هدررفت منابع آبی کنترل شود
علی‌اکبر رجایی - کارشناس محیط‌زیست
متوسط بارندگی در ایران یک‌سوم متوسط بارندگی جهانی است، اما سرانه مصرف آب در ایران نیز وضعیت مناسبی ندارد. براساس گزارش‌ها، سرانه مصرف آب در کشور 250 لیتر نفر در روز است، در حالی که سرانه مصرف آب در جهان 150 لیتر نفر در روز است. کشور ما از دیرباز با مشکل کم‌آبی دست‌وپنجه نرم کرده و این موضوع تازگی ندارد؛ اما در چند سال اخیر عوامل متعددی در تشدید بحران آبی در کشور دخیل بوده‌اند که افزایش سرانه آب یکی از آنها است. فرهنگ‌سازی غلط در کنار رشد بی‌رویه جمعیت سبب شده تا مصرف آب در بخش‌های مختلف از حد استاندارد خارج و چند برابر کشورهای دیگر شود. از سوی دیگر، فرسودگی سیستم آبرسانی شهری از دیگر عواملی است که باعث هدررفت منابع آبی در کشور شده است.
همه ما در طول زندگی خود بارها شاهد فوران آب از لوله‌ها و مخازن آبی در شهرها بوده‌ایم که باعث هدر رفتن آب شیرین شده و خسارت‌های زیادی را به بار آورده است. علاوه بر این، وقوع خشکسالی‌های نسبتا طولانی‌مدت در کشور و همچنین افزایش گرمای کره زمین که نه‌تنها ایران بلکه بسیاری از کشورهای جهان را تحت‌تاثیر خود قرار داده، بحران کم‌آبی را تشدید کرده است. ایران کشوری است که بخش قابل‌توجهی از مناطق آن در گذشته هم در تنش آبی قرار داشت و امروز طبیعی است که در شرایط فعلی دامنه این تنش گسترش پیدا کند. تغییرات جوی و آب‌وهوایی در سال‌های اخیر، میزان بارش برف و باران را به‌شدت کم کرده و کشور را به مرز خشکسالی کشانده است. خشکسالی به‌طورکلی با کاهش بارش باران شروع می‌شود که افزایش تبخیر آب و استفاده بیش‌ازحد از منابع آبی نیز آن را تشدید می‌کند. متاسفانه در کشور ما مدیریت انرژی و منابع آبی نتوانسته با بحران‌های موجود مقابله کند؛ اتفاقی که در کشورهای‌های همسایه با آن بهتر برخورد شده و روند مناسب‌تری در مقایسه با ما داشته است.
در حال حاضر کشوری مثل عربستان از شیرین‌کننده‌های فوق‌پیشرفته برای شیرین‌سازی آب دریاها استفاده می‌کند، اما ما با استفاده از آب شرب برای مصرف بخش کشاورزی و صنعتی این سرمایه ملی را هدر می‌دهیم. اگرچه ایران از اواخر دهه 70 وارد تنش آبی شده، اما مدیریت منابع آب چندان به نتایج خوبی نرسیده است؛ قطع زنجیره‌ای آب در ایران می‌تواند نشانه روشنی از این موضوع باشد. سدسازی بی‌رویه از یک‌سو و انتقال آب و فعالیت‌های صنایع از سوی دیگر، مدیریت منابع آب در ایران را زیرسوال می‌برد. آثار خشکسالی و نبود مدیریت مناسب در ایران تنها به قطعی آب محدود نمی‌شود. سلسله‌ای از بحران‌ها به‌دنبال بحران آب در کشور رخ می‌دهد. فرونشست زمین، گسترش بیابان‌ها، تشدید آتش‌سوزی‌ها، مهاجرت و... تنها بخشی از آثار این بحران است. اکنون موضوع فرسایش خاک، آلودگی آب‌وهوا، نابودی جنگل‌ها و... کشور را در مسیر یک فاجعه زیست‌محیطی قرار داده است که تمامی این چالش‌ها از سیاست‌های غلط و مدیریت‌های اشتباه سرچشمه می‌گیرد. اگر این وضعیت تداوم پیدا کند و برای حل آن چاره‌جویی نشود، در آینده‌ای نه‌چندان دور، تمامی منابع کشور نابود می‌شود و دیگر فرصتی برای جبران نمی‌ماند./ روزنامه صمت