همسویی دیپلماتیک ایران و عربستان بر سر فلسطین
مساله فلسطین بار دیگر عامل همگرایی ایران و عربستان پس از هفت ماه از احیای روابط دیپلماتیک شده است. یک روز پس از درخواست جمهوری اسلامی ایران برای برگزاری نشست فوری سازمان همکاری اسلامی، عربستان سعودی نیز به منظور بررسی تنش ها در نوار غزه خواستار برگزاری نشست فوری این سازمان شد. شبکه سعودی «الاخباریه»، ظهر دیروز (سه شنبه)، خبر داد ریاض خواستار برگزاری نشست فوری سازمان همکاری اسلامی شده...
همزمان با این درخواست، سازمان همکاری اسلامی در بیانیه ای حملات تجاوزکارانه رژیم صهیونیستی را که منجر به شهادت صد ها فلسطینی و جراحت تعداد زیادی از شهروندان فلسطینی شده است، محکوم کرد. وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز اخیرا در گفت وگوی تلفنی با «فؤاد حسین» همتای عراقی خود درباره وضعیت نوار غزه پیشنهاد برگزاری نشست اضطراری سازمان همکاری اسلامی را مطرح کرد. حسین امیرعبداللهیان عصر دوشنبه در تماس تلفنی با سید بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان نیز آخرین تحولات منطقه به ویژه تحولات فلسطین را مورد بررسی و تبادل نظر قرار داد و پیشنهاد کرد نشست اضطراری وزرای کشورهای اسلامی به زودی برگزار شود. امیرعبداللهیان همچنین در گفت‌وگو با دبیر کل سازمان همکاری اسلامی اعلام کرد آماده میزبانی نشست فوق العاده وزرای کشورهای اسلامی درباره فلسطین هستیم.
حسین ابراهیم طه دبیرکل سازمان نیز با اشاره به برنامه برگزاری کمیته اجرایی سازمان درباره تحولات فلسطین، از پیشنهاد وزیر امور خارجه کشورمان برای برگزاری اجلاس فوق العاده وزرای خارجه استقبال و ضمن تاکید بر کمک به مردم فلسطین اعلام کرد که پیشنهاد ایران را به اطلاع وزرای خارجه کشورهای عضو خواهد رساند. دور جدیدی از نبرد نیرو های مقاومت فلسطین با اسرائیل تحت عنوان «طوفان الاقصی»، صبح روز شنبه هفته جاری، آغاز شده که با گذشت چند روز از آن حملات در حال تشدید است. نیروهای مقاومت همچنین موفق شدند ده ها اسرائیلی را اسیر بگیرند و آنها را به نوار غزه ببرند. ارتش اسرائیلی در پاسخ به عملیات موفق نیروهای مقاومت با صدها تن مواد منفجره بسیاری از ساختمان های غیرنظامی را ویران کرد که در پی آن، ده ها زن و کودک فلسطینی به شهادت رسیدند.
اهداف برگزاری نشست
جلوگیری از تلفات انسانی با توجه به تشدید خشونت‌های صهیونیست‌ها، ممانعت از وعده اسرائیل برای نابودی غزه و همفکری درخصوص ارسال کمک‌های بشردوستانه و از آن مهم‌تر توقف جنگ و پیدا کردن یک راه حل سیاسی برای تضمین حقوق فلسطینیان از جمله اهدافی است که کشورهای اسلامی درصدد هستند آن را با برگزاری یک نشست مورد توجه قرار دهند. با این حال با توجه به پیچیدگی های صحنه نبرد و زمانبر بودن برخی از این اهداف به‌ویژه تضمین حقوق مردم فلسطین و برپایی دولت فلسطینی، توقف درگیری‌ها و ارسال کمک‌های بشردوستانه شاید مهم‌ترین هدفی است که سازمان همکاری اسلامی باید تلاش‌های خود را معطوف به آن کند.
عامل همگرایی پس از سال‌ها اختلاف‌نظر
در این میان با توجه به بازگشت دوباره مساله فلسطین به سطح اول افکار عمومی و سیاسی جهان اسلام، همکاری بازیگران مهمی چون ایران و عربستان می‌تواند کمک‌کننده به این مسیر باشد و وزن بیشتری به تلاش‌ها در این خصوص بدهد. مساله‌ای که مدت‌ها و برای حداقل یک دهه خود عامل اختلاف میان دولت‌های منطقه شده بود و برخی از این کشورها از جمله امارات، بحرین، سودان و مغرب به سمت عادی‌سازی روابط با اسرائیل حرکت کرده بودند. بنابراین به نظر می‌رسد مساله فلسطین مجددا توانسته این اختلاف را تبدیل به نقاط همکاری و همگرایی کند و شاهد همسویی مواضع بسیاری از کشورها در این خصوص باشیم. این مساله همچنین می‌تواند عاملی دیگر برای همگرایی ایران و عربستان پس از7 ماه از احیای روابط دیپلماتیک باشد. اتخاذ یک موضع مشترک و همسو درخصوص فلسطین می‌تواند حتی برای یک دوره کوتاه‌مدت، به‌وجود‌آورنده فرصت‌های همکاری باشد و شاهد رویکردهای دیپلماتیک از این دو بازیگر مهم باشیم.
اهمیت این مساله از یک منظر دیگر می‌تواند برای ایران و منطقه خاورمیانه قابل توجه باشد. تا پیش از عملیات طوفان الاقصی در روز شنبه که در نوع خود یک رخداد غافلگیرکننده در محاسبات اسرائیل بود، عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی در حال مذاکرات فشرده چندجانبه بر سر عادی‌سازی روابط با یکدیگر با وساطت ایالات متحده بودند که به تعبیر محمد بن سلمان ولیعهد سعودی در حال پیشرفت بود. طبیعتا اگر عادی‌سازی روابط به نتیجه می‌رسید احتمال بر این بود که ریاض تا قبل از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در ماه نوامبر 2024 یعنی چیزی نزدیک به 13 ماه با تل‌آویو روابط خود را علنی کند. البته این منوط به شروطی بود که مقامات سعودی برای دولت بایدن تعیین کرده بودند.
بنابراین قرارگیری عربستان در این مسیر می‌توانست فضای سیاسی جدیدی را در منطقه ایجاد کند که متعاقب آن باقی‌مانده کشورهای عربی و اسلامی هم با سهولت و ملاحظات کمتری در این روند قرار گیرند. این موضوع علاوه بر اینکه فضای تنفسی جدیدی را به روی رژیم صهیونیستی باز می‌کرد، می‌توانست به موجودیت آن مشروعیت جدیدی بخشد و پروژه آمریکایی ادغام اسرائیل در سطح منطقه خاورمیانه را با موفقیت تثبیت کند، بدون آنکه امتیازی را نصیب فلسطینیان کند و حتی بدون اینکه رژیم صهیونیستی را از مناطق اشغالی خارج کند.
هرچند به تعبیر برخی تحلیلگران و کارشناسان مسائل منطقه، استراتژی کنونی عربستان بیشتر تاکتیکی و برای فراهم کردن زمینه‌های توقف جنگ است و در نهایت و با فروکش کردن بحران، مذاکرات تبادل اسرا و رد و بدل شدن امتیازات سیاسی، ریاض استراتژی خود برای عادی‌سازی روابط را در فرمول و فرمت دیگری از سر خواهد گرفت، اما توقف فرآیند عادی‌سازی بین سعودی و رژیم صهیونیستی تا یک بازه میان‌مدت، می‌تواند در شرایط کنونی به همگرایی بر سر مساله فلسطین وزن بیشتری دهد و هم‌صدایی قدرتمندتری را برای احقاق حقوق آنها ایجاد کند.
با توجه به اینکه اتحادیه عرب نیز قرار است امروز چهارشنبه نشستی فوق‌العاده در سطح وزرای خارجه در خصوص جنایات رژیم صهیونیستی علیه فلسطینیان در نوار غزه برگزار کند، می‌توان انتظار داشت تا کشورهای عربی و اسلامی این‌بار و پس از سال‌ها اختلاف‌نظر بر سر اتخاذ یک موضع مشترک درخصوص احقاق حقوق فلسطینیان گام تازه‌ای را بردارند.
--> اخبار مرتبط