مصاحبه امشب رییس جمهوری؛ سؤال و جواب قابل حدس یا پرسش های واقعی؟

عصر ایران؛ مهرداد خدیر - سومین گفت و گوی تلویزیونی سید ابراهیم رییسی رییس جمهوری امشب 14 آذر 1400 و به بهانه 100 روزه شدن دولت او از شبکه اول سیما پخش می‌شود.

تأکید بر این که مصاحبه «زنده» است و برای تحقق شعار «مردم، نامحرم نیستند» البته تعارف است چرا که مصاحبه کننده - مرتضی حیدری- نه یک خبرنگار مستقل داخلی که مجری و اخبارگوی تلویزیون انحصاری و رسمی ایران است و به رغم اعتدال در گفتار و رفتار و تسلط در بیان و اطلاعات کافی، نماینده افکار عمومی نیست و اگر هم بخواهد چنین نقشی ایفا کند با لزوم رعایت هنجارهای رسمی و اقتضائات اشتغال در صدا وسیما و قرائت خبرهای رسمی سازگار نیست. این مدل، در واقع گزارش به مردم است و در آغاز انقلاب هم نخست وزیران (‌مهندس بازرگان، شهید رجایی، مهندس موسوی) رو به دوربین صحبت می‌کردند و حالا هم مجری هم در واقع نقش دوربین را ایفا می‌کند. از این رو به لحاظ حرفه‌ای از جنس مصاحبه های واقعی نیست چرا که کاملا مشخص (و با ادبیات نسل امروز) تابلوست سؤالات از پیش تعیین و چه بسا هماهنگ شده باشد و کمتر پیش می‌آید از دل پاسخ مصاحبه شونده سؤال تازه‌ای طرح شود. البته گاه مصاحبه کنندگان جسارت و ابتکار شخصی به خرج می‌دهند. همان گونه که دیدیم در مصاحبه با آقای قالیباف به مناسبت روز مجلس وقتی در شرح اقدامات مجلس در حال نطق بود که مجلس طرفدار تولید داخلی در عین دفاع از مصرف کننده است ناگهان مجری به گفت البته در دوران فرماندهی نیروی انتظامی بنز وارد کردید تا خودرو پلیس باشد و چهره قالیباف به گونه ای بود که می شد حدس زد غافل‌گیر شده یا می‌توان به محمد دلاوری اشاره کرد که مصاحبه‌ها را جذاب می‌کند. با این پیشینه قابل حدس است که آقای حیدری چه می‌پرسد و آقای رییسی چه پاسخی می‌دهد. بامزه این که در این دوره که صدا وسیما کاملا هماهنگ‌اند اتفاق جدید رخ داده چون گاهی مجری خود پاسخ را در دل سؤال می گنجاند تا زحمت کمتری بدهد! مثلا حدس می‌زنیم حیدری بپرسد در برنامه های شما بود که سالانه یک میلیون مسکن می‌سازید و حدس می‌زنیم آقای رییسی در پاسخ بگوید: «بله، به همین خاطر نهضت ملی مسکن به راه انداخته‌ایم و زمان ثبت نام هم تا آخر آذر تمدید شده است. البته همه یک میلیون واحد را دولت نمی‌سازد. بخشی با وام تأمین می‌شود و قسمتی با مسکن روستایی» و معمولا در هر گزارش چون با واقعیت‌ها و محدودیت‌ها آشناتر شده سعی می‌کند از میزان تعهد مستقیم کم کند و بعید نیست در چند گزارش بعدی کل تعهد مستقیم دولت در ساخت مسکن به 100 هزار تقلیل یابد! این البته تنها حدس است اما آقای حیدری می‌تواند این حدس را باطل و با طرح این سؤال غافل‌گیر کند: «فکر نمی‌کنید مشکل کمبود مسکن نداریم بلکه قیمت زمین سرسام‌آور و خانه از دست‌رس خارج شده و بهتر است برای قدرت خرید مردم فکری کنید»؟ یا حدس می‌زنیم مجری بپرسد دور اول مذاکرات «نتیجه محور» در وین به پایان رسید و از موضع عزت و مطالبه، بسته‌هایی را پیشنهاد کردید ولی طرف غربی استقبال نکرده و آقای رییسی هم پاسخ دهد: «بله، ولی همان گونه که گفته بودم ما اقتصادمان را به مذاکرات گره نزده‌ایم اما میز مذاکره را ترک نمی کنیم. منتها مذاکرات نتیجه محور و در حال گفت و گو با چین و روسیه هم هستیم و بسته هایی پیشنهاد داده‌ایم.» این حدس است اما آقای حیدری می تواند بپرسد: آیا بازگشت به دیپلماسی بسته ای در مذاکرات هسته ای، تکرار جنس گفت و گوهای 6 ساله آقای سعید جلیلی در دوران آقای احمدی نژاد نیست؟ یا حدس می زنیم مجری درباره توسعه روابط با همسایگان و حذف ارز 4200 تومانی بپرسد و بشنویم «ما از دولت فراگیر در افغانستان حمایت می کنیم و ارز 4200 تومانی به یک باره حذف نمی‌شود اما هر منبع تولید رانت را باید شناسایی و حذف کرد.» یا حدس می زنیم به سالگرد 16 آذر اشاره شود و آقای رییسی بگوید به خاطر شرایط کرونا امکان حضور در جمع دانشجویان نیست یا حدس می زنیم مهم ترین اقدام 100 روز، گسترش واکسیناسیون عمومی ذکر شود و باز حدس می زنیم مجری نپرسد از واکسن های تولید داخل که وعده داده شده بود چه خبر؟ با این همه اگر قرار بر طرح پرسش های واقعی تر باشد سؤالاتی از این دست قابل طرح است: - واژگان «باید، نباید، لازم است، ضرورت دارد» به کلمات کلیدی شما تبدیل شده و من که هر روز اخبار شما را می‌خوانم مدام همین مضمون را تکرار می‌کنم. چرا به برنامه 7000 صفحه‌ای که در ایام انتخابات وعده داده شده بود، ارجاع نمی‌شود؟ - با توجه به پیشنهاد وزارت ارتباط مشخص است که دولت با طرح فعلی «صیانت» که در افکار عمومی به محدودیت اینترنت شناخته می‌شود موافق نیست یا نگران است و به دنبال یک مدل سوم هستید تا نه شکل فعلی باشد نه محدودیت مورد نظر مجلس. به عبارت دیگر هم می‌دانید که نمی شود مدل چینی را در ایران اجرا کرد چون نه مردم می‌پذیرند و نه زیر ساخت داریم و وضعیت فعلی را هم دوست ندارید. چون از کنترل تان خارج است. مدل سوم شما چیست و مشخصا با اینستاگرام می خواهید چه کار کنید که هم کسب و کار مردم است و هم تفریح آنان؟ - انتصابات خویشاوندی صدای حامیان دولت را درآورده است. آیا این که قبلا هم انجام می‌شده دلیل قانع کننده‌ای است؟ - ایران به تغییر نام کمیته زنان شورای المپیک به برابری جنسیتی رأی داده و فیفا هم برورود زنان به ورزشگاه ها به عنوان مصداق برابری جنسیتی تأکید دارد. اهمیت فوتبال و جام جهانی برای مردم هم نیاز به توضیح ندارد. آیا 20 سال برای توجیه عمل نکردن با بهانه فراهم آوردن زیرساخت‌ها کافی نیست؟ - انجام برخی اقدامات زمان‌بر است و با محدودیت‌های شدید بودجه ای هم شدنی نیست. اما برخی کارها پول نمی‌خواهد و تنها به یک دستور نیاز دارد. مثلا وقتی با تجدید انتشار کتب یک فعال مدنی و پژوهش‌گر اجتماعی مخالفت می‌شود رییس جمهوری نمی‌تواند دستور بدهد؟ - معاون اقتصادی شما برای اجرای برنامه‌های اعلام شده خود در مناظره‌ها به دولت پیوسته یا قرار است برنامه‌های آقای مخبر را اجرا کند؟ اگر اولی چرا هیچ نشانی نمی‌بینیم و اگر دومی این اقدام چه سودی دارد جز این که امکان پایش و نقد را از او سلب و درگیر اجرا کرده است؟ یا بپرسد: آقای رییسی، شما روحانی هستید و طبعا با کاغذ و کتاب باید مأنوس باشید. آیا دولت و این همه مدیر فرهنگی و اقتصادی از تأمین مهم ترین کالای فرهنگی - کاغذ - عاجزند به گونه ای که قیمت آن به 30 هزار تومان برسد و عملا کالای فرهنگی مکتوب را از سبد مردم حذف کند؟ هم به سؤالات قابل حدس اشاره شد و هم به پرسش‌هایی که این کلیشه را باطل می‌کند. 12 ساعت دیگر مشخص می شود کدام مدل به اجرا در می‌آید و چقدر «باید، نباید، ضرورت دارد، لازم است، گره نمی زنیم» می‌شنویم و چقدر پرسش‌هایی که رییس جمهوری در مواجهه مستقیم با مردم شنیده و اگر آقای حیدری بخواهد کاملا غافل‌گیرمان کند می‌تواند بپرسد: شما که به حضور میدانی به جای پشت‌میز نشینی علاقه و اصرار دارید آیا بستر خشک زاینده رود را میدان مناسبی برای گفت وگو با کشاوران معترض اصفهانی می‌دانید یا نه؟ هیچ یک از این اتفاقات هم نیفتد باز هم گزارش به مردم خوب است. پس اینها که گفته شد نه برای آقای رییسی بود که آنچه را باید بگوید که صلاح باشد. به خاطر مجری بود تا نقشی ایفا کرده باشد.