشت: وقتی در مورد مداحی صحبت می‌کنیم در واقع از یک هنر ترکیبی صحبت می‌کنیم. پرده‌خوانی، تعزیه خوانی و تمام هنرهایی که در طول تاریخ ربطی به اهل بیت و ربط به نیایش داشته‌اند، امروز در پدیده‌ای به نام مداحی جمع شده‌اند. باید در مداحی نگاه جامع داشته باشیم. مداح در واقع دو کار انجام می‌دهد: 1. انتخاب می‌کند یعنی نغمه و نوحه را انتخاب می‌کند که گاهی آگاهانه است و گاه در سیر جلسه ناخودآگاه تبدیل به نغمه می‌شود که در اثر ته‌نشین‌شدن نواهای موسیقی در ذهن اوست البته مخصوص مداحان نیست و خوانندگان نیز اینگونه هستند و یا حتی نوازندگان قدیمی هم همین‌گونه بوده‌اند. از سوی دیگر اجراها هم باید تحلیل شود که آیا نوحه‌ای خوب را انتخاب کرده است؟ و بعد آیا خوب هم آن را اجرا کرده است؟ اجرا نیز دو بخش است؛ یکی صدا و دیگری هم فنون است.
برای تحلیل مداحی ها باید حتماً در هیأت حاضر شد
وی افزود: نکته بعدی آنکه امروز برای تحلیل مداحی‌ها صوت را گوش می‌دهیم یا تصویر را می‌بینیم اما به نظر من داریم کار ناقصی را انجام می‌دهیم؛ نفس به نفس بودن و چهره و چهره بودن را در نظر نمی‌گیریم. برخی اصلاً صرفاً برای رسانه کار می‌کنند که محل بحث ما نیست. باید در هیأت نشسته باشیم و ببینیم آیا آن اتفاق درست رخ داده است یا خیر. ممکن است در خروجی رسانه‌ای صداهای گریه‌های بلندی را بشنویم در حالی که اینگونه نباشد و یا برعکس این اتفاق رخ دهد. مقایسه هیأت و تئاتر در ارتباط با این موضوع راهگشا است، نمی‌توان از روی فیلم یک تئاتر به خوبی متوجه شد روی صحنه چه اتفاقی افتاد است و حضور نداشتن در هیأت هم ما را از شناخت درست آن بازمی‌دارد. بنابراین حضور در جلسه تحلیل درست‌تری را به ارمغان می‌آورد.
حسینی در تکمیل سخنان زنگنه افزود: تشیع به زمان و مکان مقید است و این دو در مناسک شرط است مثلاً حاضر شدن در دعای ندبه در صبح روز جمعه.
مجتهدی که ادبیاتی محاوره‌ای داشت
زنگنه با اشاره به اینکه وقتی می‌خواهیم مداحی را بررسی کنیم باید جریان‌شناسی مداحی داشته باشیم، گفت: در گذشته مداحانی بودند که همه یک جور بودند که بازماندگان قاجار محسوب می‌شدند. آن‌ها قطعاً شعر را از حفظ می‌خواندند و شعر را به زبان معیار می‌خواندند مانند سید محمد موسوی سجاسی. این‌ها افرادی بودند که از بدنه جامعه برخواسته بودند. همزمان فردی به نام شیخ رضا سراج را داریم که با اینکه مجتهد است، بواسطه حضور در کف جامعه ادبیاتش کاملاً محاوره‌ای و شکسته است. بزرگانی را نیز می‌بینیم که از ایشان تأثیر پذیرفته‌اند.
بنی‌فاطمه مداح اصیل و سنتی است و در نسل دوم و سوم مداحان پس از انقلاب جای دارد
زنگنه با اشاره به اینکه بنی‌فاطمه را به روضه‌خوانی می‌شناختیم که پای درس استاد نشسته است، گفت: آموزش مداحی به شکل مرسوم کلاسی نیست بلکه مداحی آموزشش نیز چهره در چهره اتفاق می‌افتد. بنی‌فاطمه مداح اصیل و سنتی است و در نسل دوم و سوم مداحان پس از انقلاب جای دارد. هم روضه را خوب می‌خواند و هم مداح جامعی است. مخاطب از هر رده سنی که در جلسه او برود، استفاده می‌کند.
این شاعر آئینی ادامه داد: باید توجه داشت در مداحی و خوانندگی در این سرزمین، هرکس تبدیل به ژانر و کاراکتر شود، مخاطب وفادارتری پیدا خواهد کرد. شنیده شدن مستمر یک مداح توسط مخاطب، گاهی به خاطر نوع گفتمانی است که دارد یا سخنگوی بخشی از جامعه بودن این اتفاق را رقم می‌زند.
مداحی بنی‌فاطمه کسی را از خودش دور نمی‌کند
وی اضافه کرد: بنی‌فاطمه مدتی مدح امیرالمؤمنین را خوب می‌خواند که اگر این روند تکرار شود کمک می‌کند تا در او تبدیل به ژانر شود. مداحی بنی‌فاطمه کسی را از خودش دور نمی‌کند اما نیاز به یک امضا در آثارش احساس می‌شود.
زنگنه در پایان به تأثیر که خود نت‌های موسیقی بر مخاطب می‌گذارد اشاره کرد و اضافه کرد: تاریخچه نوحه فاطمی برای 60 الی70 سال اخیر است. اولین شاعری که به صورت جداگانه و جدی روضه فاطمیه را گفت غروی اصفهانی است. یکی از اشتباهات این است که ما می‌خواهیم با همان روند محرم برای فاطمیه نوحه بگوییم. نوحه‌های بیست سال پیش، فاطمی‌تر از نوحه‌های اکنون است. از آقای بنی‌فاطمه خواهش می‌کنم روی جواب گرفتن از مردم پیش از پیش تأکید کنند. در میان نوحه‌های امسال بنی‌فاطمه نوحه «تسبیح فاطمه بعد الله اکبر» علی‌رغم برخی از صعف‌ها بیشتر پسندیدم.
این نوحه را اینجا بشنوید:
هیأت من در مهد کلیساهای خانگی تهران برپا می‌شود
سید مجید بنی‌فاطمه مداح اهل بیت (ع) در این مراسم ابتدا به روایت شکل‌گیری هیأت و ادامه مسیر هیأت و نوع خاص بافت شمال غرب تهران و مدرن‌تر بودن آن و کلیساهای خانگی موجود در آن منطقه پرداخت و اظهارداشت: روزی که به غرب تهران رفتیم، امامزاده‌ای داشت که دو شب در آن جلسه برگزار کردیم و سپس در حیاط امامزاده فردی یک جلد انجیل برای من آورد و گفت اینجا کلیساهای خانگی بسیار زیاد است. به لطف حضرت زهرا (س) این هیأت پایگاهی در آن منطقه از تهران که فضای امروزی‌تری دارد، شد.
سید مجید بنی‌فاطمه مداح اهل بیت (ع)
وی با اشاره به اینکه ما از ابتدا با شعر و موسیقی عجین بوده‌ایم و معتقدم آهنگ و موسیقی یک مداح گریه است، گفت: اجازه ندادم جلسه مداح‌محور باشد، برای همین تدابیری اندیشیده شد تا مردم منبر را گوش دهند. ماه رمضان بیست هزار نفر در شب‌های قدر به منبر گوش می‌دهند.
هیأت ظرفی است که باید همه افراد بتوانند در آن حاضر شوند
بنی‌فاطمه با بیان اینکه بر اساس حدیث پیامبر (ص) محور برای ما قرآن و اهل بیت (ع) است، گفت: برای قرائت قرآن همواره قراء ممتاز کشور را دعوت کردیم و همچنین از پیرغلامان خواستیم ضمن حضور در هیأت، مناجات‌خوانی کنند. از سوی دیگر حواسمان به خانواده‌ها هست، به همین دلیل تلاش کردیم بسته‌ای درست کنیم که خانواده با خیال راحت بیاید و همه اعضاء خانواده بتوانند از هیأت استفاده کنند.
این مداح اهل بیت (ع) اضافه کرد: هیأت ظرفی است که باید در آن همه افراد بتوانند حاضر شوند. دستگاه امام حسین (ع) باید خرج دستگاه امام حسین (ع) شود. خط ما در هیأت براساس منویات مقام معظم رهبری و شهداست. ما یک نقطه مشترک داریم و سعی کردیم همگی حول آن نقطه مشترک جمع شویم.
اگر امروز هیأت نقد شود، در آینده به چاه نمی‌افتیم
وی در پایان خاطرنشان کرد: برگزاری جلساتی مشابه همین جلسه که به هیأت نقد وارد کنند ضروری است و امروز به این جلسات احتیاج داریم. اگر یک دهه پیش نقد زده بودیم به یکسری چاله‌ها نمی‌افتادیم و اگر امروز این نقدها را داشته باشیم بعداً به چاه نخواهیم افتاد.
پایان پیام /
شما می توانید این مطلب را ویرایش نمایید
این مطلب را برای صفحه اول پیشنهاد کنیدسید مجید بنی فاطمه
نشست آهات فاطمیه محمد مهدی سیار دانشگاه امام صادق امام حسین هیأت ریحانه الحسین مهدی زنگنه این خبر توسط افراد زیر ویرایش شده است
