معمای پهپادی
ادعاهای مقامات اروپایی و آمریکایی درخصوص فروش پهپادهای ایران به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین به مولفه جدیدی در روابط ایران و غرب تبدیل شده و حتی در صورت استمرار این موضوع ممکن است شاهد اثرگذاری آن بر گفت‌وگوهای احیای برجام باشیم؛ گفت‌وگوهایی که چند وقتی است متوقف‌شده و احتمال می‌رود که پس از بر‌گزاری انتخابات میان دوره ای در آمریکا از سرگرفته شود.
در آخرین اظهارنظرها درباره فروش پهپادهای ایرانی به روسیه، روز دوشنبه مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، سخنگوی وزارت‌خارجه فرانسه و وزرای‌خارجه آلمان، دانمارک، اتریش و اوکراین در اظهارنظرهای مختلفی مدعی استفاده روسیه از پهپادهای ایرانی در حمله به کی یف شدند و تهدید کردند که اگر چنین چیزی ثابت شود تحریم‌های بیشتری علیه ایران اعمال خواهد شد. روز گذشته نیز مقامات آمریکایی به طرح اظهارات و ادعاهایی درباره روابط ایران و روسیه و فروش پهپاد پرداختند؛ البته اظهاراتی ضدونقیض. در این رابطه از یک‌سو ودانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا مدعی شد؛ آمریکا با متحدان اروپایی اش هم نظر است که ایران و روسیه در حال تخطی از قوانین و محدودیت‌های بین‌المللی هستند؛ همزمان نیز کارین ژان پی یر، سخنگوی کاخ‌سفید مدعی شد که پهپادهای ساخت ایران توسط روسیه در جنگ با اوکراین استفاده شده‌اند اما از سوی دیگر یک مسوول عالی‌رتبه در پنتاگون در گفت وگو با شبکه الجزیره تاکید کرد که «نمی‌توانیم با اطمینان بگوییم که روسیه در حمله به کی‌یف از پهپادهای ایرانی استفاده کرده است.»
تکذیب ادعاهای غرب
این در حالی است که روز گذشته دیمیتری پسکوف، سخنگوی کاخ ریاست‌جمهوری روسیه گفت که این نهاد اطلاعاتی درخصوص خرید پهپادهای ایرانی ندارد و این امر به وزارت دفاع مربوط می‌شود. به گزارش «ایسنا» به نقل از الجزیره، دیمیتری پسکوف تاکید کرد: «ما در عملیات مان در اوکراین از تجهیزات روسی استفاده می‌کنیم که نام کشور روسیه بر آنها حک شده است.» همچنین مقامات ایرانی نیز بارها و بارها ارسال پهپاد به روسیه را رد کرده اند. در این راستا ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امورخارجه ایران در نشست خبری اخیرش در پاسخ به سوالی درباره ادعای مقامات اوکراین مبنی‌بر فروش پهپادهای ایرانی از سوی تهران به روسیه، بیان کرد: «ایران بارها اعلام کرده که یک‌طرف جنگ بین روسیه و اوکراین نیست. ایران هیچ سلاحی را برای هیچ‌کدام از طرفین جنگ صادر نکرده است. همان‌طور که بارها گفته ایم سیاست خارجی ایران مبتنی بر مخالفت با جنگ است و درخصوص جنگ در اوکراین نیز ما مخالف جنگ هستیم.»
حسین امیرعبداللهیان، وزیرخارجه ایران نیز در گفت‌وگو با مقامات دیگر کشورها بر این مساله تاکید کرده است؛ همچنانکه امیرعبداللهیان در گفت وگوی تلفنی پنج‌شنبه 14مهر با همتای فنلاندی تاکید کرد؛ ایران هیچگونه تسلیحاتی به روسیه برای استفاده در جنگ علیه اوکراین ارسال نکرده و نخواهد کرد. در عین حال نورنیوز رسانه نزدیک به شورای‌عالی امنیت ملی روز دوشنبه در توییتی با تاکید بر پایان‌یافتن تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران عنوان کرد که تهران تاکنون هیچ سلاحی به روسیه برای استفاده در جنگ علیه اوکراین ارسال نکرده است. در گزارش نورنیوز تاکید شده است: «فرانسه با ادعای نقش ایران در جنگ اوکراین و مرتبط‌کردن آن به نقض قطعنامه 2231 به‌دنبال مقصرنمایی ایران در روند مذاکرات است.»
ارزیابی غرب از ژوئیه تا اکتبر
با وجودی که ایران ارسال هرگونه پهپاد به روسیه را رد کرده است، اما آمریکا همچنان بر مواضع خود اصرار دارد. ودانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا روز گذشته در یک کنفرانس خبری، در پاسخ به این سوال که ارزیابی آمریکا درباره نقش ایران در جنگ روسیه و اوکراین چیست؟ با بیان ادعاهایی علیه ایران گفت: «ما از ماه ژوئیه هشدار داده بودیم که ایران برنامه دارد پهپادهایی برای استفاده در جنگ اوکراین به روسیه بفروشد. ما همچنین به‌طور علنی افشا کردیم که روسیه از ایران پهپاد دریافت کرده و برنامه داشته که صدها نوع پهپاد ایرانی وارد کند و اینکه متصدیان روس نحوه استفاده از این پهپادها را در ایران آموزش می بینند. شواهد گسترده ای از به‌کارگیری آنها [پهپادها] توسط روسیه علیه اهداف نظامی و غیرنظامی در آنجا [اوکراین] وجود داشته است.» به گزارش «ایسنا» پاتل ادامه داد: «تعمیق اتحاد روسیه با ایران چیزی است که تمام جهان، به‌ویژه در منطقه باید آن را یک تهدید ببینند و هر کشوری باید به آن دقت کند. این موضوعی است که ما از طرف خودمان به دقت آن را رصد کرده و با متحدان و شرکایمان، از جمله در سازمان‌ملل، همکاری تنگاتنگی داریم تا به موضوع اشاعه تسلیحات توسط ایران به روسیه رسیدگی کنیم.»
هشدار به تاجران پهپادی و موشکی
این مقام آمریکایی در ادامه با اتکا به این ادعاها هشدار داد: «هر کسی هر نوع تجارتی با ایران بکند که به نوعی به پهپادها یا تولید موشک های بالستیک یا سرازیر شدن تسلیحات از ایران به روسیه ربط داشته باشد، باید مراقب بوده و دقت لازم را به خرج دهد؛ آمریکا در به کارگیری تحریم‌ها یا انجام دادن اقداماتی علیه عاملان آن تردید نخواهد کرد.» پاتل همچنین در پاسخ به این سوال که آیا آمریکا ارزیابی مستقلی دارد که تایید کند حملات پهپادی روز [دوشنبه] به کی یف، پهپادهای ایرانی بوده اند، توضیح داد: «من نمی‌توانم چیزی درباره این گزارش‌ها بگویم اما همان‌طور که در ابتدا اشاره کردم، ما از‌ماه ژوئیه در این‌باره هشدار داده بودیم و این فقط به‌خاطر به کارگیری آنها نبود، بلکه موضوع در وهله اول، برنامه ایران برای فروش پهپاد به روسیه بود.» معاون سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا در پاسخ به این سوال که آمریکا بر این باور است که ایران آماده فرستادن تسلیحات دیگری از جمله موشک های کوتاه برد به روسیه می‌شود، گفت که گزارش‌های موجود در این زمینه را دیده است اما توضیحی درباره آن ندارد.
ادعای دیگر غرب چیست؟
پاتل همچنین در پاسخ به این سوال که آیا دولت بایدن عقیده دارد که روسیه یا ایران در حال تخطی از قوانین یا محدودیت‌های بین‌المللی هستند؟ مدعی شد: «بله، ما این‌طور فکر می‌کنیم. فکر می‌کنم شما امروز شاهد این بودید که متحدان فرانسوی و انگلیسی ما ارزیابی کرده بودند که تامین این پهپادها توسط ایران برای روسیه، تخطی از قطعنامه 2231 شورای امنیت است و ما با آن موافقیم.» او در پاسخ به این اظهار خبرنگار حاضر در نشست که تاریخ تحریم تسلیحاتی علیه ایران به پایان رسیده است، گفت: «تمامش منقضی نشده. علاوه‌بر این، ذیل قطعنامه 2231 شورای‌امنیت سازمان‌ملل، محدودیت‌ها علیه انتقال برخی تسلیحات پابرجاست و این محدودیت تسلیحات غیر از تسلیحاتی هستند که تحت‌تحریم تسلیحات متعارف قرار دارند. از نظر ما، این پهپادها که از ایران به روسیه منتقل شده و توسط روسیه در اوکراین استفاده شده‌اند، از جمله تسلیحاتی هستند که همچنان ذیل قطعنامه 2231 مشمول ممنوعیت می‌شوند.»
صداهای متناقض از واشنگتن
همچنین کارین ژان پی یر، سخنگوی کاخ‌سفید روز دوشنبه در کنفرانس خبری هفتگی خود مدعی شد که پهپادهای ساخت ایران توسط روسیه در جنگ با اوکراین استفاده شده‌اند. به گزارش «ایسنا» به نقل از پایگاه خبری هیل، وی در ادامه اظهار کرد که واشنگتن به اعمال تحریم علیه دادوستدهای تسلیحاتی ایران و روسیه ادامه خواهد داد. کارین ژان‌پیر در این زمینه گفت: «کاری که ما در اینجا انجام می‌دهیم، فروش این تسلیحات به روسیه را سخت تر خواهد کرد. ما در مقابل تهدید ایران در کنار شرکایمان در سرتاسر منطقه می ایستیم.» این ادعاها در حالی مطرح می‌شود که یک مسوول عالی‌رتبه در وزارت دفاع آمریکا در گفت‌وگو با الجزیره اعلام کرد که این وزارت نمی‌تواند با اطمینان بگوید که پهپادهای به‌کار رفته در حمله به کی‌یف ساخت ایران هستند.
دستور کار جدید کی‌یف
در بحبوحه تلاش‌های کشورهای اروپایی و آمریکایی برای اتهام‌زنی به ایران درباره فروش پهپاد به روسیه، وزیرخارجه اوکراین خواستار قطع روابط دیپلماتیک با ایران شد. به گزارش خبر‌گزاری فارس، دیمیترو کولبا، وزیرخارجه اوکراین بعدازظهر سه‌شنبه به وقت تهران خواستار قطع روابط کامل با ایران شد. وی گفت این پیشنهاد را به «ولودیمیر زلنسکی» رئیس‌جمهور اوکراین ارائه کرده است. وزیرخارجه اوکراین روز دوشنبه نیز خواستار تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه ایران با ادعای استفاده روسیه از هواپیماهای بدون‌سرنشین ساخت ایران شده بود. کولبا همچنین گفت که درخواست رسمی به (رژیم) اسرائیل خواهد داد تا تجهیزات پدافند هوایی در اختیار کی یف قرار دهد و در زمینه دفاعی با اوکراین همکاری کند. همچنین روز گذشته اداره فدرال امور اقتصادی وزارت اقتصاد سوئیس نوشت: «درخواست برخی وزرای امورخارجه اتحادیه اروپا برای اعمال تحریم‌های دیگری علیه ایران به اتهام دست‌داشتن تهران در جنگ روسیه علیه اوکراین، به‌دقت دنبال خواهد شد.»
این اظهارات در شرایطی مطرح می‌شود که روز دوشنبه نیز جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت: «اتحادیه اروپا به‌دنبال دلیل قاطع درخصوص دست‌داشتن ایران در حمله نظامی روسیه به اوکراین است.» این در حالی است که به گزارش «ایسنا» خبر‌گزاری ریانووستی نوشت؛ ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امورخارجه روسیه در واکنش به اظهارات جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا درباره اعمال تحریم‌های احتمالی علیه ایران به اتهام ارسال تسلیحات به روسیه، در کانال تلگرامی اش نوشت: «آیا جوزپ بورل به موضوع بمباران نورداستریم رسیدگی کرده است؟ ظاهرا پس از اظهارات واشنگتن درباره منافع آمریکا در متوقف کردن تامین گاز از طریق این خطوط گازی به اروپا، تمایل شدید اتحادیه اروپا به انجام‌دادن تحقیقات در این‌باره کاملا از بین رفته است. آنها تصمیم گرفته‌اند یک باره سراغ ایران بروند.»
چشم انداز تنش پهپادی
درحالی‌که امروز کشورهای غربی به‌دنبال متهم کردن ایران درخصوص فروش پهپاد به روسیه هستند و حتی می‌خواهند آن را به نقض قطعنامه2231 مرتبط کنند، همچنان پرونده خرید سوخو35 روسی توسط تهران در دستور کار است. اواسط شهریورماه بود که اخباری از احتمال خرید جنگنده سوخو35 روسی توسط امیر سرتیپ حمید واحدی، فرمانده نیروی‌هوایی ارتش جمهوری‌اسلامی ایران منتشر شد؛ خبری که در همان مقطع با واکنش کشورهای غربی مواجه شد و آنها مدعی شدند که در صورت خرید سوخو35 توسط ایران معادلات منطقه برهم می‌خورد. در شرایط فعلی که کشورهای غربی روی مراودات نظامی تهران و مسکو در بحبوحه جنگ اوکراین تمرکز کرده‌اند، به‌نظر می‌رسد اگر خرید سوخو35 نیز عملیاتی شود، ابعاد این داستان پیچیده تر و بحران و تنش بین ایران و روسیه با غرب نیز بیش از پیش تشدید شود.
همچنین ممکن است تداوم این موضوع، فضای مذاکرات برجامی را نیز تحت الشعاع قرار دهد. هرچند در این محیط پرآشوب ناآرامی های ایران و جنگ اوکراین مشاهده می‌کنیم که غربی ها اصرار بر جدایی پیگیری مسائل مربوط به حقوق‌بشر و مسائل نظامی و مساله برجام دارند، اما به‌نظر می‌رسد پیگیری جداگانه این مسیرها خیلی تداوم نداشته باشد و در صورت پابرجا ماندن این مساله، احتمالا شاهد اثرگذاری آن بر روند گفت‌وگوهای احیای برجام نیز خواهیم بود.
--> اخبار مرتبط