وقتی پالایشگاه سازی فقط برای ایران "کثافت کاری" بود

به گزارش مشرق، ساخت پالایشگاه و ذخیره سازی بنزین یکی از اقداماتی است که می‌تواند کمک شایانی به رفع ناترازی بنزین کند و حتی مانع از واردات بنزین برای حل این معضل شود. اقدامی که دولت قبل در آن ناکام ماند و تنها پروژه نیمه تمام ستاره خلیج فارس را که در دولت دهم کلید خورده بود تکمیل کرد این اتفاق در حالی رخ داد که مجلس شورای اسلامی وزارت نفت را مکلف به ساخت پتروپالایشگاه کرده بود اما دولت با بی توجهی تمام از کنار آن عبور کرد چرا که شیخ الوزرای دولت دوازدهم ساخت پالایشگاه را کثافت کاری می‌دانست و در توضیح علت عدم ساخت آن گفته بود «به من می‌گویند شما پالایشگاه نزدید؛ ما در پارس جنوبی تولید را 2.5 برابر کردیم. این یعنی 10 تا پالایشگاه! اگر به‌جای این، پالایشگاه می‌زدیم، تمام کشور را به کثافت و آلودگی می‌کشیدیم.»

همه مشغول پالایشگاه سازی به غیر از ایران

به گزارش رسانه‌های بین المللی در آسیا 47 پروژه جدید پالایشی در مرحله ساخت یا برنامه‌ریزی است. از این طرح‌ها 18 پالایشگاه در حال ساخت است و 29 طرح در مرحله طراحی هستند. نکته جالب توجه در این است که کشورهایی مانند کره جنوبی، چین و ژاپن و حتی هند که تولید کننده نفت خام نیستند و واردکننده آن به شمار می‌روند نیز در این سال‌ها همواره به دنبال ارتقای پالایشگاه‌ی موجود و احداث پالایشگاه‌های جدید بوده اند زیرا قطع به یقین آنها وزیری نداشتند که پالایشگاه سازی را کثافت کاری بداند.

زنگنه همواره تکمیل پالایشگاه ستاره خلیج فارس را افتخار خود می‌داند. درحالی که به گفته اصغر ابراهیمی اصل معاون اسبق وزارت نفت این پروژه در زمان دولت احمدی‌نژاد شکل گرفت و 79 درصد پیشرفت داشت. 21 درصد باقی مانده باید در ظرف 1.5 سال به پایان می‌رسید. اما چون زنگنه به این کار اعتقادی نداشت، اعتبار لازم به آن را تخصیص ندادند تا اینکه عدم ساخت این پالایشگاه می‌توانست برای کشور هزینه زا باشد به همین دلیل در دولت دوازدهم بعد از سال‌ها این پالایشگاه به اتمام رسید.

نکته جالب توجه در این است عدم ساخت پالایشگاه در کشور در حالی توسط زنگنه رقم خورد که مجلس قانون اجرای پتروپالایشگاه ها را تصویب کرده بود، برخی از دولت مردان گذشته معتقد بودند این قانون برای ورود بخش خصوصی است و دولت اجازه ساخت پالایشگاه را ندارد اما براساس مجوز مجلس در صورتی که بخش خصوصی اقدامی به ساخت پالایشگاه نکند وزارت نفت متولی ساخت پالایشگاه است.

وزارت نفت متولی اصلی اجرای قانون پتروپالایشگاه

وقتی قانون اجرای پتروپالایشگاه ها را مشاهده می‌کنیم رسماً مجلس به وضوح و با صراحت استفاده از ظرفیت‌های بازار سرمایه را برای ساخت پتروپالایشگاه در اختیار دولت قرار داده بود و در کنار آن نقش مهم وزارت نفت در اجرای این قانون نیز بیان شده است اما جالب است مسئولان وزارت نفت نسبت به آن بی توجهی کردند و هیچ پرونده قضائی برای آنها مبنی بر ترک فعلی که داشتند تشکیل نشد.

اگر وزیر وقت نفت مروری بر مواد شیوه نامه ابلاغی و همچنین قانون مصوبه مجلس شورای اسلامی کند بی شک به یاد می‌آورد که اصل و هدف طراحی چنین طرحی هم زمان با تاکید مقام معظم رهبری بر اجرای هرچه سریع‌تر سیاست پالایشگاه‌سازی، هدایت نقدینگی کلان موجود به سوی بخش تولید و بهره‌مندی مردم از عوائد طرح‌های سودآور پالایشی است که این موضوع از سوی زنگنه نادیده گرفته شده بود.

مغفول ماندن ظرفیت پالایشی در کشور

محمد علی قدیری کارشناس انرژی در رابطه با این موضوع می‌گوید: ایران با وجود برخورداری از منابع غنی نفتی و سابقه طولانی در زمینه استخراج نفت، هنوز در حوزه پالایش با نقطه ایده‌آل فاصله دارد، این عقب ماندگی را می‌توان از سهم پایین ایران در زمینه پالایش نفت نسبت به ظرفیت تولید مشاهده کرد. در حال حاضر ظرفیت پالایشی دنیا به بیش از 100 میلیون بشکه در روز رسیده‌است. این در حالی است که ظرفیت پالایشی ایران روزانه با احتساب نفت خام و میعانات گازی تنها حدود 2.2 میلیون بشکه است.

وی ادامه داد: ایران با وجود اینکه یکی از بزرگترین دارندگان ذخایر نفتی دنیا است، سهمی حدود 2 درصد از ظرفیت پالایشی دنیا را به خود اختصاص داده است که نسبت به میزان منابع نفتی موجود در کشور، سهمی بسیار اندک و محدود است.

این کارشناس انرژی خاطر نشان کرد: این جبران عقب ماندگی ظرفیت پتروپالایشی در قانون برنامه ششم توسعه در نظر گرفته شده بود به طوریکه در بند «الف» ماده 44 این قانون آمده است: «دولت مکلف است به منظور افزایش ارزش افزوده انرژی و تکمیل زنجیره ارزش در طول اجرای قانون برنامه اقدام‌های زیر را انجام دهد: تسهیلات لازم برای ایجاد ظرفیت پالایش مقدار دو میلیون و هفتصد هزار بشکه در روز نفت خام و میعانات گازی با ضریب پیچیدگی بالا توسط بخش غیردولتی را به نحوی برنامه‌ریزی و اجرا کند تا ترکیب تولید فرآورده آن‌ها اساساً به محصولات سبک‌تر و میان تقطیر اختصاص یابد و سهم نفت کوره در الگوی پالایش از ده درصد (10%) بیشتر نشود».

قدیری با اشاره به اینکه در سال‌های گذشته توجه ویژه ای به افزایش ظرفیت پالایشگاهی نشده است، افزود: طی سال‌های برنامه ششم توسعه تاکنون تنها پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس به بهره‌برداری رسیده‌است و تا ظرفیت یاد شده در برنامه قبلی توسعه 500 هزار بشکه در روز فاصله وجود دارد. از طرف دیگر طرح‌های ارتقای پالایشگاه‌های کشور برای کاهش تولید نفت کوره آنطور که باید پیشرفتی نداشته‌اند و همچنان حدود 20 تا 30 درصد فراورده‌های تولیدی پالایشگاه‌ها نفت کوره است.

به نظر می‌رسد اگر در دولت یازدهم و دوازدهم همچون دولت قبل از خود به صورت جدی پیگیری می‌کرد اکنون با افزایش ظرفیت تولید بنزین در پالایشگاه‌های مختلف همچون ستاری خلیج فارس دیگر شاهد ناترازی بنزین و وابستگی ایران به واردات بنزین نبودیم.

جنبش پالایشگاه سازی در دولت دهم

پس از اعمال تحریم‌های ظالمانه آمریکا در ابتدای دهه 90 بر روی واردات بنزین مسئولان دولت دهم تصمیم گرفتند تا طرح‌های تکمیل ظرفیت، بهبود کیفیت و پالایشگاه سازی را در کشور اجرا کنند تا کشور برای سالهای متمادی از واردات بنزین مصون بماند این اقدامات تاجایی پیش رفت که کارشناسان انرژی معتقد بودند ایران در اواخر دهه 90 با معضلی به نام نبود زیر ساخت برای صادرات بنزین مواجه می‌شود.

اما متأسفانه کارشناسان انرژی به این موضوع توجه نکرده بودند که ممکن است دولتی بر رأس کار بیاید که مسئول ارشد آن در وزارت نفت اعتقادی به پالایشگاه سازی نداشته باشد و حتی طرح‌های در حال اجرا را نیز متوقف کند.

امروز اگر شاهد ناترازی بنزین در کشور هستیم بخش عمده‌ای از علل این مشکل به بی توجهی شیخ الوزرای دولت دوازدهم به ساخت پالایشگاه باز می‌گردد که برای جبران این عقب ماندگی باید سال‌ها تلاش کرد.