"نایبند" مروارید جنوب و برنامه‌های صیانت از آن
بوشهر - ایرنا - "نایبند" یکی از مهم‌ترین پارک‌های ملی دریایی ایران در عسلویه استان بوشهر واقع است که سازمان محیط زیست در سال جاری برنامه‌های متنوعی برای حفاظت از آن تدارک دیده‌است.
به گزارش ایرنا، این منطقه که به عنوان نخستین پارک ملی دریایی ایران ثبت شده، نقطه تلاقی دنباله‌های رشته کوه زاگرس به خلیج فارس است و با داشتن پوشش گیاهی مناسب و حیات وحش متنوع، جلوه‌ای زیبا از طبیعت کوه و دریا را در سواحل آبی و خشکی بوجود آورده‌است.
پیشروی خشکی در دریا که به دماغه نایبند معروف است، موجب تشکیل خلیجی کوچک به نام نایبند شده که در 320 کیلومتری جنوب‌شرق بوشهر قرار دارد و در عصر آل‌بویه از مهم‌ترین مراکز صید و تجارت مروارید در ایران بوده‌است.
اگرچه اکنون خبری از مروارید و صید و تجارت آن در خلیج نایبند نیست، اما مرواریدها جای خود را به گوهرهای گرانبهای حیات وحش و محیط زیست داده‌است و به زیباترین منطقه ساحلی در طول سواحل خلیج فارس با جنگل‌های همیشه سبز حرا و کوه‌های پیوسته به دریا با پوشش گیاهی مناسب یکی از ارزشمندترین زیستگاه‌های دریایی و حیات وحش به شمار می‌رود.
در سال 1357 خلیج نایبند همراه با بخشی از دماغه نایبند به عنوان منطقه حفاظت شده در فهرست سازمان محیط زیست ایران قرار گرفت و این منطقه همراه با مناطق دیگر از جمله دماغه نایبند و بخشی از آبهای خلیج فارس در سال 1383 به عنوان اولین پارک ملی دریایی ایران ثبت شد.
اکنون پارک ملی دریایی نایبند در مجموع با مساحت 49 هزار و 815 هکتار در 320 کیلومتری جنوب شرقی بندر بوشهر شامل خلیج و منطقه نایبند و جنگل‌های حرا است که محدوده خشکی این پارک ملی با وسعت 22 هزارو 500 هکتار به صورت دماغه مرتفع در ساحل جنوبی خلیج نایبند قرار دارد.
در چشم‌انداز طبیعی این منطقه خورهای متعدد، سواحل ماسه‌ای و درختان کهن سال انجیر معابد، دشت‌های مشجر دره‌های عمیق و صخره‌ای وجود دارد و از نظر تنوع جانوران وحشی منحصر به فرد است و دارای میش و قوچ، کل، بز وحشی، آهو، "جبیر" و پلنگ است.
تهدیدهای پارک ملی دریایی نایبند
در 10 سال اخیر طبق تصاویر هوایی و بررسی‌هایی که از نقشه هوایی منطقه به دست آمده، جنگل‌های حرا منطقه نایبند به دلیل قطع آبراهه‌های آب شیرین و تامین نشدن حقابه زیست محیطی از منطقه کوهستانی (به دلیل تغییراتی که در منطقه در اثر توسعه منطقه و احداث غیراصولی جاده‌ها و عدم توجه به اصول و شرایط هیدرولوژی منطقه در جاده‌های ایجاد شده) باعث رسوب گذاری و خشک شدن بخشی از تالاب‌های نایبند و بساتین شده‌است.
منطقه نایبند سال‌ها زیستگاه گونه آهوی "جبیر" بوده‌است اما به دلایل مختلف از جمله عوامل تخریبی زیستگاهی که در سنوات گذشته در منطقه وجود داشته، جمعیت این گونه بسیار با ارزش کاهش داشته است.
"جبیر را آهوی هندی و آهوی کویری نیز می‌نامند که کمی کوچکتر از آهو با پوست اخرایی رنگ است که رنگ سفیدی در زیر شکم دارد. شاخ آن مستقیم با انحنایی در طرف جلو است که پیچ قلاب مانند نوک شاخ آهوی ایرانی را ندارد".
یکی از مهم‌ترین تهدیدهای پارک ملی دریایی نایبند موضوع آتش‌سوزی در مراتع این پارک است، همچنین توسعه صنعت در این منطقه و ورود پساب‌ها و فاضلاب‌ها به دریا یکی دیگر از آسیب‌ها و تهدیدهای منطقه حفاظت شده و پارک ملی دریایی نایبند به شمار می‌رود.
دفن زباله و پسماند، تغییر کاربری و تصرف غیر قانونی از دیگر آسیب‌های پارک ملی دریایی نایبند عنوان شده‌است که سازمان حفاظت محیط زیست و اداره کل این سازمان در استان بوشهر عهده‌دار صیانت از این سرمایه ارزشمند ملی که همچون مروارید و نگینی بر پهنه ساحل جنوب کشور می‌درخشد، هستند.
خلیج زیبای نایبند در این پارک ملی دریایی واقع شده که بر زیبایی و چشم اندازهای طبیعی آن افزوده است، طوریکه مردم و گردشگران فراوانی هر ساله از این پارک دیدن می‌کنند و اکنون یکی از مهم ترین مسائل آن مدیریت گردشگری است.
مدیریت همه سو نگر پارک ملی دریایی نایبند
این پارک زیستگاه و رویشگاه پهناورترین جنگل حرا در استان بوشهر است که در محدوده خورها و تالاب‌های بساتین و نایبند وجود دارند، حفاظت از پارک ملی دریایی نایبند به عنوان یکی از مناطق حفاظت شده سازمان محیط زیست کشور بر عهده این سازمان و اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر قرار دارد.
هم اکنون حفاظت از این پارک به طور شبانه روزی توسط محیط بانان تلاش‌گر این پارک و از طریق پاسگاه محیط بانی نایبند در حال انجام است، به گفته "فرهاد قلی نژاد " مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر، وفق قوانین و مقررات زیست محیطی بویژه شکار و صید، حفاظت و بهسازی محیط زیست و حفاظت، احیا و مدیریت تالاب‌های کشور همواره از این پارک ملی به عنوان یکی از مناطق حفاظت شده، صیانت می‌شود.
هرگونه تصرف عدوانی اراضی ملی، استحصال دریا، سواحل و هرگونه شکار وصید در این پارک ملی ممنوع و غیرقانونی است و در صورت مشاهده هرگونه تخلف، محیط‌بانان با این موارد برخورد و پرونده‌ها تشکیل و به قوه قضاییه اعلام خواهد شد.
قلی نژاد افزود: با توجه به این که شماری از روستاهای شهرستان عسلویه در محدوده و حاشیه این پارک واقع شده همواره یک مدیریت همه سونگر و مدیریتی همراه با مشارکت مردمی در دست اجرا بوده‌است.
وی ادامه داد: سازمان حفاظت محیط زیست با شرایط حفظ این منطقه همواره همکاری‌های لازم را در چهارچوب قوانین و مقررات با نیازهای مردم منطقه مبذول داشته و تلاش شده که حفاظت از منطقه همراه با رفع نیازهای معیشتی و توسعه‌ای مردم باشد.
به گفته قلی‌نژاد همکاری سازمان محیط زیست و سایر ارگان‌ها دربهسازی جاده صیادی بنود، اسکله‌های صیادی در منطقه و احداث دایت‌های اسکله‌ها، نمونه‌ای از تعامل به عمل آمده در راستای رفع نیازهای مردم محلی است.
هدف محیط زیست از تحت حفاظت قرار دادن این منطقه، حفظ جنگل‌های حرا و سواحل زیبای خلیج نایبند برای مردم منطقه است.
وی گفت: این جاذبه‌های گردشگری و تنوع زیستی به عنوان سرمایه‌های ملی باید در ابتدا برای مردم منطقه و استان بوشهر و سپس برای کشور ایران حفظ شود.
رعایت حریم پارک و نجات بخشی جنگل‌های حرا اولویت محیط زیست
قلی نژاد اظهار داشت: در استقرار صنایع بزرگ در نزدیکی پارک ملی دریایی نایبند یکی از مهم ترین اولویت‌های سازمان محیط زیست رعایت حریم این منطقه است که در این زمینه اقدامات خوبی انجام شده است.
وی تاکید: در این ارتباط یکی از مهم ترین پروژه‌های سازمان محیط زیست در سال 1400 حفاظت از جنگل‌های حرا نایبند است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر گفت: با توجه به مطالعه و پژوهش‌های انجام شده در این زمینه، تلاش می‌شود طبق راهکارهای علمی و فنی مشکلات تامین حقابه تالاب‌ها و رسوب‌گذاری برطرف شود.
وی تاکید کرد: همچنین ادارات متولی نیز باید برای تعبیه پل‌ها طبق اصول فنی و اکولوژی اقدام‌های لازم را انجام دهند.
قلی‌نژاد ادامه داد: با مطالعاتی که درپارک ملی دریایی نایبند در سال‌های اخیر انجام شده برنامه مدیریت زیست بومی تالاب نایبند و طرح جامع مدیریت پارک ملی نایبند، تدوین و اسفند ماه سال 1399 در شورای برنامه ریزی استان بوشهر به تصویب رسید.
امروز این طرح به عنوان سند تصمیم‌گیری و حفاظت از تالاب نایبند وجود دارد و همه ارگان‌ها و دستگاه‌های اجرایی متولی باید برای تحقق اهداف و برنامه‌های آن در کنار هم تلاش کنند.
قلی نژاد اضافه کرد: سازمان محیط زیست و اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر به عنوان دبیر کارگروه حفاظت از تالاب های استان بوشهر، اجرای برنامه‌های مدیریت زیست بومی تالاب که یکی از آن برنامه‌ها احیای جنگل‌های حرا است را در دستور کار قرار داده‌است.
1400، سال حفاظت از گونه‌های حیات وحش نایبند به عنوان الگوی پارک‌های ملی
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر گفت: یکی از مهم ترین اقدام‌هایی که در پارک ملی دریایی نایبند در سال‌های اخیر در دست اجرا است، پروژه حفاظت و پایش لاک پشت‌های دریایی است که برای تخم‌گذاری از اسفندماه تا خرداد ماه به سواحل نایبند مراجعه و صحنه‌های بسیار زیبایی از زادآوری لاک پشت‌های در خطر انقراض را خلق می‌کنند.
محیط زیست با همکاری بخشی از صنایع مستقر در عسلویه و استان بوشهر، هرساله برنامه‌های پایش زیست محیطی را اجرا می‌کنند که در این برنامه عوامل آسیب‌رسان به زیستگاه لاک پشت شناسایی می‌شود.
قلی‌نژاد یادآور شد: امسال در کنار پایش، سایت‌های تکثیر لاک پشت دریایی در این سواحل احداث خواهد شد و ساحل برای میزبانی این گونه هنگام تخم‌گذاری آماده خواهد شد که امیدواریم با حفاظت از سواحل و جلوگیری از هرگونه آسیب و خطر، لاک‌پشت های دریایی تخم‌گذاری در سواحل را انجام دهند.
وی گفت: یکی از اقدام‌های بسیار مهم سازمان حفاظت محیط زیست در برنامه حفاظت از پارک ملی دریایی نایبند، احیا و تکثیر گونه حمایت شده جبیر است.
قلی نژاد عنوان کرد: منطقه نایبند سال‌ها زیستگاه این گونه بوده‌است اما به دلایل مختلف از جمله عوامل تخریبی زیستگاهی که در سنوات گذشته در منطقه وجود داشته، جمعیت این گونه بسیار با ارزش کاهش داشته است.
وی یادآورشد: در سال‌های اخیر با همت همکاران در اداره کل حفاظت محیط زیست بوشهر و مردم محلی منطقه، پروژه احیا و تکثیر گونه جبیر در منطقه کلید خورد و امروز شاهد تکثیر این گونه هستیم و جمعیتی بالغ بر 40 راس جبیر در منطقه نایبند زیست می‌کنند.
قلی‌نژاد ادامه داد: افزایش و تکثیر این گونه نشان دهنده شرایط مطلوب منطقه برای ازدیاد نسل جبیر به عنوان یکی از گونه های مهم و شاخص پارک ملی نایبند است.
وی گفت: برنامه‌ریزی لازم صورت گرفته که تعدادی از این جبیرها برای احیا در محیط طبیعی از سایت خارج و رهاسازی شوند که مقدمه این کار شامل احداث آبشخورها، تامین غذا و علوفه و پناه و امنیت در در دست اجرا است و در ماه‌های آینده شاهد آزادسازی تعدادی از جبیرهای حاصل از تکثیر در این سایت خواهیم بود.
قلی‌نژاد تصریح کرد: حفاظت از جبیرهای آزاد شده نیازمند همراهی و مشارکت همه مردم شهرستان عسلویه و همکاری مسئولان است.
دیگر برنامه‌های محیط زیست برای حفاظت از نایبند
وی ادامه داد: یکی از مهم ترین تهدیدهای پارک ملی دریایی نایبند آتش‌سوزی در مراتع این پارک است که با تلاش محیط بانان پارک نایبند در سال گذشته چندین آتش سوزی در منطقه مهار شد که از این بابت همکاری و مشارکت مردم محلی برای اطلاع رسانی و مهار آن قابل تقدیر است.
قلی نژاد یادآور شد: امسال برنامه آموزشی پیشگری از آتش سوزی در سطح جنگل‌ها و مراتع مناطق حفاظت شده استان بوشهر از سوی اداره کل محیط زیست آغاز شده‌است.
توسعه صنعتی یکی از آسیب‌ها و تهدیدها برای منطقه حفاظت شده نایبند است زیرا ورود پساب‌های این صنایع و فاضلاب‌های خانگی به دریا باعث نابودی اکوسیستم زیستی در این پارک دریایی می‌شود. در این ارتباط اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر برای برطرف کردن این مشکل همه مبادی ورودی پساب‌ها را شناسایی کرده و پیگیری‌های جدی در این زمینه آغاز و حتی خسارت‌های وارده به تالاب‌ها برآورد و مطالبه شده‌است. قلی‌نژاد اظهار داشت: یکی از مهم ترین اولویت‌های این اداره‌کل در برنامه مدیریت زیست بومی حفاظت از این منطقه در سال 1400 و جلوگیری از ورود هرگونه پساب به این منطقه و خارج کردن محل‌های دفن زباله و پسماندهای روستاها است. به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر هیچ گونه پسماند صنعتی و ویژه‌ای در این محدوده رهاسازی و دفن نخواهد شد و باید پسماندهای خانگی و روستایی از حریم و محدوده پارک ملی خارج شود.
وی بر این باور است که اکنون منطقه از این لحاظ شرایط مطلوبی دارد اما نیاز است که به سمت استانداردسازی بیشتر برویم تا بتوان با همکاری دهیاران و شهرداران در زمینه پاکسازی اقدام‌های لازم را انجام داد.
سواحل نایبند به صورت هفتگی پاکسازی می‌شود
قلی‌نژاد گفت: اکنون با مشارکت برخی صنایع نظافت هفتگی سواحل نایبند به صورت مستمر در حال انجام است.
قلی‌نژاد یادآور شد: برنامه حفاظت از سواحل استان در زمینه مدیریت پسماند و زباله یکی از مهم ترین کارهایی بود که در سال 1399 آغاز شد و امسال نیز ادامه پیدا خواهد کرد.
همچنین برنامه‌های آموزشی و فرهنگ‌سازی برای بازدید کنندگان پارک ملی نایبند در دست اجرا است.
با تغییر کاربری‌های غیرقانونی پارک ملی دریایی نایبند برخورد می‌شود
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر گفت: در زمینه اراضی ملی هیچگونه اجازه‌ای به متخلفان و متصرفان داده نخواهد شد زیرا این اراضی متعلق به پارک ملی نایبند است و وفق تبصره 4 ماده 31 قانون جنگل‌ها و مراتع کشور واگذاری هرگونه اراضی ملی مناطق حفاظت شده موضوع بند الف ماده سه قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست، ممنوع و غیرقانونی است و قابل واگذاری نیست.
وی گفت: برخی ساخت و سازهایی که امروز در حاشیه روستاهای منطقه مشاهده و در این زمینه بعضی انتقادهایی به سازمان محیط زیست وارد می‌شود، جزو مستثنیاتی هستند که در کمیسیون تغییرکاربری موفق به دریافت رای می‌شوند، اگر چه شماری از آنها نیز غیرقانونی تغییر کاربری داده‌اند که اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر پیگیری‌های لازم را در این زمینه آغاز کرده‌است.
قلی نژاد ادامه داد: در محدوده هایی که مستثنی هستند و مردم دارای سند مالکیت هستند هرگونه تغییر کاربری و ساخت و ساز نیازمند دریافت مجوز از کمیسیون تغییر کاربری اراضی با نظر سازمان محیط زیست است.
*س_برچسب‌ها_س*
