نگاهی به شاعر آهسته و پیوسته ادبیات ایران

کامیار عابدی، پژوهشگر و منتقد ادبی درپی درگذشت مفتون امینی، درباره ویژگی‌های شعری شعرِ مفتون امینی، گفت: او جزء شاعران جوان دهه 1320 بود، یعنی شاعرانی که دهه 1320 شروع به فعالیت ادبی و شعرگویی کردند، اگر اشتباه نکنم می‌توانیم بگوییم ایشان، آخرین نفر از نسل طلایی دهه 1320 بود. این شاعران معمولا از کسانی بودند که دهه 1300 به دنیا آمده و در دهه 1320 وارد دوره جوانی شده و فعالیت ادبی خود را آغاز کرده بودند؛ هوشنگ ابتهاج، اسماعیل شاهرودی، محمد زهری، مهدی اخوان ثالث، احمد شاملو، سهراب سپهری و بسیاران دیگر جزء این نسل بودند. همه آن‌ها به نوعی به نیما علاقه داشتند یا به تدریج به نیما علاقه پیدا کردند، همه این شاعران یک ویژگی مشترک دارند و آن این‌که، دوره‌ای به شعر سنتی و یا نوسنتی توجه نشان دادند و سپس به تدریج وارد شعر نیمایی شدند و در زمره دوستداران و پیروان سبک نیما قرار گرفتند.

او با تأکید بر این‌که مفتون امینی آخرین نفر از این نسل بود، افزود: مفتون امینی در دهه 1320 به فعالیت شعری پرداخت، ضمنا در رشته حقوق تحصیل کرد و در زمینه حقوق و قضاوت در دادگستری مشغول شد و همزمان فعالیت ادبی خود را در نشریه و محافل ادبی ادامه می‌داد. ویژگی خاصی که در سیر شعرهای مفتون ادبی دیده می‌شود و شاید مفتون امینی را از دیگر شاعران متمایز کرده این است که او در همه قالب‌های شعری سنتی و شعر نو طبع‌آزمایی کرده و شعر گفته است، نکته جالب هم این است که در همه این قالب‌ها موفق بود. کمتر شاعری داریم که مانند او در همه قالب‌ها موفق بوده باشد. مفتون امینی چهارپاره، غزل، قصیده، تک بیت، رباعی و دوبیتی دارد و علاوه بر آن شعر نیمایی گفته و هم در نیمه دوم 1370 طرف شعر سپیده رفته است.

کامیار عابدی افزود: مفتون امینی هیچ قالبی، هم از نظر سنتی و هم شعر نو، نمانده که در آن شعر نگفته باشد، انصافا باید گفت در همه این قالب‌ها، شعرهای موفقی هم دارد و این نکته موجب تمایز او با دیگران می‌شود. بنابراین می‌شود گفت همه خوانندگان با طیف‌های مختلف و سلیقه‌های متنوع، او را می‌شناختند، شعرهایش را خوانده و از شعرهای او بهره برده بودند و شعرهای مفتون امینی را قبول داشتند. این نکته خاصی در زندگی مفتون بود چون بسیاری از شاعران ما در 2 قالب شعر گفته‌اند مثلا در دوره‌ای، غزل و بعدا شعر نیمایی گفته‌اند و یا در حوزه شعر سپیدسرایی شهرت و اعتبار دارند. اگر کارنامه و کلیات مفتون زمانی چاپ شود، متوجه می‌شویم در همه انواع شعر، طبع‌آزمایی کرده و در همه این‌ها نمونه‌های موفقی از خود به جای گذشته است.

نویسنده «دریچه‌ای به شعر پارسی» در ادامه درباره «واگویه»‌های مفتون امینی نیز گفت: «گویه‌» ها گرایشی از شعر سپید است، مثلا «شبانه‌ها» ی شاملو، یک سبک خاص در قالب شعر سپید بود و یک قالب شعری نبود. مفتون در سه‌اخیر روی واگویه‌ها خیلی تأکید می‌کرد. علاوه بر این مفتون امینی در حوزه شعر ترکی هم شعرهای موفقی و مدرنی به جای گذاشته که آن هم از وجوه تمایز اوست، یعنی علاوه بر انواع و اقسام شعر فارسی در حوزه شعر ترکی نیز جز شاعران شناخته شده بود.

عابدی خاطرنشان کرد: مفتون امینی جزء شاعرانی بود که همیشه خیلی با ظرافت و تومأنینه و با آهستگی کار می‌کرد، شاید بتوان گفت یکی از شاعران آهسته و پیوسته ادبیات ایران بود.

«پنجاه سپیدسرا: از احمد شاملو تا دهه 1370» و «تصویرها و توصیف‌ها در شعر معاصر» درباره این‌که آیا او بر شاعران نسل بعد از خود تأثیر داشته است، گفت: درباره این موضوع قضاوت خیلی آسان نیست؛ به‌طور کلی مفتون جزء شاعرانی بود که، شعرهای نیمایی‌اش در دهه 1340 و 1350 بسیار شناخته شده بود و عده زیادی از هم‌نسلانش به او علاقه داشتند و در حد خود تأثیر گذاشته است. یا در اواخر دهه 1370 به طرف شعر سپید رفت، آن‌هم مورد توجه قرار گرفته و جوان‌های شاعر، شعرش را می‌خوانند زیرا بعد از انقلاب فضای شعری‌اش را از آن فضای اجتماعی و تاریخی دور کرد و به طرف فکر فلسفی و هستی‌شناختی رفت که این موضوع تا حدودی برای شاعران جوان‌تر و نسل‌های بعد از انقلاب جذابیت‌های خاصی داشته است.

کامیار عابدی همچنین اظهار کرد: مفتون امینی با این‌که دوستان ادبی بسیاری داشته و با شاعرانی چون شهریار، نیما، هوشنگ ابتهاج و شفیعی کدکنی، رضا براهنی و حسین منزوی و بسیاران دیگر ارتباط داشته اما به نظر می‌آید فضای فکری و فرهنگی شاعری او فضای تک‌روانه‌ای بوده و همیشه در چارچوب و سبک خاص خود عمل می‌کرده و وارد حیطه‌های عمومی شعر نمی‌شده است. بنابراین، می‌توان گفت او شاعری تک‌رو بوده و در فضای شعری خود زندگی می‌کرده است، در عین حال به عنوان شاعری معتبر و شناخته شده مورد احترام اغلب گرایش‌های شعری بوده؛ یعنی هم غزل‌هایش در دهه 1330 شناخته شد و هم شعرهای نیمایی‌اش در دهه 1340 گل کرد و در سال‌های بعد از انقلاب هم شعرهای سپیدش در مجلات و دفترهای متعدد چاپ شد و در کنار آن شعر به زبان ترکی‌اش به صورت جوی باریکی همواره در کنار شعرهایش داشت و آن را هم ادامه می‌داد.

57245