نیم قرن تلاش ایران در ساخت هواپیمای مسافربری | رویای پرواز ایرانی واقعی می شود؟
ایران از گذشته تا کنون، در حوزه هواپیماسازی تلاش‌های قابل توجه را انجام داده است. بعد از دوره هشت‌ساله جنگ با عراق، در سال‌های اخیر، دولت بیش از هر زمان دیگری به رویای پرواز علاقه‌مند بوده است. اما اصلی‌ترین سوال این است که آیا ایران می‌تواند موفق به ساخت هواپیما شود؟
تولید و ساخت هواپیمای ایرانی هدفی است که در بازه‌های زمانی مختلف برای آن اقداماتی صورت گرفته است. تاریخچه تولید هواپیما در ایران به دهه‌های اخیر برمی‌گردد. اما آیا ایران در این صنعت به نتیجه مطلوبی دست یافته است؟
شرکت هواپیماسازی ایران «هسا»، در سال 1355 فعالیت خود را در شاهین‌شهر اصفهان آغاز کرد. این شرکت ابتدا در زمینه نگهداری، تعمیر و تولید برخی از قطعات هواپیما فعالیت می‌کرد. ولی بعد‌ها خدمات و زمینه فعالیت این شرکت به نسبت گذشته، گسترش یافت.
طبق اطلاعات منتشرشده از سوی مهر، اولین جرقه تولید هواپیما در سال‌های جنگ هشت‌ساله با عراق زده شد. در این دوران، به دلیل شرایط جنگ نظامی، نیاز به خودکفایی بیشتر از هر زمانی احساس می‌شد. بنابراین، برخی از مهندسان تعمیر و نگهداری هواپیما اقدام به بازتولید هواپیمای امریکایی PCV با نام S 68 کردند.
در سال‌های بعد از جنگ نیز این فرایند ادامه داشت. در این دوران ساخت هواپیماهای آموزشی و حمل‌ونقل سبک با همکاری کشور‌های دیگر شروع شد.
ایران -140؛ اولین هواپیمای ساخت ایران
در سال 1373، وزارت دفاع با همکاری شرکت اوکراینی آنتونوف اقدام به تولید هواپیماهای تجاری و مسافری غیرنظامی کرد. در نهایت در سال 1379 این هواپیما از خط تولید خارج شد. هرچند صدور مجوز‌های پرواز این هواپیما تا سال 1384 طول کشید. بعد از سقوط این هواپیما در سال 93، این پروژه به طور کلی کنار گذاشته شد. بسیاری از کارشناسان معتقدند با واگذاری چنین پروژه‌هایی به بخش خصوصی و شرکت‌های دانش‌بنیان، امکان تولید هواپیماهای منطبق با شرایط ایران وجود دارد.
بعد از این پروژه، پروژه ایران -141 کلید خورد. این پروژه قرار بود تا سال 1392 به نتیجه برسد ولی موفق نشد.
سرنوشت سیمرغ
هواپیمای ترابری سبک «سیمرغ» جدیدترین تلاش ایرانی برای پرواز است که از سوی سازمان صنایع هوایی وزارت دفاع و شرکت صنایع هواپیماسازی ایران طراحی و ساخته شده است. این هواپیما 3 خرداد 1403 اولین پرواز آزمایشی خود را انجام داد.
مدیرعامل شرکت هواپیمایی ایران درباره اضافه شدن سیمرغ به ناوگان هوایی ایران اظهار کرد، با تغییراتی در پلتفرم ایران - 140، این هواپیما ساخته شده و از آن برای نقل‌وانتقال بار تا سقف هشت تن استفاده می‌شود.
طبق این گزارش، با وجود موفق بودن ایران در زمینه ساخت پهپاد و برخی از قطعات هواپیما، ایران هنوز راه طولانی‌ای برای ساخت هواپیماهای مسافربری ایمن و کاملاً بومی پیش رو دارد.
یکی از دلایل شکست ایران در این زمینه، توجه کافی نداشتن به تجاری‌سازی هواپیما‌ها و رقابت در سطح بین‌المللی است. شرایط تحریم‌ها هم در این زمینه بی تاثیر نبوده است. شاید ایران در یک چشم‌انداز بلندمدت بتواند در زمینه تولید هواپیماهای مسافربری پیشرفت کند.