ویروسی که کرونا نیست اما هنوز واکسن ندارد

الهه صالحی: تا پیش از امسال، سهم زنان در آمار مبتلایان به ویروس بیماری ایدز 18 درصد و مردان 82 درصد بود؛ هرچند که طبق آمارهای جدید در شش ماهه اول امسال سهم زنان به 31 درصد افزایش یافته است. جالب است بدانید که چندی پیش نتایج آزمایش‌ها بر واکسنی که بسیاری را برای مصون‌سازی در برابر ویروس اچ‌آی‌وی امیدوار کرده بود، مشخص شد که تزریق این محلول مانع از انتقال ویروس زمینه‌ساز بیماری ایدز نمی‌شود. از طرفی دیگر HIV یک بیماری بدون علامت است تا حدی که گفته می‌شود که 65 درصد مبتلایان به این ویروس از ابتلای خود آگاه نیستند که این موضوع نیاز مبرم اطلاع رسانی و آموزش شفاف در این باره را آشکار می‌کند. در همین رابطه مدتی است که سایت و صفحه اینستاگرامی تحت نظر وزارت بهداشت و اداره ایدز و کنترل بیماری‌های آمیزشی فعالیت می‌کند که مسئولیت آن با دکتر وحید جهانمیری نژاد است. این صفحه تلاش می‌کند تا در این باره اطلاع رسانی کند و آموزش بدهد و از همه مهمتر مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری را به مخاطبان خود معرفی کند.

دکتر جهانمیری نژاد درباره فعالیت خود با خبرآنلاین گفت‌وگویی داشت که در ادامه می‌خوانید:

این سایت و صفحه اینستاگرام از چه زمانی راه اندازی شد و با چه هدفی شکل گرفت؟

سایت حدودا 4، 5 سال است که فعالیت می‌کند و از حدود 3 سال قبل مسئولیت آن را به من داده اند. قبل از اینکه من مسئولیت آن را به عهده داشته باشم، در سایت مطالبی گذاشته شده بود اما آپدیت نمی‌شد و با هیچ شبکه اجتماعی هم در ارتباط نبود. این روزها، مقاله نوشتن و در سایت بارگذاری کردن برای اطلاع رسانی جواب نمی‌دهد، ما سعی کردیم درحد توانمان خلاق‌تر به قضیه نگاه کنیم.

بعد از اینکه من مدیریت را بر عهده گرفتم سعی کردم مدام آن را به روز کنم و شماره مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری، که از مهم‌ترین موضوعاتی است که باید درباره آنها به مردم اطلاعات داد، در سایت اضافه شود و همچنین از عکس و ویدیو در تولید مطالب استفاده شود.

در کنار همه این‌ها و از همه مهم‌تر جذب نوجوانان است که این روزها بیشتر از شبکه‌ها اجتماعی استفاده می‌کنند و اقبالی به سایت ندارند؛ به همین دلیل حدود یک سال و نیم است که فعالیتمان را ابتدا در تلگرام و سپس اینستاگرام شروع کرده و همزمان تولید ویدیو و پویا نمایی را آغاز کردیم که یک نمونه آن انیمیشن کوتاه «من سارا هستم» بود که بازخوردهای خیلی خوبی داشت و حدودا یک میلیون بار از آن بازدید و به اشتراک گذاشته شد. خوشبختانه این ویدیو از پارسال به برنامه درسی آموزش و پرورش هم راه پیدا کرد و در درس سلامت و بهداشت دبیرستان توصیه شده است که دانش آموزان این ویدیو را ببینند و درباره آن صحبت کنند.

چقدر این صفحه اینستاگرام و سایت در اطلاع رسانی موثر بوده است؟

ما در صفحه اینستاگرام‌مان به سوالات مردم پاسخ می‌دهیم که برعهده خود من است و معمولا نمی‌گذارم بیشتر از 24 ساعت طول بکشد. اینکه روز به روز تعداد این سوالات اضافه می‌شود، نشان می‌دهد که ما مخاطب خودمان را داریم و از طرفی از آمار سایت هم مشخص است که بازدید در حال افزایش است.

هرچند که شاید به راحتی نتوان گفت که این کار چه تاثیری داشته اما به قدر مسلم بی‌تاثیر هم نیست و در فضایی که کار جدی‌ای در این رابطه انجام نمی‌شود و برای خودمان یک سری خطوط قرمز من درآوردی ساخته‌ایم و خیلی از جاهایی که باید روی این مسائل کار کنند از مسئولیتشان شانه خالی می‌کنند، چاره‌ای به جز اینکه سراغ فضای مجازی برویم نداریم.

این خطوط قرمزی که به آن اشاره کردید، باعث چه مشکلاتی در فرایند اطلاع رسانی و کار شما می‌شود؟

خیلی ضربه می‌زند. همیشه از انکار و سکوت و انگ به عنوان یک مثلث شوم در حیطه پیشگیری و کنترل ایدز یاد می‌کنند.

برای بدن انسان درد یک نعمت است. وقتی ما دردمان می‌گیرد در واقع پایانه‌های عصبی دارند به مغز پیام می‌دهند که اتفاقاتی در حال رخ دادن است و همین درد و رنج باعث می‌شود مشکل را پیگیری کنیم و بتوانیم جلوی آن را بگیریم؛ اما اچ‌آی‌وی یک بیماری بی‌علامت است و باعث می‌شود فرد در بی خبری هم روز به روز گلبول‌های سفیدش را از دست بدهد و هم بیماری را به دیگران منتقل کند.

حالا در سطح جامعه معضلی مثل همین اچ‌ای‌وی یا اکثر بیماری‌های امیزشی وجود دارد که جامعه درد آن را تا زمانی که کار به جای باریک نرسد حس نمی‌کند و در شرایطی که ما خودمان هم به این موضوع دامن بزنیم یعنی سکوت کنیم یا به مبتلایان انگ بزنیم و قضاوتشان کنیم، شرایط روز به روز پیچیده‌تر می‌شود.

حالا در مقابل این مثلث باید چه کرد؟ در وهله اول در مورد آن صحبت کنیم. ما قصد نداریم به هیچ رفتار پرخطر و غیر اخلاقی دامن بزنیم. کار ما به نوعی نهی از منکر است؛ ما می‌گوییم این رفتارها منجر به این عوارض و اتفاقات می‌شود.

از طرف دیگر واقعیت را باید بپذیریم و به سمت حل مسئله برویم و این پرسش را مطرح کنیم که برای گروه‌هایی که این موضوعات در حال اپیدمی شدن است، چه راهکارهایی را می‌توان ارائه داد؟

یکی دو دهه قبل بود که فهمیدیم پدیده اعتیاد تزریقی در حال نزدیک شدن به یک اپیدمی بسیار جدی است و 25 درصد معتادین تزریقی مبتلا به ویروس HIV هستند که عدد بسیار بالایی در مقایسه با مقیاس جهانی است. بعد از مدت کوتاهی انکار و سکوت، موضوع پذیرفته شد و همه دستگاه‌ها با همکاری یکدیگر در حل این معضل بسیار موفق عمل کردند. اما این موضوع را نمی‌توان نادیده گرفت که اگر همچنان به انکار ادامه داده بودیم، الان در وضعیت اسفناکی بودیم، در حالی‌که الان در حل این معضل به الگو تبدیل شده ایم.

در حال حاضر رابطه جنسی، راه غالب انتقال به شمار می‌رود و وقتی با هر متخصص عفونی، زنان و متخصص پوستی که صحبت می‌کنیم، از آمار بسیار زیاد مبتلایان به سایر بیماری‌های امیزشی به خصوص hpv خبر می‌دهند. با این وضعیت معلوم است در لاک دفاعی فرو رفتن تنها مسائل را پیچیده‌تر می‌کند.

باید پذیرفت که در حال حاضر سن ازدواج بالا رفته است و بعضی افراد، خصوصا جوانان، از روش‌های دیگری به نیازهای جنسی‌شان می‌پردازند و هیچ آموزش جدی در این رابطه وجود ندارد؛ درنتیجه جامعه جوان و نوجوان در یک نااگاهی کامل قرار می‌گیرد و به پورنوگرافی رو می‌آورد که غلط‌ترین نوع آموزش است و ما زمانی می‌خواهیم مسئله را حل کنیم که دوباره تبدیل به فاجعه شده است.

با توجه به اینکه یک عده‌ای ممکن است اسم این اطلاع رسانی را شکستن تابو بگذارند تا به حال به مشکلی برخورده اید؟

نه اما گاهی با بهانه گیری و مانع تراشی‌هایی روبه رو بوده ایم ولی ما به عنوان پزشک‌هایی که درد را احساس کرده اند، این وظیفه را روی دوش خود می‌بینیم که اطلاع رسانی کنیم ولی برخی دائما تئوری توطئه دارند؛ کاش این افراد جای تهمت زدن با چند متخصص صحبت کنند.

اخیرا برخی می‌گویند راه انتقال جنسی در مورد HIV ضعیف و کم است و اصلا تقریبا آن را به هیچ می‌انگارند و این خیلی خنده دار است چرا که 80 درصد کسانی که در دنیا این بیماری را گرفته اند از طریق رابطه جنسی به آن مبتلا شده اند و تازهHIV یکی از ده‌ها بیماری امیزشی است.

چطور موضوعاتی را که حدس می‌زنید ممکن است حساسیت برانگیز باشد، بیان می‌کنید؟

من در این سال‌ها همیشه یک جور صحبت کرده ام؛ اهمیت موضوع را بیان کرده و از خود جمع پرسیده‌ام که چه باید کرد که این بیماری‌ها منتقل نشود؟ زن از همسرش این بیماری را نگیرد و اگر گرفت چطور به فرزندش منتقل نکند؟

در بحث جلوگیری از بیماری‌های جنسی در همه جای دنیا اولین چیزی که به ان اشاره می‌شود، تقوا و خویشتن‌داری است که در دین ما هم به آن اشاره شده است و وفاداری به همسر و استفاده از کاندوم موضوعات بعدی هستند که به آنها تاکید می‌شود؛ یعنی اولین مسائلی که به آن تاکید می‌شود، مسائل اخلاقی است و بعد از آن نوبت به کاندوم می‌رسد که حداقل اگر در رابطه‌ای تقوا و پرهیزگاری و وفاداری نبود، لااقل بهداشت آن رعایت شود تا از فجایع بزرگ‌تر جلوگیری شود.

چطور است که کسی مشکلی با دادن سرنگ به معتادین تزریقی ندارد؟ اما وقتی به راه جنسی می‌رسیم بد است درمورد کاندوم صحبت کنیم؟ اصلا فرض کنیم که تماس جنسی شرعی باشد، مگر ویروس فرق رابطه شرعی و غیر شرعی را می‌فهمد؟ اغلب زنانی که در ایران مبتلا به این ویروس شده‌اند، از طریق شوهرشان مبتلا شده اند؛ پس فارغ از شرعی و غیرشرعی بودن رابطه اگر بهداشت‌ش را رعایت کنند و از کاندوم استفاده کنند، جلوی بیماری‌های آمیزشی گرفته می‌شود.

هیچوقت پیش نیامده که در کلاسی با هیچ جمعی در مذهبی ترین گروه ها با همین ترتیبی که الان گفتم بگوییم و کسی اعتراض کند که چرا این حرف را زدی. اما بعضی اوقات بخشی از توضیحات ما بریده و رسانه‌ای می‌شود؛ مثلا شخصی با زنان تن فروش صحبت و به آنها نصیحت می‌کند که اگر شرکای جنسی‌تان را کم نکنید برایتان مشکلات جدی ایجاد می‌شود. بعد برخی از یک کلیت، یک جزی که ممکن است در ذهن مردم سوتفاهمی ایجاد کند را برمی‌دارند و منتشر می‌کنند.

سایت و صفحه شما با انجمنی کار می‌کند؟

خیر ولی من شخصا مدیرعامل باشگاه سلامت نوجوانان پسر در تهران هستم. چون کار ما کنترل بیماری‌های آمیزشی است سعی می‌کنیم در نوجوانان به طور ویژه سراغ کسانی برویم که بیشتر در معرض خطر اند؛ مانند کودکان کار یا گروه‌هایی که آسیب‌پذیرتر اند و حتی اگر لازم باشد از آنها تست HIV می‌گیریم.

یکی از موضوعات بسیار مهم آموزش مهارت‌های زندگی به نوجوانان است. اینکه ما به یک نوجوان بگوییم ایدز چیست یا اعتیاد چیست آنچنان اثر پیشگیرانه‌ای ندارد هرچند که آگاه شدن بد نیست اما نوجوان باید بداند که چطورمی‌توان رفتارهای پر خطر را کنترل کرد؛ باید عزت نفس داشته باشد، کنترل خشم و حل مسئله بلد باشد و از همه مهم‌تر قاطعیت و نه گفتن قوی بلد باشد که اورا از انجام رفتارهای پرخطری مانند مصرف الکل و مواد مخدر یا رفتارهای پرخطر جنسی، مصون کند.

ثابت شده است که اگر تا همین مقطع نوجوانی بچه‌ها دربستر سالمی زندگی کنند و این مهارت‌هارا یاد بگیرند معمولا جان سالم به در می‌برند و در سنین بالاتر به این رفتارها روی نمی‌آورند؛ همین موضوع است که آموزش و آگاه سازی نوجوانان را به موضوعی بسیار ارزشمند بدل می‌کند. باید بدانید که اولین بیماری منجر به مرگ در نوجوانان، ایدز است. همین ویروسی که به راحتی می‌توان آن را با دارو کنترل کرد و به زندگی عادی ادامه داد.

همین موضوع اهمیت کار مارا افزایش می‌دهد اما این کافی نیست؛ طرح ما در کمیت خیلی محدودی انجام می‌شود، درحالی‌که جامعه باید نسبت به این موضوع احساس مسئولیت کند تا این آموزش‌ها در سطح وسیع‌تری انجام شود.

در پایان بد نیست که به مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری اشاره شود. مردم معمولا این مراکز را نمی‌شناسند. این مراکز بدون اینکه حتی یک ریال هزینه‌ای دریافت کنند، به رایگان مشاوره داده و تست hiv می‌گیرند و در صورتی‌که فرد مبتلا باشد کاملا محرمانه و بدون اینکه اسمی از فرد ثبت شود، داروهایی که در حالت عادی گران قیمت است در اختیار فرد قرار می‌دهند و تمام خدماتی که یک فرد مبتلا به آن نیازمند است از آزمایش‌های تکمیلی گرفته تا مشاوره‌های روانشناسی و تحصیلی و غیره در اختیار فرد قرار می‌دهند.

ما در سایت‌مان تمام آنها را معرفی کرده ایم و کاربران می‌توانند با انتخاب شهر محل سکونت خود، مراکز مشاوره در شهر خود را بشناسند و آدرس و شماره تماس آنها را دریافت کنند.

به علاوه، خوب است بدانیم که اگر فردی در اثر اتفاقی مانند تجاوز یا فرو رفتن سرنگ در بدنش و یا اتفاقات دیگر، احساس کرد که امکان ابتلا وجود دارد، تا 72 ساعت زمان دارد که با مراجعه به این مراکز دارویی به نام PEP دریافت کند که ریسک ابتلا به این ویروس را به شدت کاهش می‌دهد و این خود یک موهبت بزرگ است.

*آدرس صفحه اینستاگرام دکتر جهانمیری نژاد برای دریافت آخرین اطلاعات و آموزش‌ها در این باره hiv.sti.ir است.

47232