هراس رسانههای غربی از بالستیک ایرانی / صفر تا صد «خانواده فاتح»
جوان نوشت: در هفتههای اخیر رسانههای غربی بر محور خبری احتمال فروش موشکهای بالستیک ایرانی به روسیه اصرار دارند، همانطور که در سال گذشته بر خط تبلیغی فروش پهپاد به روسیه توسط ایران تأکید میکردند.
در هفتههای اخیر رسانههای غربی بر محور خبری احتمال فروش موشکهای بالستیک ایرانی به روسیه اصرار دارند، همانطور که در سال گذشته بر خط تبلیغی فروش پهپاد به روسیه توسط ایران تأکید میکردند. اینکه هدف از این رویکرد چیست و غرب در مواجهه با ایران چرا به دنبال گسترش چنین ادعایی است و اینکه آیا روسیه به موشکهای ایرانی نیاز دارد یا اینکه موشکهای ایرانی برای روسیه مفید خواهند بود، مواردی است که جداگانه قابل بحث و بررسی است، اما اصل ماجرای ثابت شدن کارایی پهپادها و موشکهای ایرانی برای ناظران خارجی که سبب علاقهمندی کشورهای متعددی به خرید پهپاد از ایران شده یک واقعیت روشن و البته قابل افتخار برای کشورمان است. در گزارشهای متعدد قبلی صفحه دفاعی روزنامه جوان به انواع پهپادهای ایرانی پرداخته شده بود، اما در این گزارش مرور سریعی بر انواع مختلف موشکهای بالستیک برد کوتاه تا متوسط ایرانی خواهیم داشت تا مخاطبان گرامی نگاه گذرایی بر تمام عناصر آرایه موشکی سطحبهسطح بالستیک کشور داشته باشند.
مایه آبرو مقام معظم رهبری و فرمانده کل قوا در دیدار با نخبگان و استعدادهای برتر تحصیلی در مهرماه 1401 دستاوردهای مختلف علمی و فنی کشور را مایه آبروی کشور دانستند و چندین مورد از آنها را مورد اشاره قرار دادند، از آن جمله توانمندی ارسال ماهواره به فضا، توان موشکی و نیز پهپادی کشور بود. بیتردید نگاه ناظران خارجی بیش از هر چیز به عملیاتهای موشکی و پهپادی کشور و پس از آن به رزمایشهایی است که در آن امکان تحلیل اطلاعات از منابع خودشان وجود دارد. چندین عملیات موشکی علیه داعش و تروریستهای دیگر و حتی خود شیطان بزرگ در سالهای اخیر به گواه تصاویر ماهوارهای با دقت کمنظیری صورت پذیرفته و جای تردیدی باقی نگذاشته که موشکهای ایران نقطهزن شدهاند. از سوی دیگر روند توقفناپذیر توسعه گونههای جدید و بهسازی و تولید انبوه موشکها و سامانههای موشکی هم نشان میدهد ایران در این عرصه نه از لحاظ فنی و نه از لحاظ اراده، وابسته به قدرتی در بیرون از مرزها نیست و تنوع لازم در انواع موشکهای بالستیک از نظر برد، نوع سوخت، سرعت پروازی و قابلیت هدایت و نوع سرجنگی را ایجاد کرده است. در نتیجه همچون محصولات پهپادی، محصولات موشکی ایران هم قابلیت صادراتی بسیار بالایی دارند، هرچند به علت اثرات راهبردی بسیار بالای موشک، فروش این محصول به کشورهای خارجی نیازمند در نظر گرفتن ظرافتهای خاصی است، وگرنه اگر که ایران اشتیاق به کسب درآمد از هر طریقی داشت، نه فقط روسیه بلکه کوبا، ونزوئلا و حتی مکزیک هم (در صورت تمایل به گرفتن حقوق خود از امریکا!) میتوانند مشتری محصولات موشکی باشند.
آغاز روند موشکیشدن ایران ایران انقلابی در دل دوران جنگ تحمیلی و به ناچار برای متوقف ساختن حملات وحشیانه رژیم بعث عراق به شهرهای ایران به سمت وارد کردن موشک از منابع مختلف رفت. همزمان جوانان متخصص آن دوران در چند مسیر به فکر ساخت موشک هم بودند. از تلاش برای مهندسی معکوس اسکاد - بی سوخت مایع که بعدها نسل شهاب -1 و 2 و 3 از این مسیر حاصل شد تا ساخت و توسعه راکتهای سوخت جامد که همچون پهپادها ریشه در دل دوران جنگ تحمیلی دارد. راکتهای عقاب و ایران 130 که بعدها به نازعات تغییر نام داده شد و نیز راکت دیگری با برد 170 کیلومتر که بعدها خانواده زلزال را شکل داد، مثالهای بارزی هستند که همگی در همان دوران جنگ در داخل ساخته و دو مورد اول به طور نسبتاً گستردهای عملیاتی شد.
آزمایش مورد سوم هم در ماههای آخر جنگ تحمیلی صورت گرفت که تأثیرات آن در جبهه دشمن جالب توجه بود، اما مهمترین تأثیرات این راکت که بعدها زلزال نامیده شد، کمی بیش از یک دهه بعد آشکار شد. پس از پایان جنگ تحمیلی توسعه راکتهای نازعات و زلزال ادامه یافت و از نظر برد، نوع سوخت و برخی موارد دیگر خانواده متنوعی تشکیل داده شد و یگانهای مختلف سپاه و ارتش آن را به خدمت گرفتند. راکتهای نازعات و زلزال در دهه اخیر، با تجهیز به سامانههای هدایت و ناوبری و کنترل به موشک هم تبدیل شدهاند که خود نشاندهنده پیشرفت عمیق متخصصان کشور در جنبه حساس هدایت تا انتهای مسیر است، اما زلزال پایه شکلگیری یکی از ارکان مهم توان موشکی کشور شد.
خانواده فاتح مشهورترین موشک تاکتیکی برد کوتاه ایران به نام فاتح 110 همان تأثیری از راکت زلزال در برنامه موشکی ایران بود که به آن اشاره شد. ترکیب بدنه و پیشران زلزال و سامانه هدایت یک موشک دیگر به نام تندر 69 (نمونه زمین به زمین موشک پدافند هوایی چینی HQ- 2) که در واقع از خریدهای موشکی دوران جنگ بود که تا پایان آن به دست رزمندگان نرسید، منجر به خلق موشکی با برد بیش از 200 کیلومتر ولی دارای قابلیت هدایت تا پایان مسیر شد.
این امر ارزش عملیاتی فاتح 110 را نسبت به زلزال چند برابر میکرد. بیش از 5 میلیون نفرساعت کار تحقیق، طراحی، شبیهسازی و ساخت و آزمایش توسط چند صنعت وزارت دفاع، دانشگاههای صنعتی مطرح کشور و برخی دیگر از بخشهای پژوهشی و صنعتی انجام شد تا با ساخت بومی سامانه هدایت مورد ذکر و ترکیب با پیشران راکت زلزال موشکی با قابلیت هدایت تا انتهای مسیر و دقت خوب و قابل اتکا حاصل شود. آزمایش فاتح 110 در سال 1381 شروع شد، یعنی کمتر از 15 سال پس از پایان جنگ تحمیلی ایران به موشکی رسید که بردی قابل مقایسه با موشک سوخت مایع و پردردسر اسکاد داشت. فاتح 110 در نمونههای بعدی به برد 250 و 300 کیلومتر و دقتهای بسیار بیشتر رسید و اولین نمونه آن برای مأموریت ضدکشتی، با جستوجوگر اپتیکی نصبشده در دماغه در سال 1389 ساخته شد.
سپاه موشکهای هرمز -1 و 2 را نیز به عنوان توسعه جانبی از روی فاتح 110 برای مأموریتهای ضدکشتی با جستوجوگر راداری فعال و ضدرادار هم ساخت که در بهار سال 1393 در نمایشگاه بزرگ نیروی هوافضای سپاه رونمایی شدند که امید میرود در سال آینده و با گذشت یک دهه از آن نمایشگاه غرورآفرین بار دیگر چنین نمایشگاهی از پیشرفتهای چشمگیر فرزندان پاسدار انقلاب اسلامی برگزار شود. موشکهای زلزال و زلزالبارشی هم در نمایشگاه سال 1393 مشاهده شدند. موشک زلزال حاصل پروژه افزودن قابلیت هدایت به راکتهای زلزال تولیدی و موجود در انبارها بود که دقت بسیار بالایی برای آن فراهم کرده و آن را به قابلیتی نزدیک به نقطهزنی رساند. زلزالبارشی هم ترکیب یک نوع سرجنگی با مهمات کوچک متعدد روی بنسازه (پلتفرم) زلزال هدایتشونده بود.
فاتح مبین هم نسل جدیدی از جستوجوگر اپتیکی را به کار گرفت که به آن امکان شلیک در شب و روز را میداد. این موشک در تابستان 1397 رونمایی شد. مسیر خانواده پرافتخار فاتح 110 در بخش توسعه مستقیم با ساخت نمونههای بعدی به ترتیب با بردهای 450کیلومتر با نام فاتح 313 در سال 1394، 700کیلومتر با نام ذوالفقار در سال 1395 و هزارکیلومتر با نام دزفول در سال 1397 ادامه پیدا کرد که دو نمونه آخر دارای قطر بیشتری نسبت به فاتح 110 و سرجنگی جداشونده هستند. قابلیت ضدکشتی موشکهای بالستیک تاکتیکی ایران با ذوالفقار بصیر به 700کیلومتر افزایش یافت. این موشک که دیگر محصول در مسیر توسعه جانبی از موشکهای خانواده فاتح محسوب میشود در سال 1399 معرفی شد. در ماههای گذشته ریاست ستاد کل نیروهای مسلح از در دست تولید بودن موشک بالستیک ضداهداف متحرک دریایی که برد هزارو 500 کیلومتر و سرعت هشت برابر سرعت صوت دارد، خبر داد. هر چند جزئیات بیشتری از این موشک هنوز اعلام نشده است، اما به نظر میرسد محصول مورد اشاره گونهای از موشک شهید سلیمانی یا موشک خیبرشکن باشد.
ارزش عملیاتی بالستیکهای ضدکشتی همانطور که میدانیم، ناوهای هواپیمابر هرگز به تنهایی به مأموریت اعزام نمیشوند و در کنار آنها چندین فروند ناوشکن موشکانداز، ناوهای لجستیکی و حتی زیردریایی وجود دارد. ناوهای هواپیمابر به تنهایی ارزشی حدود 6 میلیارد دلار دارند و هزینه نگهداری آنها در سال بالغ بر 200 میلیون دلار است و به اینها باید ارزش دهها فروند هواگرد، تسلیحات و مهمات موجود را نیز اضافه کرد، خدمه آموزشدیده و باتجربه نیز عملاً قابل قیمتگذاری نیستند، اما این پایگاه هوایی بزرگ و متحرک که روزگاری تهدید عظیمی به حساب میآمد، امروز به سادگی مورد تهدید موشکهای بالستیک پرسرعت تاکتیکی و میانبرد و حتی دوربرد ایرانی قرار گرفته است.
لازم به ذکر است به خاطر ویژگیهای خاص موشکهای بالستیک از جمله سرعت بسیار بالا در طی مسیر، وزن زیاد سرجنگی و شیرجه روی هدف با زاویه زیاد، این موشکها از احتمال انهدام کم توسط پدافند دشمن، قابلیت اثرگذاری و تخریب بالا برخوردار هستند. ناوگروههای هواپیمابر برای رهایی از تهدید این سلاحهای نوین، باید منطقه ایستایی خود را از سواحل کشور هدف، به اندازه برد این موشکها دور کنند که به معنی دورتر شدن مسیر حرکت هواپیماهای موجود در آنها، کاهش جنگافزارهای قابل حمل به دلیل لزوم حمل سوخت بیشتر و نیازمند شدن به سوختگیری هوایی و همچنین افزایش خطر رهگیری و انهدام توسط نیروهای مدافع است. در صورت ورود این شناورها به محدوده برد موشکی بالستیک ضدکشتی هم از آنجا که این موشکهای سوخت جامد در زمان کوتاهی آماده شلیک میشوند و با سرعت پروازی بالایی حرکت میکنند، ناوگان دشمن طی مدتی کمتر از 10 دقیقه زیر ضربه موشکی قرار خواهد گرفت.
نسلهای جدید بالستیکهای بومی ایران در بهمن 1398 موشک رعد 500 که با فناوریهای سوخت جامد جدید و بدنه و عایق موتور ساخته شده از مواد ترکیبی (کامپوزیت) غیرفلزی ساخته شده بود شگفتی جدید سپاه در زمینه موشکهای تاکتیکی بود، البته ذکر این نکته ضروری است که رعد 500 را با وجود بهره بردن از تجربیات فاتح 110 و طراحی در همان رده و مأموریت دیگر نمیتوان مستقیماً از اعضای خانواده فاتح به شمار آورد، زیرا طراحی آن در بخشهای مختلف متفاوت با طراحی مرسوم فاتح و مشتقات آن است، از جمله سرجنگی و بالکهای کنترلی متفاوت با نسل فاتح. این سلاح با وزن کمی بیش از نصف فاتح 313 بردی معادل آن را دارد. همچنین موشک شهید سلیمانی هم که سوخت جامد و تاکتیکی با برد هزارو 400کیلومتر است، با وجود استفاده از همان سرجنگی موشک ذوالفقار، اما یک طراحی جدید محسوب میشود و از خانواده فاتح 110 محسوب نمیشود. این موشک دارای بدنهای با قطر بیشتر و طراحی متفاوتی در چیدمان بالکهای پایدارساز در انتهای بدنه است.
موشک خیبرشکن نیز به عنوان اوج دستاوردهای حاصلشده از تجربیات توسعه خانواده موشکی فاتح 110 قابل معرفی است. این موشک با سرجنگی ابرصوت (هایپرسونیک) و قابلیت هدایت تا انتهای مسیر و توان نقطهزنی با برد هزارو 450 کیلومتر در دهه فجر سال 1400 رونمایی شد. این موشک با وجود افزایش اندک قطر و طول به برد بیش از 40 درصد بیشتر نسبت به موشک دزفول دست مییابد و طراحی سرجنگی آن هم از نظر شکل ظاهری متفاوت از موشکهای قبلی خانواده فاتح است. خیبرشکن هم روی پرتابگرهای تکی و هم دوتایی عملیاتی شده است و سپاه را قادر میسازد تا قلعه خیبر شکلگرفته در شرق دریای مدیترانه را حتی از عمق چندصدکیلومتری داخل خاک ایران درهم بشکند.
فاتحهای کوچکتر هم ساخته شدند. اما در سالهای اخیر مشخص شد که روند توسعه خانواده موشکهای فاتح که قبلاً با بزرگتر کردن آن در دست اجرا بود، این بار معکوس شده و موشکهای کوچکتری با همان طراحی فاتح 110 در حال توسعه است. رفتن به سمت ابعاد کوچکتر از فاتح 110 ولی حفظ همان طراحی سبب میشود تا ضمن حفظ اطمینانپذیری و دقت قبلی با کوچکسازی امکان بهکارگیری تعداد بالا روی یک پرتابگر ممکن شود. اولین محصول با این تفکر موشکی با برد 120کیلومتر با دقت بالاست که شش تیر از آن روی یک کامیون حمل میشود و امکان استفاده از سرجنگیهای متنوعی را دارد. این موشک به نام فتح در 31 مرداد 1399 مشاهده شد.
موشک فتح که در رزمایشهای سپاه در سالهای 1400 و 1401 خوش درخشیده است، برای اولین بار در رزمایش پیامبر اعظم (ص) 14 بدون ذکر اسم و مشخصات و سپس در سالروز صنعت دفاعی در 30 مرداد سال 1399 مشاهده شد. در نگاه اول مشخص بود که این موشک همان پیکربندی فاتح 110 مشهور و خوشسابقه را به ارث برده، اما به طور محسوسی در ابعاد کوچکتر ساخته شده است.
در اواخر سال 1399 انبوهی از موشکهای فتح در داخل محفظه پرتاب یا کنیستر استوانهای به نیروی دریایی سپاه تحویل شد و برای اولین بار این نیرو را صاحب موشک بالستیک کرد. در تیر 1400 هم موشک فتح به همراه پرتابگر ششتایی متحرک به نیروی زمینی سپاه تحویل داده شد که توان رزم این نیرو را با دو مؤلفه افزایش قدرت آتش و توان نقطهزنی بسیار بهبود بخشید. موشک فتح در سال 1401 به سازمان رزم نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران هم افزوده شد. نیروی زمینی سپاه در یورش به مواضع گروهکهای تروریستی در اقلیم شمال عراق در پاییز 1401 به طور گستردهای از موشک فتح استفاده کرد که سبب شکلگیری عملیاتی ضربتی و کوبنده با دقت بسیار خوب علیه نقاط استقرار تروریستها شد.
این موشک با پرتابگر ششتایی که محفظه پرتاب مکعبمستطیلی یا استوانه دایروی دارند، ارائه شده است. فتح موشکی با طول 5 هزارو 175 و قطر 368 میلیمتر است با جرم کلی 787 کیلوگرم که 150 کیلوگرم آن سرجنگی است و پیشران سوخت جامد مرکب یا HTPB به آن سرعت چهار برابر سرعت صوت یا چهار ماخ میدهد. این موشک عمر انبارداری بسیار خوبی که دستکم 10 سال ارزیابی میشود، دارد و خطای آن کمتر از 30 متر است. کمینه و بیشینه برد آن 30 و 120کیلومتر بوده که آن را به جایگزین شایستهای برای راکتهای نازعات و رقیب جدی برای خانواده راکتهای هدایتشونده فجر 5 تبدیل کرده است. برای مقایسه راکت فجر 5 در مدل پایه خود با جرم حدود 907 کیلوگرم و طول بیشتر از 4/6 متر و قطر 333 میلیمتر به برد 75کیلومتر میرسد. نمونه برد بلند و هدایتشونده آن هم با برد 150کیلومتر 920کیلوگرم جرم و طول بیشتر از 4/6 متر 38کیلوگرم سرجنگی کمتر نسبت به فتح دارد. یک ویژگی مهم دیگر موشک فتح پرتابگر ششتایی آن است در حالی که راکتهای فجر 5 و نمونههای هدایتشونده آن از پرتابگر چهارتایی شلیک میشوند.
لازم به ذکر است موشک فتح که با نام صادراتی BM- 120 هم معرفی شده است، علاوه بر سرجنگی انفجاری شدید از سرجنگی ترکشی منفجرشونده در ارتفاع مشخصی بالای هدف و سرجنگی نفوذگر در استحکامات و بتن هم میتواند استفاده کند. عملکرد این نوع از سرجنگیها برای موشک فتح در ویدئوهای منتشرشده توسط وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح که سازنده موشکهای فاتح و فتح است، به نمایش گذاشته شده است، اما اطلاعات منتشرشده توسط وزارت دفاع علاوه بر اینکه مشخصات خوبی از موشک فتح یا BM-120 که به آن موشک 360 هم گفته میشود به دست داده است، نشان میدهد یک موشک دیگر هم به خانواده بالستیکهای تاکتیکی ایران اضافه شده است که با مشخصه BM- 250 شناخته میشود. با انتشار فیلم آزمایش آن تصور میشد این موشک یکی از مدلهای فاتح 110 است، اما جزئیات منتشرشده بعدی نشان داد که همچون فتح، گونهای کوچکشده از فاتح 110 است.
این موشک برخلاف خانواده فاتح که قطر 610 تا 616 میلیمتری دارند، دارای قطر بدنه 456 میلیمتر است، یعنی از این نظر حدود 25 درصد کوچک شده است. از نظر طول هم فاتح 110 نسل 4، 8 هزارو 850 میلیمتر طول دارد، اما BM- 250 طول 7 هزارو 235 میلیمتر دارد. از این نظر هم موشک جدید حدود 18 درصد کوچک شده است. وزن فاتح 110 نسل چهارم یا فاتح D برابر 3 هزارو 325 کیلوگرم شامل 450کیلوگرم سرجنگی است که برای BM- 250 وزن کلی هزارو 695 کیلوگرم با 225کیلوگرم سرجنگی است. این موشک همچون خانواده فاتح در زمان انبارداری به صورت سه بخش جداگانه موتور سوخت جامد، بخش هدایت و کنترل و بخش سرجنگی نگهداری میشود.
این امر نشان میدهد متخصصان صنعت موشکی کشور موفق شدهاند موشکی با حدود نصف وزن فاتح 110 ولی 83 درصد برد آن را بسازند که قطعاً از نظر لجستیک و بهکارگیری چند فروندی روی یک پرتابگر تغییر مثبتی به دنبال خواهد داشت. در واقع صرفاً با ملاک گرفتن وزن، روی هر خودروی حامل فاتح 110 میتوان دو موشک BM- 250 به کارگیری کرد. کمینه برد این موشک نیز 150کیلومتر و برابر با فاتح 110 عنوان شده است. این موشک همچون فاتح 110 از سوخت جامد مرکب یا HTPB استفاده کرده و دقت آن بهتر از (یا خطای آن کمتر از) 35 متر است. عمر انبارداری این موشک به واسطه استفاده از سوخت جامد بسیار بالاست و در مدتزمان کوتاهی پس از توقف پرتابگر آماده شلیک میشود.
عملیاتهای موشکی ایران در ابتدای این گزارش اشاره شد که ایران اسلامی تاکنون چندین عملیات رزمی موشکی با محصولات بومی صنعت دفاعی خود داشته است، صرفنظر از درهم کوبیدن پایگاه منافقین در سال 1378 با موشک و راکت که در انتقام شهادت سپهبد علی صیادشیرازی صورت گرفت، انهدام مراکز فرماندهی داعش در شرق سوریه و در منطقه دیرالزور در خرداد سال 1396 در عملیاتی به نام لیله القدر را که در آن از موشکهای ذوالفقار و قیام استفاده شد، میتوان اولین نمونه از عملیات موشکی ایران با جلوه پیشرفته و اجرایی برقآسا دانست. در حمله به جلسه مشترک تروریستها با سازمانهای اطلاعاتی کشورهای مرتجع منطقه در کوی سنجر در اقلیم شمال عراق هم از موشکهای فاتح 110 استفاده شد که در شهریور 1397 رخ داد. کمی بعد و در عملیات ضربت محرم در مهر 1397 علیه مراکز داعش مجدداً دو موشک ذوالفقار و قیام از گونه هدایتشونده به کار گرفته شد، اما درعملیات حمله به پایگاه عینالاسد در پاسخ به شهادت سپهبد حاج قاسم سلیمانی که بزرگترین حمله نظامی به نیروهای امریکایی پس از جنگ جهانی دوم هم به شمار میرود، سپاه از موشکهای فاتح 313 و قیام استفاده کرد. در ادامه و در پاسخ به شرارتهای رژیمصهیونیستی یک مرکز سری و مخفی استقرار و آموزش و طراحی عملیاتی این رژیم در اقلیم شمال عراق در اسفند 1400 انجام شد. در این حمله حدود هشت تا 10 موشک فاتح 110 با دقت بالا به یک ساختمان تقویت شده با چند لایه ساختار بتن مسلح اصابت و این مرکز شرارت را به نقطه عبرتی برای سایرین تبدیل کردند. سلسلهعملیات موشکی نیروی زمینی سپاه در پاییز 1401 علیه مراکز استقرار تروریستها در اقلیم شمال عراق با شلیک دستکم 70 موشک فتح هم که به آن اشاره شد، آخرین سری از عملیاتهای نیروهای مسلح کشور با توان موشکی بومی بوده است.
رزمایشهای خاص سلسلهرزمایشهای پیامبر اعظم (ص) سپاه از شهرتی جهانی برخوردار هستند. همواره عملیات یگانهای موشکی نیروی هوافضای سپاه هم یک وجه این رزمایشها بوده است. در سالهای اخیر چندین حرکت نمادین برای به رخ کشیدن قدرت موشکی کشور و البته نشان دادن نمایی از اهداف مدنظر نیروی موشکی کشور از بین داشتههای مختلف دشمن در این رزمایشها صورت داده شده است. از انهدام ماکت رادار AN/TPY- 2 که در سامانه دفاع موشکی تاد امریکایی استفاده میشود تا انهدام پنج هدف نزدیک به هم به صورت بسیار دقیق و نمایش پرتابگرهای موشکی مدفون در عمق زمین جلوههایی از رویکرد مذکور است، اما مهمتر از این موارد در رزمایش پیامبر اعظم (ص) 17 هم نیروی هوافضای سپاه ماکت مقیاس واقعی از یکی از تأسیسات تولید سلاح هستهای رژیمصهیونیستی را که محوطهای به ابعاد 200 در 180 متر را شامل میشد، هدف موشکهای بالستیک و پهپادهای انتحاری خود قرار داد که بازتاب بسیار وسیعی در رسانههای دنیا داشت.
رزمایشهای مذکور و بالاتر از آنها، عملیاتهای موشکی سپاه علیه دشمنان خصوصاً سیلی تاریخی به امریکا در عملیات عینالاسد دقت بالای موشکهای ایرانی را عملاً به جهان اثبات کرد. امروزه توان موشکی جمهوری اسلامی ایران چه در رده موشکهای تاکتیکی و چه موشکهای راهبردی به اصلیترین مؤلفه بازدارندگی و در عین حال سریعترین ابزار واکنشی کشور تبدیل شده است که تا شعاع 2 هزارکیلومتری اهداف ثابت و حتی شناورهای دشمن را در زمان بسیار کوتاهی نابود میکند. بدیهی است چنین محصولات ارزندهای همچون پهپادهای ایرانی مشتریان بالقوه زیادی در دنیا داشته باشد.
بیشتر بخوانید:
21220
کد خبر 1769250