مقابله کمال قلیچداراوغلو با اردوغان در انتخابات / عصر اردوغان به پایان می‌رسد؟
«به نظر می‌رسد که قلیچداراوغلوی کوته‌قامت و نرم‌خو در ایجاد توافق در پشت پرده مهارت بالایی دارد، اما آیا در جمع کردن آرای مردم در انتخابات آتی ترکیه هم اینچنین قدرتمند است؟»
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از ایسنا، مجله آمریکایی تایم در گزارشی درباره انتخابات آتی ترکیه، در گزارشی به بیان دیدگاه‌هایش پرداخته و نوشته است: کمال قلیچداراوغلو، رهبر حزب اپوزیسیون «مردم جمهوری‌خواه» ترکیه در اتاق کارش کاریکاتوری را روی دیوار زده که در آن لباسی مانند مهاتما گاندی بر تن دارد و از عدالت سخن می‌گوید؛ در مقابل او رجب طیب اردوغان با قامتی کوتاه ایستاده و از شنیدن لفظ عدالت بهت‌زده به نظر می‌رسد.
این تصویر به پیاده‌روی قلیچداراوغلو - که در رسانه‌های ترکیه به «گاندی کمال» شناخته شده - از آنکارا تا استانبول اشاره دارد. او در سال 2017 این مسافت را در اعتراض به حصر هزاران فعال اجتماعی و روزنامه‌نگار در دولت اردوغان، با پای پیاده طی کرد. یکی از اعضای حزب قلیچداراوغلو هم در بین این بازداشتی‌ها بود.
سرکوب‌ها ادامه داشته و قلیچداراوغلو حالا بار دیگر اردوغان را به چالش می‌کشد، این بار اما پای صندوق‌های رای. قلیچداراوغلو 74 ساله در دهم آوریل به مجله تایم گفت: «این انتخابات شاهد رقابت مدافعان دموکراسی و حاکمیت خودکامه است». دو دهه پس از روی کار آمدن اردوغان که حالا 69 ساله است، میلیون‌ها تن از مردم ترکیه قلیچداراوغلو را آخرین امید برای پایان دادن به کنترل همه‌جانبه اردوغان بر کشورشان و برقراری دوباره توازن در دولت می‌دانند. اما پیروزی در انتخابات سراسری 14 مه (24 اردیبهشت) از پیمایش فاصله 450 کیلومتری آنکارا تا استانبول هم دشوارتر خواهد بود.
راهپیمایی اعتراضی قلیچداراوغلوقلیچداراوغلو اما خوش‌بینانه در مقابل تصویری از مصطفی کمال آتاتورک، بنیانگذار ترکیه مدرن می‌گوید: ما از مسیر دموکراتیک، این دولت سرکوبگر را پایان می‌بخشیم.
ترکیه جمعیتی 85 میلیونی دارد و چهار میلیون پناهجو را در خود جای داده، اما اهمیت نتیجه این انتخابات بر ورای مرزهای ترکیه سایه گسترده است. این انتخابات برای بسیاری از مسائل جهانی عمده حال حاضر نیز نقش مهمی دارد. اردوغان عضویت سوئد در ناتو را به درخواست‌های سیاسی خود گره زده و ارتباطش با روسیه را نزدیکتر کرده، اتفاقی که باعث حذف آنکارا از قرارداد خرید جنگنده‌های اف -35 از آمریکا شده است. قلیچداراوغلو اما می‌خواهد روابط کشورش را با آمریکا، ناتو و اتحادیه اروپا احیا کرده و ترکیه را «با جهان متمدن» همگام کند.
حالا شرایط برای تغییر مهیاست. اردوغان که در 2003 روی کار آمد و وعده داد که پس از زلزله 1999 به خوبی حکمرانی کند، حالا بحرانی به بار آورده که هزینه زندگی را برای مردم ترکیه زیاد کرده و تاکید دارد که «مادر همه بدی‌ها» نرخ بالای بهره است. او بر خلاف توصیه اکثر مشاوران اقتصادی، نرخ بهره را کاهش داده و کاری کرده که در سال گذشته میلادی تورم ترکیه به 85 درصد رسید. زلزله عظیم فوریه سال جاری هم هیزمی بر آتش خشم مخالفان شد؛ زلزله‌ای که 50 هزار کشته در پی داشت و مقامات ترکیه در پی آن به صدور غیرقانونی مجوز برای ساخت ساختمان‌های ناایمن و تعلل در نجات مصدومان متهم شدند.
قلیچداراوغلو که زودتر از اردوغان در محل زلزله حاضر شد، وعده داده که با امتیازات مالیاتی، سرمایه‌گرازان را جذب کند و مشاوران اقتصادی ترقی‌خواهی برگزیده، از جمله دو آمریکایی به نام‌های «جرمی ریفکین» و «تارون آجم‌اغلو». با این حال، گرچه مسائل اقتصادی و زلزله اخیر مواردی کلیدی هستند، اما ناظران بر این باورند که این انتخابات در واقع رای مردم به «حکومت یک نفره» و سرکوبگرانه اردوغان است.
در پی یک کودتای نظامی ناموفق در 2016، اردوغان در 2017 با برگزاری همه‌پرسی قانون اساسی، نظام سیاسی ترکیه را از پارلمانی به ریاست جمهوری تغییر داد. این تغییرات اختیارات وسیعی به اردوغان دادند و اعتراض‌هایی را در پی داشتند، از جمله شورای اروپا که آن را تهدیدکننده دموکراسی دانست. اردوغان همچنین مدعی است که این تغییر باعث شده تا محدودیت دو دوره متوالی برای تصدی مقام ریاست جمهوری مجددا "ری‌ست" شده و دوره دوم او در واقع بعد از انتخابات 2023 آغاز شود. او از 2003 تا 2014 نخست‌وزیر ترکیه بود و سپس به ریاست‌جمهوری رسید. از آن زمان مناصب دولتی و دادگاه‌ها به وفاداران اردوغان رسیده و منتقدان دسته دسته به زندان فرستاده می‌شوند، در حالی که جرم بعضی‌هاشان صرفا انتشار یک محتوای تحقیرآمیز در فضای مجازی است. اکثر رسانه‌های ترکیه حالا به حزب عدالت و توسعه اردوغان وابسته هستند و در رتبه‌بندی سالانه موسسه «خانه آزادی» ترکیه از کشوری «نسبتا آزاد» به «غیرآزاد» تنزل پیدا کرده است.
قلیچداراوغلو که در اکثر نظرسنجی‌ها پیشتاز است، تنها گزینه جدی در برابر اردوغان است. او احزاب اپوزیسیون فرمان‌ناپذیر و دارای اختلافات عقیدتی را با این وعده متحد کرده که نظام سیاسی ترکیه را دوباره به نظام پارلمانی تغییر داده و حاکمیت قانون را برقرار کند. قلیچداراوغلو وعده داده که بعد از محدود کردن قدرت‌های خود به عنوان رئیس‌جمهوری، از قدرت کنار رفته و «گوشه‌ای» می‌نشیند تا با نوه‌هایش بازی کند؛ او می‌گوید: من آدم جاه‌طلبی نیستم. ما باید دموکراسی را که سال‌ها از آن بهره برده بودیم و حالا از کفمان رفته، احیا کنیم.
اما مشکل آنجاست که به نظر نمی‌رسد قلیچداراوغلوی کوته‌قامت و نرم‌خو بتواند حتی در صف یک فروشگاه راهش را باز کرده و به جلوی صف برسد، چه برسد به رقابت‌های انتخاباتی. از 1989 تا امروز، هیچ انتخاباتی نبوده که اردوغان در آن شکست بخورد، اما قلیچداراوغلو که در 2010 به ریاست حزب مردم جمهوری‌خواه رسید، حتی نتوانسته تعداد کرسی‌های حزب متبوع خود را در مجلس افزایش دهد. او در میانجی‌گری و ایجاد توافق در پشت پرده مهارت بالایی دارد، اما در جمع‌آوری رای قدرتی ندارد. او به گفته خودش «فردی آرام» است که «در برابر سخت‌ترین انتقادات هم خونسردی» خود را حفظ می‌کند و بعدها پاسخ می‌دهد.
قلیچداراوغلو خوش‌رو اما خویشتن‌دار است، به طنزهای دوپهلوی ساده می‌خندد و حرفش را قبل از گفتن به‌خوبی مزه‌مزه می‌کند. او از هر سخنی که بوی جنجال بدهد گریزان است، از جمله زندگی شخصی‌اش. در وبسایتش بسیار به این پرداخته که زمانی توسط «مجله جریان اقتصادی ترکیه» به عنوان «بروکرات سال» انتخاب شده است. او ترجیح می‌دهد در آشپرخانه کوچکش با لیوانی چای در دست ویدیو ضبط کند، تا اینکه به گوشه و کنار کشور رفته و سخنرانی‌های بلندبالا قرائت کند. سلوی، همسرش می‌گوید: کمال هرگز صدایش را بالا نمی‌برد و فریاد نمی‌زند. حتی نمی‌شود یک جر و بحث درست و حسابی با او داشت!
اما پس از 20 سال حکومت پوپولیستی و تفرقه‌افکنانه اردوغان، یک چهره «آرام» می‌تواند برای بسیاری دلپذیر باشد. یک دیپلمات ارشد بین‌المللی که سابقه فعالیت در ترکیه را هم دارد و نمی‌خواهد نامش فاش شود، قلیچداراوغلو را «ضد اردوغان» نامیده و می‌گوید: وقتی مردم یک چهره خاکستری‌تر را می‌خواهند، این نکاتی در خود دارد.
برای قلیچداراوغلو که در منطقه دورافتاده تونجلی در شرق ترکیه به دنیا آمده و در فقر زیسته، پیروزی در انتخابات کشورش بهترین پایان ممکن است. او در خانواده‌ای 9 نفره در روستایی کوهستانی متولد شد و پیش از آنکه به دلیل ماموریت‌های پدرش به چندین شهر بزرگتر مهاجرت کند، گوسفندچرانی می‌کرد و با پای پیاده به مدرسه می‌رفت. کمال در جوانی باقلاما (دیوان) می‌نواخت، بلند بلند کتاب می‌خواند و در دبیرستان شاگرد اول بود. او بر خلاف همکلاسی‌هایش، سودای معلمی در سر داشت و در خاطراتش می‌گوید: وقتی همه می‌گفتند پلیس و سرباز، من می‌گفتم که می‌خواهم غیرنظامی باشم.
در دانشگاه در تظاهرات گرایش‌های چپ شرکت می‌کرد و سپس به عنوان یک بازرس مالیات مشغول به کار شد. او با یکی از اقوامش در شهر زادگاهش ازدواج کرد و مدارج ترقی را یکی پس از دیگری پیمود تا به ریاست سازمان تامین اجتماعی ترکیه رسید.
سیاست در واقع از سرگرمی‌های بازنشستگی‌اش بود. در 2002 حزب مردم جمهوری‌خواه متوجه «روحیه حسابداری» او در افشای فسادهای اعضای ارشد عدالت و توسعه شد و قلیچداراوغلو در 53 سالگی به پارلمان راه یافت. او در 2008 در برنامه‌ای تلویزیونی با لحنی «ملیح گوکچک»، شهردار سابق آنکارا را خطاب قرار داد که گویی مدیر مدرسه‌ای در حال سرزنش کردن شاگردش است. او تا 2010 دیگر به مدارج بالای حزبش رسید و در این راه از همان «صبوری و بردباری» مدد جست که در گاندی تحسینش می‌کند.
این حزب در دوران ریاست او از بلندگوی نخبگان شهری سکولار به یک حزب سوسیال دموکرات با شمایل اروپایی تبدیل شده و به دنبال آشتی دادن گروه‌های مذهبی، قومی و سیاسی مختلف ترکیه با یکدیگر است. قلیچداراوغلو سال گذشته از حق زنان برای پوشش اسلامی در نهادهای دولتی حمایت کرد، در حالی که «عدالت و توسعه» از دیرباز از این موضع دیرینه «مردم جمهوری‌خواه» در رقابت‌های انتخاباتی استفاده کرده بود.
اردوغان در این انتخابات مدعی شده که رقیبش «اسب تروآی امپریالیسم» واشنگتن و لندن است و او را به ارتباط با حزب کارگران کردستان ترکیه «پ‌ک‌ک» متهم کرده است. او همچنین بر باورهای علوی قلیچداراوغلو تاکید دارد و اخیرا که «آقا کمال» در مراسم افطار با کفش روی سجاده ایستاد، اردوغان این را در بوق و کرنا کرد.
مسئله کردها از دیرباز مهم بوده است. از 2015 تا امروز دولت اردوغان به مواضع آن‌ها در سوریه و عراق حملات زمینی و هوایی ترتیب داده و هزاران تن را در این رابطه به زندان فرستاده است. اردوغان همچنین کوشیده تا فعالیت «حزب دموکراتیک خلق‌ها» را در ترکیه ممنوع کند، حزبی که حامی کردهاست.
این مسائل برای قلیچداراوغلو کاملا شخصی هستند. او پیشتر درباره قتل عام کردهای علوی به دست آتاتورک در 1937 و 1938 نوشته است. او همچنین از پ‌ک‌ک سلب حمایت کرده و حتی در 2016 از حمله این گروه جان سالم به در برده است. از سوی دیگر، قلیچداراوغلو خواستار گفت‌وگو با «حزب دموکراتیک خلق‌ها» شده است. اما به صورت کلی سعی کرده این مسائل را به کارزار انتخاباتی خود گره نزند و حتی از پیشینه قومی خود هم سخنی به میان نیاورده است. او می‌گوید: ما هویت‌سنجی نداریم و به همه هویت‌ها احترام می‌گذاریم.
بزرگترین مزیت قلیچداراوغلو این است که بخش بزرگی از مخالفان چند دسته اردوغان را متحد کرده، از ملی‌گراها گرفته تا کردها و همه را به حمایت از خود واداشته است. در ابتدا حزب «خوب» از ائتلاف اپوزیسیون خارج شد و قلیچداراوغلو را گزینه مناسبی ندانست، اما در نهایت با فشار عمومی این حزب هم وادار به پذیرش کمال به عنوان نامزد اپوزیسیون شد و از او اعلام حمایت کرد. البته این رهبر حزب مردم جمهوری‌خواه هم وعده داد که اگر پیروز شود، نمایندگان مطلوب حزب خوب (یعنی منصور یاواش و اکرم امام‌اوغلو) را به معاونت خود برگزیند.
کمال تصمیم گرفته به جای به حاشیه راندن امام‌اوغلو، از محبوبیتش استفاده کند. امام‌اوغلو که سابقه شهرداری استانبول را در کارنامه دارد، اخیرا در یک گردهمایی طرفداران اپوزیسیون در حومه استانبول فضا را برای سخنرانی قلیچداراوغلو گرم کرد. سخنرانی قلیچداراوغلو هم کوبنده بود، اما به روانی امام‌اوغلو قرائت نشد. در انتها هم شعار «همه‌چیز خوب خواهد شد» سر داده شد که از کارزار انتخابات شهرداری 2021 امام‌اوغلو وام گرفته شده بود، رقابتی که در آن در کمال ناباوری نماینده تحت حمایت اردوغان از امام‌اوغلو شکست خورد.
از راست: کمال قلیچداراوغلو و اکرم اماماوغلواکثر نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند که در انتخابات ریاست‌جمهوری قلیچداراوغلو از اردوغان پیشتاز است، اما در انتخابات پارلمانی حزب عدالت و توسعه آرای بیشتری را به خود اختصاص داده است.
نکته قابل توجه این است که پس از زلزله ترکیه، محبوبیت اردوغان کاهش پیدا کرده، اما آرای قلیچداراوغلو افزایش نیافته است. یکی از مشاوران اپوزیسیون ترکیه می‌گوید: نگران این هستم که نظر مردم درباره قلیچداراوغلو تثبیت شده و دیگر تغییر نکند.
مدیر موسسه متروپل می‌گوید: نتایج انتخابات نه به میزان موفقیت قلیچداراوغلو، بلکه به میزان ناکامی‌های اردوغان بستگی خواهد داشت.
همچنین بخوانید
