نیاز کشور به نصب 3500 دستگاه شتابنگار نسل جدید / ضرورت نصب لرزه‌نگار کف اقیانوسی برای پایش سونامی

دکتر محمد پورمحمد شاهوار، عضو هیات علمی شبکه شتابنگاری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه شبکه ملی شتابنگاری مجهز به حدود 1200 ایستگاه است و از این تعداد هزار ایستگاه دارای دستگاه‌های نسل قدیم است، گفت: بعد از زلزله "منجیل" و "رودبار" با استفاده از وام بانک جهانی 1300 دستگاه شتابنگاری خریداری و نصب شد، ولی با توجه به توسعه دانش، نیاز است که این دستگاه‌ها به‌روز شوند.

وی با تاکید بر اینکه دستگاه‌های نسل جدید شتابنگاری قادر به انتقال و دریافت آنلاین در زمان رخداد زلزله هستند، اظهار کرد: این قابلیت‌ها در مدیریت بحران بسیار موثرند و این در حالی است که ایستگاه‌های نسل قدیم شتابنگاری فاقد این ویژگی است؛ از این رو در زمان رخداد زلزله دسترسی به داده‌های این ایستگاه‌ها با تاخیر صورت می‌گیرد و در نتیجه با تاخیر زیادی داده‌های کسب شده به مرکز مدیریت بحران اعلام خواهد شد.

پورمحمد شاهوار، نمونه آن را زلزله‌های ترکمانچای و سرپل ذهاب دانست و یادآور شد: اگر در این مناطق دستگاه‌های جدید شتابنگاری نصب بود، می‌توانستیم در دقایق اولیه زلزله، داده‌های لازم را به موقع در اختیار ستاد مدیریت بحران قرار دهیم و اعلام کنیم که بیشترین شتاب و بیشترین شدت در کدام منطقه بوده است.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ادامه داد: زلزله‌های بزرگ در یک نقطه متمرکز نشده است و در زلزله‌هایی با بزرگای 6 تا 7 تقریبا می‌توان گفت 50 تا 100 کیلومتر گسیختگی زمین ایجاد خواهد شد و در این فواصل ممکن است خساراتی را داشته باشیم.

وی همچنین با بیان اینکه در زلزله‌های بزرگ معمولا جهت‌پذیری زلزله را نیز شاهدیم، در این باره توضیح داد: به عنوان نمونه زلزله سرپل ذهاب از "ازگله" شروع شد و جهت‌پذیری آن به سمت سرپل بود و بیشترین خسارت را نیز در سرپل ذهاب انتظار داشتیم و داده‌های دستگاه‌ها نیز همین را نشان می‌داد.

به گفته وی، در زلزله ترکمانچای، ایستگاه‌هایی که در راستای محدود ترکمانچای قرار داشتند، شتاب بسیار بالایی را ثبت کردند و این نشان می‌دهد که این زلزله خساراتی را به خانه‌های روستایی وارد کرده است.

اضافه شدن دستگاه‌های نسل جدید شتابنگاری به شبکه

عضو هیات علمی شبکه شتانگاری با بیان اینکه در حال حاضر توانسته‌ایم 500 دستگاه جدید خریداری کنیم و از این تعداد 200 دستگاه نصب شده است، گفت: در صورتی که زیر ساخت‌های لازم ایجاد شود، مابقی دستگاه‌ها نیز نصب خواهند شد.

وی با اشاره به وارد کردن دستگاه شتابنگاری نسل جدید به کشور، اضافه کرد: با این تعداد دستگاهی که به کشور وارد شده است، عملا نیمی از شبکه شتابنگاری را می‌توانیم پوشش دهیم و برای برخی از نواحی مهم کشور، تراکم ایستگاه نداریم؛ از این رو ما همچنان در برخی از استان‌ها در تعداد ایستگاه‌های شتابنگاری ضعف داریم.

پورمحمد شاهوار ادامه داد: ولی با توجه به قانون جدید مدیریت بحران و برنامه توسعه ابلاغ شده از سوی رییس جمهور، شبکه شتابنگاری موظف شده هزار دستگاه جدید شتابنگاری را خریداری کند.

به گفته وی در صورتی که این هزار دستگاه خریداری شده به 500 دستگاه جدید نصب‌شده، اضافه شود، می‌توان گفت 1500 دستگاه جدید در کشور نصب شده و این امر می‌تواند به‌ویژه در حوزه سامانه پاسخ سریع و هشدار سریع موثر باشد.

این محقق حوزه زلزله، اولویت استقرار دستگاه‌های نسل جدید شتابگار را استان‌های لرزه‌خیز با پراکندگی جمعیت بالا دانست و خاطر نشان کرد: در استان مازندران از نظر زیر ساختی خیلی مشکل داریم و همچنان نتوانستیم دستگاه‌های زیادی را در این استان نصب کنیم.

وی زون مکران سیستان وبلوچستان را از دیگر مناطق مهم کشور نام برد که نیازمند ایجاد ایستگاه شتابنگاری است و ادامه داد: پراکندگی و تراکم ایستگاه‌های شتابنگاری در این منطقه کم است.

پورمحمد شاهوار، استان‌هایی چون "فارس"، "تهران"،‌"گیلان" و "مازندران" را پر جمعیت‌ترین استان‌های کشور توصیف کرد و یادآور شد: استان‌های "گیلان" و "مازندران" به دلیل دارا بودن آب و هوای مناسب، توریست‌پذیرند، ضمن آنکه در آینده جمعیت بیشتری در این استان‌ها مستقر می‌شوند و در صورتی که زلزله‌ای به بزرگای زلزله منجیل در آن‌ها رخ دهد، جمعیت بیشتری تحت تاثیر قرار می‌گیرند.

گسل‌های سواحل

پورمحمد شاهوار با اشاره به پایش گسل‌های دریا و سونامی، اظهار کرد: یکسری از دستگاه‌ها به نام لرزه نگاری‌های کف اقیانوسی (Ocean bottom seismometer) هستند که می‌توانند در لحظه‌ای که زلزله رخ می‌دهد، به کمک شبکه‌های لرزه‌نگاری و شتابنگاری بیایند؛ این نوع ایستگاه‌ها هر چند که بسیار گران قیمت هستند ولی وجود این ایستگاه‌ها برای کشور بسیار ضروری است.

به گفته این محقق، در حوزه مکران که احتمال رخدادهای سونامی وجود دارد، تجهیز این منطقه به دستگاه‌های لرزه‌نگاری کف اقیانوسی مهم است؛ چراکه باعث می‌شود سریع‌تر به داده‌ها دسترسی پیدا کنیم.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی تاکید کرد: از آنجایی که زلزله قابل پیش‌بینی نیست، هر چه تعداد ایستگاه‌های شتابنگاری و لرزه‌نگاری بیشتری باشته باشیم، داده‌های بیشتر و پوشش بهتری از این پدیده خواهیم داشت؛ چراکه هر کدام از این دستگاه‌ها قادر هستند پارامترها را اندازه‌گیری و محاسبه و به مرکز شتابنگاری اعلام کنند و ما نیز می‌توانیم سریع‌تر این داده‌ها را در اختیار مسوولان مدیریت بحران کشور قرار دهیم.

تفاوت دستگاه شتابنگاری با لرزه‌نگار

پورمحمد شاهوار، دستگاه‌های لرزه نگار و شتابنگار را دارای دو بخش "سنسور" و دیجیتایزر" دانست و توضیح داد: تفاوت این دستگاه‌ها در نوع سنسورهای استفاده شده در آنها است. بخش دیجیتایزر داده را دریافت و به سنسورها ارسال می‌کند و سنسور با پردازش این داده‌ها، آن‌ها را با فرمت‌های خاصی در اختیار شبکه قرار می‌دهد.

وی با تاکید بر اینکه هر دوی این سنسورها برای کشور ضروری هستند، چون ماهیت کابردی متفاوتی دارند، گفت: لرزه‌نگارها در بیرون شهرها در جاهایی که هیچ انسانی در آن‌ها عبور نمی‌کند و سطح نویز کم است، نصب می‌شوند، ولی شتابنگارها در جاهایی نصب می‌شوند که انسان و سازه است؛ چرا که می‌خواهیم نیروی وارد شده به سازه‌ها را بررسی کنیم.

عضو هیات علمی شبکه شتابنگاری ادامه داد: نکته مثبت دستگاه شتابنگاری این است که می‌تواند میزان خسارت را برآورد کند؛ از این رو در نقطه‌ای که پراکندگی جمعیت وجود دارد، باید این دستگاه‌ها نصب شوند تا بتوان خسارت منطقه زلزله را برآورد کرد.

وی خاطر نشان کرد: در کشورهایی مانند یونان، ایتالیا، ترکیه، ژاپن و امریکا بیش از هزاران دستگاه لرزه‌نگار و هزاران دستگاه شتابنگار نصب و راه‌اندازی شده است.

نیازهای کشور در زمینه تعداد ایستگاه شتابنگاری

پورمحمد شاهوار با تاکید بر اینکه در شرایط ایده‌آل ما نیازمند 3500 ایستگاه شتابنگاری هستیم، ولی در حال حاضر 1200 دستگاه داریم، خاطرنشان کرد: اگر هزار دستگاه جدید خریداری شود، به آمار 2 هزار ایستگاه شتابنگار می‌رسیم و وضعیت بهتری در پایش زلزله‌ها خواهیم داشت.

انتهای پیام