"مدفوع سگ‌ها"؛ تهدید بیولوژیکی برای سلامت عمومی
مدفوع سگ‌ها، که اغلب در معابر عمومی و فضاهای سبز رها می‌شود، تهدیدی جدی برای سلامت عمومی به‌شمار می‌رود. این فضولات حاوی عوامل بیماری‌زا مانند انگل‌ها و باکتری‌ها هستند که می‌توانند به راحتی به انسان منتقل شوند.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، زندگی مدرن و شهرنشینی با همه زیبایی‌ها و امکانات خود، چالش‌های خاصی را برای مدیریت محیط زیست و سلامت شهروندان ایجاد کرده است. یکی از این چالش‌ها که کمتر موردتوجه قرار گرفته اما تأثیرات گسترده‌ای دارد، موضوع رهاسازی مدفوع سگ‌ها در معابر عمومی، پارک‌ها و فضاهای سبز شهری است.
این معضل به‌ظاهر ساده می‌تواند پیامدهای جدی برای سلامت عمومی به‌ویژه برای کودکان که بیشترین تماس را با زمین و محیط‌های بازی عمومی دارند، به همراه داشته باشد.
مدفوع سگ‌ها؛ بمب انگلی سلامت شهروندان
مدفوع سگ‌ها حاوی عوامل بیماری‌زا و عفونت‌زای مختلفی است که در صورت عدم مدیریت صحیح، می‌تواند به تهدیدی جدی برای سلامت انسان تبدیل شود. از جمله این عوامل می‌توان به باکتری‌ها، ویروس‌ها و انگل‌هایی اشاره کرد که می‌توانند به‌راحتی از طریق تماس مستقیم یا غیرمستقیم با خاک، چمن و حتی آب آلوده به بدن انسان منتقل شوند.
"هاری"؛ کابوسی مرگبار در سایه بی‌قانونی نگهداری سگهامطالعات نشان داده‌اند که مدفوع سگ‌ها می‌تواند ناقل بیماری‌هایی نظیر کیست هیداتید، توکسوکاریازیس، ژیاردیازیس، کمپیلوباکتریوز و لپتوسپیروز باشد. این بیماری‌ها عوارضی همچون اختلالات گوارشی، آسیب‌های کبدی، کلیوی و حتی مشکلات بینایی را در پی دارند. کودکان به دلیل سیستم ایمنی ضعیف‌تر و تماس مکرر با محیط‌های آلوده، در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
مدفوع سگ‌ها می‌تواند حاوی عوامل بیماری‌زای متعددی باشد که برای انسان‌ها خطرناک هستند. تماس مستقیم یا غیرمستقیم با این مدفوع می‌تواند منجر به انتقال بیماری‌های زیر شود:
کیست هیداتید (اکینوکوکوزیس): این بیماری توسط کرم «اکینوکوکوس گرانولوزوس» ایجاد می‌شود که در روده سگ زندگی می‌کند. تخم‌های این کرم از طریق مدفوع سگ دفع شده و می‌توانند محیط را آلوده کنند. انسان با تماس با خاک، آب یا مواد غذایی آلوده به این تخم‌ها، به بیماری کیست هیداتید مبتلا می‌شود که می‌تواند کیست‌هایی در کبد، ریه و سایر اندام‌ها ایجاد کند.
عفونت‌های باکتریایی:
کمپیلوباکتریوز: این باکتری می‌تواند از طریق مدفوع سگ به انسان منتقل شود و علائمی مانند اسهال خونی، تب و درد شکمی ایجاد کند.
سالمونلوز: سالمونلا می‌تواند در مدفوع سگ‌های آلوده وجود داشته باشد و از طریق تماس با مدفوع یا محیط آلوده به انسان منتقل شود، که منجر به علائمی مانند تب، اسهال و درد شکمی می‌شود.
عفونت‌های انگلی:
ژیاردیازیس: انگل ژیاردیا می‌تواند از طریق مدفوع سگ به انسان منتقل شده و باعث اسهال، نفخ و گرفتگی شکم شود.
توکسوکاریازیس: این بیماری توسط کرم‌های گرد ایجاد می‌شود که تخم‌های آنها در مدفوع سگ‌های آلوده وجود دارد. انسان با بلعیدن تصادفی این تخم‌ها می‌تواند به عفونت مبتلا شود که ممکن است به مشکلات چشمی و ارگان‌های داخلی منجر شود.
لپتوسپیروز: این بیماری باکتریایی می‌تواند از طریق تماس با ادرار یا مدفوع سگ‌های آلوده به انسان منتقل شود و باعث تب، سردرد، درد عضلانی و در موارد شدیدتر مشکلات کلیوی و کبدی شود.
مدفوع سگ‌ها تهدیدی برای همه کشورها
علیرغم اینکه در کشورهای پیشرفته قوانین متقنی برای سگ‌گردانی وجود دارد اما این کشورها نیز از این تهدید مصون نمانده‌اند و در کشورهای پیشرفته نیز مواردی از شیوع بیماری‌های مرتبط با مدفوع سگ‌ها گزارش شده است.
به عنوان مثال:
کمپیلوباکتریوز در بریتانیا: در سال 2017، سازمان بهداشت عمومی انگلستان (Public Health England) گزارشی از افزایش موارد عفونت کمپیلوباکتر در انسان‌ها منتشر کرد که با تماس با سگ‌های آلوده مرتبط بود. این باکتری می‌تواند از طریق مدفوع سگ به انسان منتقل شده و باعث اسهال، تب و درد شکمی شود.
شیوع ژیاردیازیس در ایالات متحده: مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) در آمریکا گزارش‌هایی از شیوع ژیاردیازیس در مناطقی از کشور ارائه داده است که یکی از منابع احتمالی آن تماس با مدفوع سگ‌های آلوده بوده است. این انگل می‌تواند باعث اسهال، نفخ و گرفتگی شکم در انسان‌ها شود.
عفونت‌های سالمونلایی مرتبط با غذای حیوانات خانگی در کانادا: در سال 2012، آژانس بهداشت عمومی کانادا (Public Health Agency of Canada) اعلام کرد که تعدادی از موارد عفونت سالمونلا در انسان‌ها با تماس با غذای حیوانات خانگی و مدفوع سگ‌های آلوده مرتبط بوده است. سالمونلا می‌تواند باعث تب، اسهال و درد شکمی در انسان‌ها شود.
ایران و ضعف قوانین در مدیریت سگ‌ها
در بسیاری از کشورهای پیشرفته، قوانینی برای جلوگیری از رهاسازی مدفوع حیوانات خانگی در فضاهای عمومی وضع شده است. یکی از این قوانین رایج، الزام به حمل کیسه‌های جمع‌آوری مدفوع سگ‌ها است. در این کشورها، صاحبین سگ‌ها موظف هستند در هنگام بیرون‌بردن حیوان خانگی خود، کیسه‌ای برای جمع‌آوری مدفوع همراه داشته باشند و پس از مدفوع‌کردن سگ، آن را به‌درستی در سطل‌های زباله دفع کنند. این قوانین معمولاً همراه با جریمه‌های نقدی برای کسانی که از رعایت این اصول خودداری کنند، اعمال می‌شود.
برای نمونه، در کشورهای اروپایی مانند بریتانیا، آلمان و فرانسه، شهرداری‌ها قوانین سختگیرانه‌ای را برای جلوگیری از رهاسازی مدفوع سگ‌ها وضع کرده‌اند و جریمه‌هایی برای کسانی که از این قوانین تخطی کنند، در نظر گرفته می‌شود. در بریتانیا، جریمه‌های این تخلف می‌تواند تا 100 پوند (تقریباً معادل 130 دلار) باشد.
در آلمان نیز قانونی مشابه وجود دارد که از صاحبان سگ‌ها می‌خواهد که همیشه کیسه‌های مخصوص حمل مدفوع همراه داشته باشند و در صورت عدم رعایت، جریمه‌های سنگینی برای آنها در نظر گرفته می‌شود. همچنین در برخی از کشورها، دستگاه‌هایی برای توزیع کیسه‌های رایگان در پارک‌ها و فضاهای عمومی نصب شده تا شهروندان به راحتی بتوانند این مسئولیت را انجام دهند.
در مقایسه با این کشورها، در ایران چنین قوانینی به‌طور رسمی در سطح ملی وجود ندارد و این معضل به‌ویژه در شهرهای بزرگ مانند تهران، مشهد و اصفهان همچنان یک چالش به‌شمار می‌رود. اگرچه در برخی مناطق، به‌ویژه در فضاهای عمومی و پارک‌ها، مدیریت شهری اقداماتی را برای جلوگیری از رهاسازی مدفوع سگ‌ها انجام داده است، اما نبود قوانین الزامی و فرهنگ‌سازی مناسب در این زمینه باعث شده است که این معضل در بسیاری از نقاط کشور به‌ویژه در مناطق پرجمعیت و شلوغ، همچنان ادامه یابد.
در رابطه با این موضوع، دکتر محمد مرعشی؛ دامپزشک متخصص حیات وحش به تسنیم می‌گوید: در کشورهای جهان اول، کیسه مدفوع اجباری است چرا که مدفوع سگ یک "بمب بیولوژیک" از انواع ویروس‌ها، میکروب‌ها و تخم انگل‌هایی است که اغلب آنها قابلیت انتقال به انسان را هم دارند. اگر صاحب سگ اجازه دهد که سگش در کنار خیابان یا در پارک مدفوع کند و آن را جمع نکند، سلامت جامعه را تهدید کرده و در همه کشورهای پیشرفته این شخص با مبالغ سنگین جریمه می‌شود. متاسفانه در کشور ما قانونی در این زمینه نیست و خیلی ضروری است که هرچه سریع‌تر قانونمند شود.
وی افزود: در کشوری که برای نگهداری سگ قانون دارد، حتی بعضی از نژادهای سگ را اصلاً نمی‌شود نگهداری کرد چرا که آن نژادها آسیب‌های خیلی جدی به انسان می‌زنند و مواردی از قتل انسان توسط آنها ثبت شده است. متاسفانه ما این قانون را نداریم و هر کسی می‌تواند هر نژادی که بخواهد را بیاورد، صاحبش شود و از آن نگهداری کند.
این دامپزشک افزود: باید به صاحب سگ بگوییم که سالی یک بار سگش را برابر بیماری هاری واکسیناسیون کند، هر 6 ماه ضد انگل بزند و تردد سگ بدون قلاده و بدون همراه داشتن کیسه مدفوع نیز باید ممنوع شود. صاحب سگ باید برای حیوانش شناسنامه بهداشتی داشته باشد و تنها در صورتی که این شناسنامه را داشته باشند و فقط با قلاده می‌توانند در پارک‌هایی که شهرداری مشخص کرده است سگ‌گردان کنند.
مرعشی درخصوص بیماری‌های مشترک با انسان نیز گفت: «هاری» مهم‌ترین بیماری مشترک انسان با سگ است، بیماری‌های کبدی مثل کیست هیداتید، انگل‌های پوستی مانند جرب‌ها، دمودکس و... نیز از سگ به انسان منتقل می‌شود. الان خیلی از مردم ضایعاتی روی پوست خود می‌بیند که فکر می‌کنند جوش است و برای درمان آن به پزشک مراجعه می‌کنند و انواع داروها را مصرف می‌کند اما درمان نمی‌شوند و برای بعضی از آنها تست دمودکس نوشته می‌شود و بعد از اینکه این آزمایش را می‌دهند، مشخص می‌شود که به انگل دمودکس دچار هستند! زمانی که سابقه‌ای از آنها می‌گیریم، مشخص می‌شود که پیش‌تر سگی را نوازش کرده‌اند و به همین دلیل به دمودکس مبتلا شده‌اند!
مدفوع سگ‌ها و چالش نیروهای خدماتی شهرداری
بیشترین تماس با این بمب انگلی متوجه نیروهای نظافت شهری است که به واسطه شغل‌شان وظیفه پاک کردن این لکه‌های آلوده از چهره شهر را دارند. مدفوع سگ‌ها باعث شده تا بار بیشتری بر دوش آنها گذارده شده و سلامت‌شان بیش از پیش تهدید شود.
در رابطه با این موضوع یکی از نیروهای خدمات شهری در منطقه 3 تهران به خبرنگار تسنیم می‌گوید: ما با انواع مواد آلوده و کثیف سر و کار داریم اما مواجه شدن با مدفوع حیوانات برای ما بیش از حد چندش‌آور است. متأسفانه مدفوع حیوانات افزایش پیدا کرده و به ویژه در چمن پارک‌ها و در باغچه‌ها بسیار زیاد است. یکی از همکاران می‌گفت سگ‌ها عادت دارند در خاک مدفوع کنند و به همین دلیل صاحبان سگ‌ها برای مدفوع کردن آنها را بیرون می‌آورند و کارشان را در باغچه‌ها انجام می‌دهند. علاوه بر خاک در سطح شهر و در پیاده‌روها نیز شاهد آن هستیم که بسیار آزاردهنده است.
وی ادامه داد: متأسفانه بسیاری از صاحبان سگ‌ها توجهی به جمع‌آوری مدفوع حیوانات خود ندارند و این موضوع باعث می‌شود که ما مجبور شویم به‌طور مداوم این زباله‌های خاص را تمیز کنیم. نه تنها کار ما را سخت‌تر می‌کند، بلکه از نظر بهداشتی هم برای ما خطراتی دارد.
قانون‌گذاری برای حفظ سلامت شهروندان
یکی از جنبه‌های مهم مدیریت شهری در کشورهای پیشرفته، توجه به حفظ پاکیزگی شهرها و سلامت شهروندان از طریق قوانین سختگیرانه در مورد حیوانات خانگی است. یکی از این قوانین، الزام صاحبان سگ‌ها به جمع‌آوری مدفوع حیوانات خود در معابر عمومی و فضاهای سبز است. این قانون علاوه بر حفظ زیبایی بصری شهرها، نقش مهمی در پیشگیری از بیماری‌های قابل‌انتقال به انسان دارد.
مدفوع سگ‌ها نه تنها از نظر بهداشتی یک معضل است، بلکه از نظر زیبایی‌شناختی نیز تأثیر منفی زیادی بر فضای شهری دارد. در کشورهایی مانند آلمان، فرانسه و بریتانیا، قوانین مشخصی وجود دارد که صاحبان سگ‌ها را ملزم به جمع‌آوری و دفع صحیح مدفوع می‌کند. این قوانین باعث شده است که شهرها از نظر ظاهری تمیزتر باشند و فضاهای عمومی به محیطی دلپذیرتر برای زندگی و تفریح شهروندان تبدیل شوند.
مدفوع سگ‌ها می‌تواند ناقل بیماری‌هایی مانند ژیاردیازیس، توکسوکاریازیس، و کیست هیداتید باشد. این بیماری‌ها از طریق تماس مستقیم یا غیرمستقیم با مدفوع آلوده به انسان منتقل می‌شوند و می‌توانند مشکلات جدی بهداشتی به ویژه برای کودکان ایجاد کنند. در صورت قانون‌گذاری و اجرای مناسب، می‌توان از بروز این بیماری‌ها به طور چشمگیری کاست.
در بسیاری از کشورها، فرهنگ‌سازی و آگاهی‌بخشی به صاحبان حیوانات خانگی به‌گونه‌ای انجام شده است که آنها جمع‌آوری مدفوع سگ خود را یک مسئولیت اجتماعی می‌دانند. این در حالی است که در ایران، نبود قوانین و نظارت کافی باعث شده که بسیاری از افراد از اهمیت این موضوع غافل بمانند.
وضع قوانین و جریمه‌های مالی می‌تواند نقش مهمی در تغییر رفتار شهروندان داشته باشد. برای مثال، در شهرهایی مانند پاریس و لندن، افرادی که از جمع‌آوری مدفوع سگ خودداری کنند، با جریمه‌های سنگین مواجه می‌شوند. این جریمه‌ها نه تنها به عنوان یک عامل بازدارنده عمل می‌کنند، بلکه به تأمین منابع مالی برای مدیریت شهری نیز کمک می‌کنند.