نقد رفتار شبکه‌های اجتماعی در شایعه‌سازی بابت «کرونا و پنهانکاری»/ سر مرگ و زندگی مردم شوخی نکنید

اما به نظر می‌رسید که شهروندان، گوش‌های خود را به روی حرف‌های مسوولان وزارت بهداشت بسته‌اند و چنان به اخبار غیرواقعی و اغراق‌آمیز و غیرعلمی شبکه‌های اجتماعی دل سپرده‌اند که نه‌تنها سر سوزنی هم درباره ماهیت «ویروس کرونا» و میزان خطر و همه‌گیری این بیماری ویروسی، کسب اطلاع نکرده‌اند بلکه حالا شایعاتی درباره «پنهانکاری دولت درباره ورود ویروس و شناسایی مبتلایان، آن هم به دلیل پیشگیری از هر گونه اخلال در برگزاری سالگرد پیروزی انقلاب» ساخته و پرداخته شده و در محافل خانوادگی هم دهان به دهان می‌گردد.

شایعه، آفت تمام جوامع است اما نکته‌ای که ظرف روزهای گذشته مورد توجه جامعه عمومی نبوده اینکه ویروس کرونا، خطری به مراتب کمتر از آنفلوآنزای H1N1 داشته و با وجود آنکه فقط یک ماه از فروکش کردن موج اصلی آنفلوآنزای فصلی گذشته، جامعه ایران طی هفته‌های شیوع این ویروس که تعداد زیادی از هموطنان را هم مبتلا کرد، چنین واکنش‌های شتابزده و غیرمنطقی نداشت که حالا، یک بیماری ویروسی از خانواده بزرگ آنفلوآنزا را با مسائل سیاسی و امنیتی گره زده است.

ظرف این روزها، شبکه‌های اجتماعی، همچون موارد مشابهی که باعث ملتهب‌تر کردن اذهان عمومی آن هم با انتشار اخبار غیررسمی، غیرعلمی و غیرواقعی می‌شدند، چنان زمینه مساعدی برای شایعه‌سازی و انتشار اخبار غیررسمی فراهم کرده‌اند که شهروندان صرفا با القا شایعه‌سازان در فضای مجازی، برای خرید ماسک‌های پزشکی هجوم برده و باعث افزایش 3 الی 4 برابری قیمت ماسک در بازار خرده‌فروشی شده‌اند.

البته شهروندان هم در این میان چندان بی‌تقصیر نیستند چون صرف چند دقیقه زمان برای پیدا کردن توضیحات علمی درباره ویروس کرونا در مرورگرهای اینترنت یا حتی مراجعه به نزدیک‌ترین درمانگاه یا اورژانس و دریافت پاسخ‌های علمی از پزشکان اورژانس یا درمانگاه‌ها که نسبت به واقعیت این بیماری ویروسی، دانش و تخصص کاملی دارند، می‌تواند بهترین و قابل‌اعتمادترین منبع اطلاع‌رسانی باشد.

حتی حالا که کلیپ آنلاین آموزش خودمراقبتی برای پیشگیری از ابتلا به کرونا، بر سامانه سازمان نظام پزشکی کشور قرار گرفته هم، این فرصت هست که شهروندان به جای اعتماد به شبکه‌های اجتماعی که در اغلب موارد، اطلاعات اغراق‌شده‌ای با هدف ملتهب‌تر کردن اذهان عمومی ارایه می‌دهند، از منابع علمی و موثق برای کسب اطلاعات مورد نیاز استفاده کنند.

اگر در تمام موارد مشابه، کسب اطلاعات مورد نیاز، از منابع موثق و علمی صورت می‌گرفت، نه تنها ظرف ماه‌های آذر و دی که موج اول آنفلوآنزای فصلی وارد کشور شد، با نایاب شدن واکسن آنفلوآنزا مواجه نمی‌شدیم، امروز هم، قیمت ماسک‌های پزشکی، از 5 هزار تومان به 15 هزار تومان نمی‌رسید؛ آن هم در حالی که تمام مسوولان حوزه سلامت که قطعا سواد پزشکی بسیار بیشتر از شهروندان عادی دارند، توصیه می‌کنند که «ماسک برای تمام افراد لازم نیست.»

در حالی که بنا بر آخرین اعلام کمیسیون ملی سلامت چین، تا روز جمعه تعداد تلفات کروناویروس در 31 استان این کشور به 636 نفر رسیده و بیش از 31 هزار و 100 نفر مبتلا، 1540 بیمار نیز درمان و ترخیص شده اما حال 4821 بیمار وخیم است، مدیر گروه بیماری‌های عفونی دانشگاه علوم پزشکی ایران ضمن هشدار درباره سوءاستفاده برخی افراد از ویروس کرونا، تاکید کرد که برای پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا، حتی برای ویزیت بیماران مشکوک به کرونا، استفاده از ماسک‌های پزشکی معمولی کفایت می‌کند و افزود: «براساس دستورالعمل سازمان بهداشت جهانی حتی برای ویزیت مبتلایان به ویروس کرونا هم نیازی به استفاده از ماسک‌های تخصصی نیست و جز برای احیای دهان به دهان بیمار یا مواردی مثل ساکشن، نیازی به ماسک‌ها یا تجهیزات ایمنی تخصصی مثل ماسک N95 نیست و در تماس با بیمار هم استفاده از ماسک جراحی معمولی، دستکش، گان و عینک برای کادر درمان کفایت می‌کند.

اگر می‌بینیم که نیروهای امدادی در مواجهه با بیماران مبتلا به کرونا لباس‌های مخصوص بر تن دارند، به این دلیل است که این افراد به دلیل موقعیت کاری خود با عوامل بیماری‌زای مختلف سر و کار دارند و باید حجم زیادی از بیماران را کنترل کنند و این قبیل لباس‌ها را حین ماموریت‌های مختلف خود می‌پوشند از این لباس‌ها استفاده می‌کنند. اگر افرادی هم به دلیل ابتلا به بیماری‌هایی مثل آنفلوآنزا و جلوگیری از سرایت آن به دیگران قصد دارند در خانه یا محل کار ماسک بزنند استفاده از ماسک‌های پزشکی معمولی که در داروخانه‌ها عرضه می‌شوند کفایت می‌کند و به هیچ‌وجه نیازی به استفاده از ماسک‌های گران‌قیمت نیست.»

مهشید طالبی طاهر این توصیه‌ها را به این دلیل مطرح کرد که ظرف روزهای گذشته، نحوه انتشار شایعات در شبکه‌های اجتماعی درباره ورود ویروس کرونا به کشور و پنهانکاری دولت از اعلام شناسایی بیماران و مبتلایان، فضای مساعدی برای سودجویی برخی داروخانه‌ها و عرضه‌کنندگان تجهیزات پزشکی فراهم کرده که ماسک‌های پزشکی را با قیمت گران‌تر و در مواردی هم ماسک‌های تاریخ مصرف گذشته و غیراستاندارد را به مردم جو زده عرضه کنند.

اما شایعه‌سازی‌ها در فضای مجازی مورد استفاده کاربران ایرانی، ظاهرا تا زمانی که آخرین مبتلای ویروس کرونا در دنیا فوت شود هم ادامه دارد و دیروز هم معاون اجتماعی پلیس فتا نیروی انتظامی از دستگیری عامل انتشار خبر کذب ابتلای یک نفر به ویروس کرونا در استان کردستان خبر داد.

سرهنگ رامین پاشایی در توضیح جزییات دستگیری این فرد متخلف گفت: «در پی دریافت گزارشی مبنی بر پخش کلیپی در فضای مجازی با عنوان بستری شدن اولین فرد مبتلا شده به بیماری کرونا در یکی از بیمارستان‌های کردستان، بررسی موضوع در دستور کار پلیس فتا استان قرار گرفت. بازتاب گسترده این خبر در فضای مجازی، باعث تشویش اذهان عمومی و نگرانی مردم از انتشار این ویروس در سطح استان شده بود؛ در این خصوص برابر تکذیب مسوولان بهداشت و دانشگاه علوم پزشکی استان کردستان، اقدامات پلیس فتا جهت شناسایی این فرد آغاز شد. با شروع تحقیقات پلیس فتا کردستان، انتشاردهنده این کلیپ مورد شناسایی قرار گرفت و با کسب مجوز قضایی دستگیر و به دادسرا معرفی شد و انگیزه خود را از انتشار این کلیپ، سرگرمی و شوخی عنوان کرد.»

البته در این روزها که اعتماد جامعه عمومی به دلیل برخی رفتارهای اخیر دولتمردان، دچار آسیب شده، باید به شهروندان تا حدی حق داد که برای حرف‌شنوی از مسوولان سلامت که روی کرسی‌های دولتی نشسته‌اند، چندان راغب نباشند.

اما در عین حال، شایعاتی که در شبکه‌های اجتماعی مورد وثوق شهروندان قرار گرفته هم چندان پایه‌های قرص و محکمی ندارد که بتواند سمت و سوی اعتماد عمومی را تغییر دهد. به نظر می‌رسد این‌بار هم شهروندان، گول رنگ و لعاب شایعات سطحی و غیرعلمی شبکه‌های اجتماعی را خورده‌اند که البته موارد مشابه از این دست هم در جامعه ایران به دلیل کارکرد غلط شبکه‌های اجتماعی و کمرنگ بودن فرهنگ استفاده از این ظرفیت رسانه‌ای در بین شهروندان ایرانی کم نیست.

اینکه البته رویه قضایی و حقوقی در مقابل این شایعه‌پراکنی‌ها چه می‌توانست باشد جای بحث دارد اما واقعا این روزها و این احوال مردم، به تنها چیزی که نیاز ندارد، شایعه است. آن هم شایعاتی که به هر نکته و خبر ریز و درشت مرتبط با مرگ و زندگی تنه بزند. فردی که ظرف روزهای گذشته با شایعه‌سازی در استان کردستان باعث تشویش اذهان عمومی شده، پس از دستگیری و در پاسخ علت این اقدام غیراخلاقی گفته که هدفش، شوخی بوده. واقعا در این روزهای ایران، وقتی صحبت از مقوله‌ای است که حالا جهان برای مقابله با آن در آماده‌باش کامل است، می‌توان به همین سادگی گفت: «فقط شوخی بود؟»

17302