موتور محرکه بازار کشتیرانی

به گزارش «دنیای اقتصاد»، بازار کشتیرانی جهانی در نیمه نخست 2025 در حال بازتعریف مواجهه با ریسک ها و بازآرایی راهبردهای سرمایه‌گذاری و عملیاتی است. در میان بخش های مختلف حمل ونقل دریایی در نیم سال سپری شده از سال‌جاری میلادی، یکی از بخش هایی که بیشترین آسیب را از سیاست های جدید تجاری آمریکا دیده، بازار کشتی های حمل خودرو است. تعرفه های تازه واشنگتن به‌ویژه علیه واردات خودرو از چین و اروپا، تقاضا برای حمل ونقل دریایی خودرو را به شدت کاهش داده است.

گزارش «وسن ناتیکل» افت 44درصدی نرخ اجاره کشتی های با ظرفیت استاندارد CEU 6500 (واحد سنجش ظرفیت کشتی های حمل خودرو) را نشان می‌دهد. همچنین در نیمه نخست سال‌جاری، هیچ سفارش جدیدی برای ساخت این نوع کشتی ها ثبت نشده که گویای رکود عمیق در این حوزه است.

کشتی های حمل گاز مایع (LPG) نیز تحت‌تاثیر فشارهای ژئوپلیتیک قرار گرفته اند. تعرفه های دوجانبه میان آمریکا و چین و عدم‌شفافیت چشم انداز تجاری، باعث کاهش 25درصدی در حجم معاملات خرید و فروش کشتی های LPG نسبت به سال گذشته شده است. همچنین سفارش ساخت کشتی های جدید در این بخش، در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته افت حدود 80درصدی داشته است. عمده فعالیت ها به کشتی های بسیار بزرگ و بسیار کوچک محدود شده و بخش میانه بازار با کمبود تقاضا روبه رو است.

هرچند ارزش بازار هنوز بالاتر از میانگین های تاریخی است، اما فضای احتیاط سرمایه‌گذاران به وضوح دیده می‌شود. مت فریمن، تحلیلگر ارشد «وسن ناتیکل» در این باره می گوید: «فشارهای ژئوپلیتیک، دیگر موضوعی حاشیه ای نیستند، بلکه مستقیما بر تصمیمات مالکان کشتی درباره ریسک، زمان‌بندی و سرمایه‌گذاری تاثیر می گذارند. اختلالات جدید به بخشی از واقعیت عملیاتی تبدیل شده و مالکان مجبور به بازتنظیم راهبردهای خود هستند.»

ناوگان پرتقاضا

در مقابل، بخش کشتی های کانتینربر نیمه نخست 2025 را با افزایش قابل‌توجه در حجم سفارش ساخت کشتی های جدید پشت سر گذاشت. این گزارش نشان می‌دهد که میزان سفارش ها در این بخش 288‌درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد کرده است. اما علت چیست؟ مالکان با توجه به انحراف مسیرهای سنتی حمل ونقل دریایی، به‌خصوص مسیر عبور از دماغه امید نیک و تراکم در بنادر اروپایی، درصدد تضمین ظرفیت های حمل آینده خود هستند و به همین خاطر به ثبت‌سفارش کشتی های کانتینربر بیش از هر زمان دیگری روی آورده اند. افزایش نزدیک به پنج درصدی حجم تجارت جهانی و تقاضای پایدار برای کشتی های با ظرفیت متوسط، منجر به رشد حدود 16.5درصدی در ارزش کشتی های 15ساله سایز متوسط شده است. کمبود عرضه در مقابل تقاضای قوی از سوی خریداران بزرگ، عامل اصلی این رشد بوده است.

کاهش اعتماد در بازار نفتکش ها

به گزارش «دنیای اقتصاد»، بازار نفتکش ها نیز با کاهش چشمگیر سفارش ها و معاملات مواجه شده است. سفارش ساخت نفتکش ها با کاهش 74درصدی و معاملات خرید و فروش با افت 31درصدی نسبت به سال قبل همراه بوده است. کاهش درآمدهای عملیاتی و ابهامات در مقررات زیست محیطی از مهم‌ترین عوامل این روند منفی است. نفتکش های متوسط یا MR2 که معمولا برای حمل بنزین، دیزل و سوخت هواپیما کاربرد دارند، یک استثنا در این بازار بوده اند و بیش از یک سوم معاملات را به خود اختصاص داده اند. ارزش این نفتکش های 15ساله حدود 24‌درصد کاهش یافته که موجب افزایش تمایل خریداران به کشتی های قدیمی، اما انعطاف پذیر شده است.

اجاره کدام کشتی ها ارزان شد؟

کشتی های حمل گاز طبیعی مایع (LNG) نیز شاهد کاهش شدید درآمد بوده اند. نرخ اجاره زمانی کشتی های بزرگ این بخش در نیمه نخست سال 2025 حدود 66‌درصد نسبت به سال قبل کاهش یافته است. این افت ناشی از رشد سریع ناوگان نسبت به تقاضا و کمبود فصول اوج مصرف این فرآورده سوختی است.

در این شرایط عملیات مربوط به اسقاط کشتی های حمل گاز طبیعی مایع نیز افزایش یافته و در شش ماه نخست سال، هفت کشتی از این نوع در جهان، از رده خارج شده است که نسبت به سال قبل 250‌درصد رشد نشان می‌دهد. همچنین کشتی های با موتور توربین بخار و سن بالا بیشترین کاهش ارزش را تجربه کرده اند که با سیاست های زیست محیطی جدید حاکم بر دریاها مرتبط است.

به دنبال ابتکار سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO)، کشتی های باری از سال 2027 مشمول پرداخت نوعی از مالیات سبز می شوند؛ مالیاتی که قرار است صرف کاهش تبعات تغییرات اقلیمی شود. سازمان بین‌المللی دریانوردی با معرفی نخستین «مالیات کربن» برای کشتی های باری، موافقت اولیه اکثر کشورهای عضو را جلب کرده و قرار است پاییز امسال، رای گیری نهایی برای آن انجام شود. در صورت تصویب نهایی این مالیات، کشورهایی همچون ایران که فرسودگی ناوگان آنها به مرحله بحرانی رسیده است، ناگزیر از سرمایه‌گذاری فوری در این صنعت خواهند بود. به این ترتیب افزایش اسقاط کشتی ها در سال‌جاری میلادی نیز، ارتباطی آشکار با این مالیات دارد.

تصویر دوگانه از بازار کشتی های فله بر

وضعیت بازار کشتی های فله بر (Bulkers) متنوع و وابسته به نوع کشتی است. حجم معاملات ناوگان در این بخش نسبت به سال گذشته 36‌درصد کاهش یافته است و خریداران با احتیاط بیشتری وارد بازار می شوند. با این حال بازار کشتی های کیپ سایز یا همان کشتی های فله بر بسیار بزرگ، عملکرد مناسبی داشته است. افزایش تقاضای چین برای سنگ آهن و محدودیت عرضه این نوع کشتی ها، موجب رشد تقریبا شش درصدی ارزش آنها شده است.

بر اساس این گزارش، خریداران چینی و یونانی فعال ترین بازیگران این بخش بوده اند. البته سفارش ساخت کشتی های جدید در این بخش پایین است که دلیل آن قیمت‌های بالا و طولانی بودن زمان تحویل اعلام شده است. همچنین فعالیت اسقاط کشتی ها در این بخش همچنان پایین است و بسیاری از مالکان ترجیح می‌دهند کشتی های قدیمی را نگهدارند. ربکا گالانوپولوس، تحلیلگر ارشد «وسن ناتیکل» می گوید: «فعالیت در بخش کشتی های فله بر بسیار بزرگ قوی مانده، اما بهبود کلی در شرایط بازار رخ نداده است. عرضه محدود و تقاضای پایدار از چین، به حفظ ارزش کمک کرده، اما بقیه بازار با چالش های مقرراتی، قیمت‌های بالای دارایی و فاصله بین کشتی های قدیمی و جدید روبه رو است.»

مشتریان مطمئن ناوگان خودروبر 

بازار کشتی های حمل خودروی رول - آن / رول - آف (RoRo) در نیمه نخست 2025 وضعیت نسبتا باثباتی را تجربه کرد. بر اساس گزارش شرکت DFDS، حجم حمل ونقل در بخش خودرو کاهش یافته و در نتیجه معاملات خرید و فروش کشتی ها نیز با 35‌درصد کاهش نسبت به میانگین پنج سال گذشته مواجه شده است.

این وضعیت ناشی از بی ثباتی ژئوپلیتیک، جنگ اوکراین و رکود احتمالی اقتصاد اروپاست. سفارش ساخت کشتی های خودروبر نیز با کاهش محسوسی روبه رو بوده و تنها چهار قرارداد جدید در آسیا ثبت شده که تقریبا نصف میانگین پنج ساله است. ارزش این کشتی های با ظرفیت 3500 و 2500متر طول خودرو به ترتیب 40و 33میلیون یورو بوده که 2.3‌درصد کاهش نسبت به ابتدای سال نشان می‌دهد. چین با 15سفارش ساخت، همچنان بزرگ‌ترین سازنده کشتی های RoRo است و پس از آن ژاپن و کره‌جنوبی قرار دارند که نشان می‌دهد این کشورها بنا دارند جایگاه خود را در رده های بالای تولیدکنندگان خودرو حفظ کنند. در این بین اسپانیا با سه خرید جدید، پیشتاز خریداران این بخش بوده است.

چشم انداز کشتیرانی در سایه ریسک ها

گزارش «وسن ناتیکل» نشان می‌دهد که بازار کشتیرانی جهانی در نیمه نخست 2025 در حال بازتعریف مواجهه با ریسک ها و بازآرایی راهبردهای سرمایه‌گذاری و عملیاتی است. عواملی چون تعرفه های تجاری، بازآرایی زنجیره تامین جهانی، فشارهای ژئوپلیتیک و مقررات زیست محیطی، نقش مهمی در تصمیمات فعالان بازار ایفا می‌کنند. تحلیلگران تاکید دارند که ژئوپلیتیک، دیگر یک عامل بیرونی نیست، بلکه بخش جدانشدنی از واقعیت روزمره بازار حمل ونقل دریایی و تعیین کننده جهت گیری کلان سرمایه ها در این بخش است. مسیر پیش رو برای نیمه دوم سال 2025 و سال‌های آتی، به شدت به تحولات سیاسی، اقتصادی و زیست محیطی وابسته خواهد بود؛ چالش هایی که فعالان این صنعت باید برای آنها آماده باشند.