وجود بالغ بر 4 میلیون سند ملی در آرشیو ایران

خسرو طالبزاده در نشست مجازی «اسناد ملی و میراث مکتوب؛ پلی به آینده» که به همت سازمان اسناد و کتابخانه ملی منطقه شمال کشور برگزار شد، با بیان اینکه نقش و کارکرد سند در توسعه کشور تا حدودی مورد غفلت واقع شده است، اظهار کرد: به این جنبه از مفهوم سند خیلی توجه جدی و شایسته نشده است.

وی با اشاره به تاخیر 70 ساله تاسیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، افزود: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در سال 1349 و ذیل سازمان امور اداری و استخدامی کشور تاسیس شده و لذا این تاخیر در تاسیس چنین سازمانی ضایعات زیادی به همراه داشته و بخش قابل توجهی از اسناد گردآوری و ثبت و ضبط نشده است.

معاون اسناد ملی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، فلسفه تاسیس این سازمان را جمعآوری اسناد دستگاههای دولتی دانست و اضافه کرد: بخش قابل توجهی از اسناد جمعآوری شده مربوط به اسناد میراثی و نفیس است، اما نسبت به اسناد ملی درصد کمی را تشکیل میدهند.

طالبزاده، از جمعآوری چهار میلیون و 300 هزار پرونده اسنادی طی 51 سال گذشته خبر داد و عنوان کرد: از این میزان تنها 45 هزار سند مربوط به میراث مکتوب تاریخی و نفیس است؛ البته رویکرد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و محصولات تولیدی آن بیشتر به نفع میراث ارزشمند تاریخی بوده است.

وی میراث مکتوب و نفیس را منبعی برای تحقیقاتی تاریخی در حوزههای معین همچون ادبیات، فرهنگ، اندیشه، حوادث و وقایع و رجال گذشته دانست و گفت: اسناد ملی تجربه زیسته و دانش ضمنی دستگاههای دولتی است. در واقع سازمان اسناد و کتابخانه ملی و آرشیو ملی ایران تبلور تجربه و دانش مدیریتی کشور در پنج دهه گذشته محسوب میشود.

معاون اسناد ملی سازمان اسناد و کتابخانه ملی، با بیان اینکه متاسفانه تاکنون جامعه ما نتوانسته از تجربیات گذشته خودش استفاده کند، متذکر شد: بخش قابل توجهی از تجربیات حکومتی و مدیریتی کشور به نسلهای بعد منتقل نمیشود.

وی به نقش دنیای مدرن در بیحافظگی و کماعتنایی جامعه معاصر به تجربه نسلهای گذشته اشاره و خاطرنشان کرد: بشر در دنیای مدرن تحت بمباران اطلاعات و دادهها قرار دارد و اطلاعات ورودی آنقدر زیاد است که دیگر دانش و تجربه گذشته ناکارآمد شده؛ در چنین شرایطی تجربه اصیل از بین میرود و تجربه آنی، پراکنده، خام و غیر زیستی جایگزین آن میشود.

طالبزاده، جامعه ایرانی را جامعه کوتاهمدت دانست که تجربههای مدیریتی به نسلهای بعد منتقل نمیشود و اظهار کرد: سند به عنوان منعکسکننده تجربیات زیسته میتواند این ضعف را جبران و تجربه نسلهای مدیریتی گذشته را به نسلهای جدید منتقل کند.

معاون اسناد ملی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، با اشاره به نقش اسناد در توسعه پایدار دانشمحور، ادامه داد: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران میتواند در توسعه کشور نقش برجستهای داشته باشد و به جای ذخیره کردن اسناد، راهکار دسترسی مدیران به این اسناد را تعریف کند؛ متاسفانه سازمان اسناد تاکنون نتوانسته قابلیت، فواید و کارکردهای توسعهای خودش را نشان دهد.

وی با بیان اینکه اسناد ملی از 80 منشا حاکمیتی گردآوری شده است، خاطرنشان کرد: باید این دادههای خام را ساختاریافته، سازمانیافته، پردازش و دادهکاوی کنیم و مجدد به دستگاهها بازگردانیم، یعنی هر مدیری باید بتواند به صورت شبکهای به سازمان اسناد متصل شود و از اسناد استفاده کند.

طالبزاده، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران را بایگانی نظام مدیریتی کشور دانست که باید ارتباط لحظهای با مدیران داشته باشد و گفت: سازمان اسناد زمینه مطالعات و تحقیقات تخصصی در حوزههای مالی، صنعتی، اقتصادی، بازرگانی، تجاری، بهداشتی، درمانی و قضایی را فراهم میکند.

ژاله حساسخواه، مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی منطقه شمال کشور نیز، اسناد ملی را شناسنامه هویتی یک ملت دانست و اظهار کرد: اسناد ملی و تاریخی معیاری برای شناسایی کمبودها و کاستیها و قوتها و مزیتها در دوره معاصر است.

وی با بیان اینکه از لا به لای اسناد و مدارک تاریخی میتوانیم اطلاعات و آگاهیهای مربوط به هویت اجتماعی را بیرون بکشیم، افزود: برای اینکه درست ببینیم و درست و منصفانه قضاوت کنیم، به اسناد ملی نیاز داریم. در واقع اسناد ملی در پژوهشهای تاریخی مانند چراغ راهنماست و مورخ با استفاده از اسناد به عنوان مصالح به بازسازی تاریخ میپردازد.

مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی منطقه شمال، اسناد ملی را میراث پیشینیان ما دانست و یادآور شد: اسناد ملی و میراث مکتوب هدیهای از نسلهای پیشین به نسلهای بعدی هستند و لذا هرچقدر بیشتر به اسناد هویتی توجه کینم، نشان میدهد که کشور متمدن و فرهیختهای هستیم.

حساسخواه، شاخص فرهیختگی و تمدن کشورها را میزان توجه و مراقبت آنان از اسناد ملی دانست و عنوان کرد: این اسناد در فضای بینالمللی نشاندهنده تنوع ملتها و گوناگونی فرهنگها و نژادها و زبانهاست لذا آرشیو ملی هر کشور یکی از شاخصهای توسعه فرهنگی آن کشور محسوب میشود.

وی اسناد ملی را پلی به سوی آینده دانست و تصریح کرد: به کمک اسناد ملی در کنار تاریخ شفاهی میتوانیم به زوایای تاریک تاریخ نور بتابانیم و داشتههایمان را بهتر و بیشتر درک کنیم.

مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی منطقه شمال، با بیان اینکه نیاز مورخان تاریخ معاصر به اسناد و مدارک اهمیت آرشیو ملی را اثبات میکند، متذکر شد: هیچ مورخی نمیتواند بدون تکیه بر اسناد ملی، تاریخ معاصر جامعه خویش را به نگارش درآورد.

وی روز اسناد ملی و میراث مکتوب را یادآور نقش انکارناپذیر سازمانهای مرجع در تامین اسناد و مدارک مورد نیاز جامعه دانست و اضافه کرد: برای هر محقق، پژوهشگر و دانشگاهی ضرورت دارد با سازمان اسناد و کتابخانه ملی آشنا شود.

حساسخواه، با بیان اینکه بسیاری از اندیشمندان ریشه مشکلات و چالشهای جامعه معاصر را ناشس از عدم استفاده بهینه از ذخیره دانایی میدانند، گفت: یونسکو دنیای مدرن را دنیای داشتن اطلاعات میداند، زیرا اطلاعات قدرت ایجاد میکند و لذا دسترسی جهانی به اطلاعات، موجب توزیع مساوی قدرت میشود و برای همگان فرصت برابر جهت انتخاب آگاهانه و ایفای نقش سازنده در جامعه و تعامل کامل با گفتمان عمومی و فرایندهای دموکراتیک را فراهم میکند.

عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان، افزایش سطح اطلاعات غلط را یکی از آفات دنیای مدرن دانست و بیان کرد: جامعه داناییمحور که سطح بالایی از سواد اطلاعاتی را به همراه دارد قدر است با تکیه بر منابع تاریخی، اطلاعات معتبر و قابل اعتماد را از اطلاعات نادرست که با هدف انحراف افکار عمومی طراحی شده، تشخیص دهد.

وی با یبان اینکه یونسکو بر مرکزیت آرشیوها و کتابخانههای ملی جهت تحقق جامعه داناییمحور تاکید دارد، اظهار کرد: همه کشورها باید چارچوب هایی برای حفظ و دسترسی به میراث مستند از جمله دیجیتاب را تهیه و اجرا کنند، زیرا آرشیوها نگهبان حافطه جمعی بشریت است که از نسلی به نسل دیگر منتقل میشود.

حساسخواه، آرشیوها را اساس جامعه داناییمحور و منبع کلیدی برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار دانست و گفت: نباید اجازه دهیم که اسناد ملی از بین بروند لذا نیازمند ترویج فرهنگ پاسداری از اسناد ملی و میراث مکتوب در میان مردم هستیم.

مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی منطقه شمال، با بیان اینکه حافظه تاریخی هر ملت طی نسلهای مختلف دچار نوسان میشود، عنوان کرد: آرشیوها حافظان اسناد ملی و مدارک متقن هستند که میتواند جای خالی حافظه فراموش شده یک ملت را پر کنند؛ البته آرشیو پدیده تازهای نیست و از قدیم وجود داشته است، اما با ایجاد حکومتها و دولتها بر اهمیت سیاسی آرشیوها افزوده شد. همچنین ظهور تکنولوژی دسترسی به اسناد ملی و سیاستهای حاکم بر آن را تحت تاثیر قرار داده است.

وی قدمت آرشیو در ایران را مربوط به دوره هخامنشی دانست و خاطرنشان کرد: آرشیوهای ملی حافظه دولتها، ملتها و جهان را شکل میدهند و لذا آرشیو سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران حافظه ملی ایرانیان است که علاوه بر نگهداری نسخ خطی ارزشمند، از اسناد اداری و مدیریتی که تجربه و سابقه برنامهریزی، سیاستگذاری و تصمیمسازی در نظام اداری کشور را نشان میدهد، حفاظت میکند.

حساسخواه، آرشیو ملی ایران را یکی از قدرتمندترین سازمانها در منطقه غرب آسیا دانست که بخش مهمی از تاریخ جهانی که روزگاری در حوزه نفوذ ایران قرار داشته را در خود جای داده و یادآور شد: این سازمان با کمک 12 مدیریت منطقهای و استانی به دنبال افزایش غنای گنجینه اسناد ملی است.

به گزارش ایسنا، در این نشست مجازی غلامرضا عزیزی و ناصر عظیمی نیز به سخنرانی پیرامون پژوهشهای تاریخی و محلی پرداختند.

انتهای پیام