پیش‌نیازهای خودکفایی در تولید چای
زوبین امیری - رییس کمیسیون تولید انجمن ارگانیک ایران
از سال 1401 تاکنون در چین یک بهاره مقدار49.764 کیلو برگ سبز چای توسط کشاورزان زحمت‌کش برداشت و به کارخانجات تولیدی چای کشور تحویل داده شده است. مقدار چای استحصال شده توسط کارخانجات 11.197کیلوگرم چای خشک فرآوری شده است که نسبت به سال گذشته کمی کاهش داشته است.
مقدار بارندگی در فروردین امسال نسبت به سال گذشته کمتر بوده و این موجب شد تا زمینه برگ سبز چای در کشور نسبت به سال گذشته کمتر باشد هرچند در زمان شروع فصل بهره‌برداری که از حدود 10 اردیبهشت آغاز شد تا پایان چین که تا اوایل خردادماه به طول انجامید وضعیت دمای روز و شب به‌گونه‌ای بود که کیفیت برگ سبز چای و بوته چای مطلوب بود، به‌طوری‌که کیفیت و لطافت برگ سبز چای در طول این دوره بالا است. هزینه تولیدی چای در سال 1401 تا به الان حدود 60 درصد افزایش داشته است.
عمدتاً این افزایش مربوط به افزایش هزینه‌های کارگری روزانه که با افزایش نزدیک به 2 برابر نسبت به سال گذشته از روزی 250 هزار تومان به بالای 500 هزارتومان رسیده است و البته افزایش حقوق مصوب دولتی 57 درصد، افزایش قیمت گاز مصرفی و مصارف دیگر تولیدی مانند قطعات ماشین‌آلات و بسته‌بندی به‌شمار می‌رود. چند سالی است که نیروی انسانی در مناطق استان گیلان و مازندران به‌دلیل حجم زیاد کار کشاورزی در این فصل مانند چای، برنج، گیاهان دارویی و غیره بسیار کم شده است و به ناچار از مناطق دیگر کشور برای انجام عملیات کشاورزی و تولیدی نیروی انسانی بکار گرفته می‌شود.
البته ناگفته نماند که اغلب نیروهای جوان مناطق گیلان و مازندران گرایشی به کار اجدادی خود ندارند و میانگین سنی نیروی کار کشاورزی در این مناطق حدود40 تا 50 سال است. امروزه نسل جوان بدنبال کارهای پشت میزی یا کرایه کشی علاقمند هستند که پتانسیل این استان‌ها در این زمینه محدود است. این در حالی‌است که پتانسیل اصلی استانی مانند گیلان به لحاظ بارندگی خوبی که دارد کار کشاورزی است، البته که کار کشاورزی بسیار دشوار است و می‌بایست پشتوانه و حمایت داشته باشد تا علاقه‌مندی و انگیزه برای فعالیت در آن برای کشاورز، تولیدکننده و سرمایه‌گذار به‌خوبی در آن دیده شود.
سیاست‌های حامی مستمر و بلندمدت راهکار اصلی برای جذب نیروی جوان و پایدار نگه‌داشتن پتانسیل زمینه کشاورزی به شمار می‌رود تا نسل جوان به این شغل نگاه مثبت و آینده سازی داشته باشد و توان و عمر خود را در این زمینه فعالیت بگذارد. چای که نوشیدنی دوم بعد از آب در دنیا به‌شمار می‌رود، قطعاً باید نگاه ویژه‌ای به آن شود. به‌خصوص وقتی در کشور پتانسیل آب و هوایی برای کشت چای بسیار مناسب است و ایران می‌تواند با برنامه‌ریزی و حفظ این پتانسیل با سیاست‌گذاری حمایتی از تولید داخلی در دنیا مطرح باشد.
نداشتن سیاست‌های اجرایی بلندمدت و به‌هم‌پیوسته باعث شده است که انگیزه کشاورزان مخصوصاً نسل جوان و تولیدکنندگان برای بالا بردن دانش فرآوری و تولید باکیفیت چای بسیار پایین باشد. داشتن یک برنامه ملی جامع که در آن چشم‌انداز 5، 10 و 20 سال آینده صنعت چای کشور دیده شود. ایجاد سیاست‌های حمایتی که در آن به میزان ابزارها و امکان و افزایش سطح کشت چای را به‌طور سالانه رقم بزند و به همان میزان حجم واردات چای به کشور را کاهش دهد و در این زمینه به مرز خودکفایی مصرف سالانه چای که حدود 110 هزار تن است، برساند. اگر یک برنامه ملی در نظر گرفته شود که به طور میانگین سالانه ده درصد کیفیت و سطح زیر کشت چای را افزایش دهیم در کمتر از 20 سال می‌توانیم در زمینه تولید و مصرف چای به خودکفایی برسیم و در زمینه صادرات قوی‌تر از امروز در بازارهای مصرف جهانی حضور داشته باشیم. در حال حاضر کشور همسایه ما ترکیه برای حمایت از تولید چای داخلی خود تعرفه واردات چای را به 130درصد رسانده است. در ایران تعرفه واردات چای کمتر از 30 درصد است، لذا جا دارد در قالب یک برنامه ملی بلندمدت افزایش تعرفه واردات با یک برنامه منسجم، مستمر و بلندمدت این موضوع اجرایی شود.
قطعاً این قضیه هم امکان رقابت‌پذیری بیشتری از لحاظ قیمت کالا را به چای ایرانی می‌دهد و هم از محل درآمد افزایش تعرفه گمرکی بودجه برای هزینه در صنعت تولیدی چای به‌وجود می‌آورد.