هلند و نظام پادشاهی پارلمانی
تهران - ایرنا - هلند از جمله کشورهای اروپایی به شمار می‌آید که نظام سیاسی و حکومتی آن بر پایه پادشاهی مشروطه بنیان یافته‌است. البته در این نظام، شاه یا ملکه نقش چندانی در سیاست کشور ندارد و اداره امور بر عهده نمایندگان پارلمان و همچنین رئیس دولت یا نخست‌وزیر قرار دارد.
قوه مقننه هلند در کنار مجالس محلی، از دو مجلس مهم «سنا» و «شورای ملی» تشکیل شده‌است. مجلس اول (سنا) وظیفه رد یا تصویب لوایح را بر عهده دارد اما اصلاح یا واردکردن موارد جدید به لوایح پیشنهادی برعهده این مجلس نیست. این مجلس 75 عضو دارد (55 مرد و 20 زن). این اعضا به طور غیرمستقیم و از سوی اعضای شورای ایالت یا استان‌ها که اغلب استادان دانشگاه‌ها، مقامات تجاری، سلطنتی و بلندپایگان استانداری‌ها و شهرداری‌ها هستند، انتخاب می‌شوند. دوره نمایندگی اعضا در این مجلس 4 سال است و برخلاف گذشته که نیمی از آنان هر سه سال انتخاب می‌شدند، اکنون به طور همزمان برگزیده می‌شوند.
مجلس دوم (شورای ملی) اما وظیفه‌ای جامع‌تر و فراگیرتر نسبت به مجلس اول بر عهده دارد و در واقع سیاسی‌تر است زیرا این مجلس حق اصلاح لوایح را دارد. اما مجلس اول تنها می‌تواند نظرات کلی را پیرامون لوایح مصوبه مجلس دوم ابراز دارد. این مجلس 150 نفر عضو دارد که از سیاستمداران برجسته محسوب و با رای مستقیم مردم به مدت 4 سال برگزیده می‌شوند. لازم به یادآوری است هر حزب یا ائتلافی از احزاب که بتواند دست کم 76 کرسی از 150 کرسی مجلس نمایندگان را به دست آورد، دولت را تشکیل می‌دهد.
اگر بین دولت و نمایندگان مجلس عدم‌توافقی پیش آید، دولت استعفا و ملکه یا پادشاه، نخست وزیر جدید را معرفی می‌کند. در صورتی که مقام سلطنت با استعفای دولت موافقت نداشته‌باشد، پارلمان منحل و انتخابات جدید صورت می‌گیرد. در عمل اما ادامه کار دولت هنگامی میسر است که با مجلسین به خصوص مجلس شورای ملی، توافق داشته‌باشد.
برتری پارلمان بر دولت در هلند آشکارا دیده می‌شود و اصل برتری پارلمان، اساس قوه مجریه کشور هلند را تشکیل می‌دهد. چون نمایندگان پارلمان منحصرا از سوی احزاب معرفی می‌شوند، رژیم پارلمانی حزبی است. البته به علت وجود احزاب متعدد با خط مشی‌ها و اهداف گوناگون، اغلب اکثریت قاطع در پارلمان ایجاد نمی‌شود و از این رو، دولت‌های هلند معمولا به صورت ائتلافی از چند حزب به وجود آمده‌اند. رئیس دولت یا نخست وزیر دارای اختیارات ویژه‌ای است. قدرت اجرایی با رهبری نخست وزیر از سوی شورای وزیران اعمال می‌شود. «شورای دولتی» وظیفه هدایت دولت را به عهده دارد و در مورد پیش‌نویس کلیه لوایح دولتی، اعمال نظر می‌کند. در ضمن مسئولیت قضاوت و بررسی مسایل و مشکلات بین ارگان‌های دولتی و مابین یک دستگاه دولتی و اشخاص حقیقی و حقوقی را به عهده دارد.
در ارتباط با شرایط کلی انتخابات پارلمانی هلند باید گفت که در انتخابات این کشور رای افراد مخفی است. پارلمان این کشور 391 نماینده منطقه‌ای و 69 نماینده ملی دارد. تنها فهرست‌هایی در سهمیه‌گرفتن از کرسی‌های مجلس محقند که حایز حداقل 5 درصد آراء باشند. روند اجرایی انتخابات با فرمان دولت و انتشار در روزنامه رسمی کشور آغاز می‌شود.
مهم‌ترین رکن در نظارت بر انتخابات پارلمان هلند بر عهده کمیسیون انتخابات این کشور است. کمیسیون انتخابات در سه سطح بخش، حوزه منطقه‌ای و ملی فعال بوده و بر امر انتخابات نظارت می‌کند. همچنین برای اعضای کمیسیون‌های انتخاباتی مزایایی در نظر گرفته شده‌است. برای مثال، اعضای کمیسیون‌های انتخاباتی به جز اعضای کمیسیون ملی از مزایایی چون فوق‌العاده فوت، خسارت، مسافرت، مرخصی سه‌روزه از محل کار و فوق‌العاده برگزاری انتخابات و حمایت‌های حقوقی لازمه برخوردار است. کمیسیون ملی نهادی دایمی است و وظایفی چون تامین مقدمات انتخابات، اجرا و نظارت، هماهنگی با دستگاه های ذی‌ربط، رسیدگی به شکایات، اعلام و انتشار نتایج را برعهده دارد. این کمیسیون بالاترین نهاد تصمیم‌گیری است و از اختیار لغو و ابطال کمیسیون‌های بخش و منطقه‌ای برخوردار است.
اعضای کمیسیون ملی انتخابات از افراد زیر تشکیل می شود: سه قاضی دادگاه قانون اساسی به انتخاب رئیس این دادگاه، سه قاضی دیوان عالی به انتخاب رئیس دیوان عالی و سه قاضی دیوان اداری به انتخاب رئیس دیوان اداری. تغییر آنان از طریق استعفا، فوت، تشخیص و پیشنهاد معرف و پایان دوره و انقضای مدت خدمت امکان‌پذیر است.
کمیسیون حوزه منطقه‌ای نیز به استثنای وظایف اختصاصی کمیسیون ملی، عمده وظایف همان کمیسیون را در حوزه جغرافیایی محدودتر بر عهده دارد. کمیسیون منطقه‌ای از 11 تا 15 قاضی شایسته منطقه‌ای برای نظارت بر اجرای صحیح انتخابات بهره‌مند است که از سوی کمیسیون ملی منصوب می‌شوند. آغاز به کار فعالیت کمیسیون‌های انتخاباتی با مجوز کمیسیون ملی صورت می‌گیرد. ترکیب کمیسیون‌های منطقه‌ای و بخشی به صورت آنی به مردم معرفی می‌شوند.
در ارتباط با شرایط انتخاب‌کنندگان و انتخاب‌شوندگان لازم به ذکر است که فهرست نامزدهای حوزه‌های انتخابیه باید به تایید و امضای حداقل سه هزار نفر از رای‌دهندگان ثبت نامی و ساکن دایمی هر حوزه انتخابیه برسد. تعداد نامزدهای هر فهرست نباید کمتر از سه نفر و بیشتر از دو برابر تعداد نماینده‌های انتخابی باشد. صورت‌جلسه اخذ رای و شمارش آرا باید شامل اطلاعاتی چون واجدین شرایط رای، تعداد کل آراء معتبر، تعداد کل آرا غیرمعتبر، آرای معتبر تفکیکی فهرست‌ها و نامزدهای مستقل و نظرات ناظرین مبنی بر شکایت‌های رسیده باشد.
کسب کرس های نمایندگی بر اساس سهمیه‌های مقرر در قوانین پیش‌بینی شده‌است و صرف حضور در انتخابات به معنای اخذ کرسی نیست. اعتراض و شکایت از روند اجرای انتخابات صرفا از سوی ثبت‌نا کنندگان رای‌گیری امکان‌پذیر است. اعتراض و شکایت کمتر از هفت روز از اعلام نتایج و ثبت در روزنامه رسمی کشور از سوی کمیسیون ملی انتخابات و از طریق ثبت در اداره پست به مثابه ثبت شکایت در دیوان عالی میسر است. شکایت از افراد فاقد صلاحیت قانونی پذیرفته نیست. سه قاضی دادگاه عالی به شکایت رسیدگی می‌کنند و رای آنها به منزله مختومه شدن پرونده شکایت است که می‌تواند بر نتیجه انتخابات موثر باشد. تایید اعتبار انتخابات و اعتبار منتخبین بر عهده دادگاه عالی است. فرایند تایید نهایی نتیجه انتخابات و تکلیف کرسی‌های نمایندگی مجلس تا 90 روز بعد از برگزاری رای‌گیری می‌تواند طولانی شود و تا این مدت حتی به ابطال یا تجدید رای در همه یا بعضی حوزه ها منجر شود.
سن قانونی رای در هلند 18 سال تمام است. محکومین به محرومیت از حقوق عمومی و محکومین انتخاباتی و مهجورین به حکم دادگاه از رای دادن محرومند. نامزدها نیز باید فاقد محرومیت از رای‌دادن و حداقل پنج سال ساکن هلند باشند. رای‌گیری در این کشور نیازمند فرایند ثبت نام علنی و قابل راستی‌آزمایی از مشخصاتی چون نام و نام خانوادگی، نام پدر، محل تولد و مکان اقامت ساکنین دایمی حوزه های رای‌دادن است. فرایند ثبت نام باید به تایید رئیس بخش یا شهردار برسد و به متقاضی در همان لحظه اعلام شود.
در صورت عدم تاییدصلاحیت رای‌دادن، دادگاه به شکایت شهروند رسیدگی می‌کند. فرایند رای دادن مستلزم تعیین فهرست انتخابی از جانب شهروندان و تعیین فهرست رای‌دهندگان هر حوزه رای گیری به تایید کمیسیون ملی انتخابات است. بین 8 تا 10 ساعت افراد ثبت‌نام‌شده حق دارند شخصا رای خود را به صندوق اندازند. بر اساس ثبت‌نام رای دهندگان، تعداد برگه‌های رای هر حوزه از قبل مشخص است. در صورت فقدان مدارک شناسایی معتبر با تایید دو رای‌دهنده رای‌گیری صورت می‌گیرد. برای شرایط غیرمترقبه و احتمال قطع فرایند رای‌گیری تمهیدات قانونی صورت‌گرفته‌است. همچنین طبق قانون انتخابات هلند ورود افراد مسلح به داخل شعب اخذ رای ممنوع است.
آخرین انتخابات سراسری هلند برای انتخاب 150 عضو پارلمان این کشور در 15 مارس 2017 (25 اسفند 1396) برگزار شد. در جریان این انتخابات، «حزب مردم برای آزادی دموکراسی» (VVD) هلند به رهبری «مارک روته» نخست وزیر کنونی با کسب 33 کرسی در مجلس این کشور بیشترین رای را به خود اختصاص داد و حزب افراط‌گرا و مخالف اسلام و اتباع خارجی «آزادی» نیز دوم شد.
اگر چه روته در این انتخابات پیروز میدان بود اما نتوانست رکورد سابق خود در انتخابات 2012 را که موفق به کسب 41 کرسی شده‌بود، بشکند. در مجموع در این انتخابات هزار و 114 نامزد از 28 حزب برای کسب 150 کرسی در آن شرکت کردند. میزان مشارکت در این دوره از انتخابات 82 درصد بود، این رقم در انتخابات پیشین 74.6 درصد اعلام شده‌بود.
*س_برچسب‌ها_س*