چرایی شکست مذاکرات
سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در مصاحبهای با رسانه عمانی، سفر اخیر خود به مسقط را بسیار مهم خواند و گفت نشست ویژهای درباره نقش میانجیگری کشورها، بهویژه عمان، برگزار شد. در این گفتوگو چرایی شکست مذاکرات ایران و آمریکا، اعتمادسازی میان ایران و شورای همکاری خلیج فارس و پرونده سوریه مورد بحث قرار گرفت.
عراقچی در مصاحبه با برنامه «مع موسی الفرعی» تاکید کرد که عمان از سال 2010 بارها میانجی موفق ایران و آمریکا بوده؛ مذاکرات محرمانه 2010 در عمان در نهایت به برجام منجر شد، اما مذاکرات غیرمستقیم سال 2025-2024 پس از پنج دور، بهدلیل زیادهخواهی آمریکا، یعنی اصرار بر «غنیسازی صفر» و سپس حمله رژیم صهیونیستی آمریکا به ایران، ناکام ماند. او گفت حتی در آستانه دور ششم، نزدیک به توافق بودیم اما اولین موشک اسرائیل «وسط میز مذاکره» اصابت کرد و دیپلماسی را نابود کرد.
به گفته وزیر خارجه، خیلی به توافق نزدیک بودیم و در پنج دور مذاکرات به راهحلهایی رسیدیم که میتوانست مشکل را حل کند. اما این راهحلها در واشنگتن رد شد و درنهایت نیروهای خواهان جنگ در آنجا غالب شدند. در ادامه عراقچی با اشاره به اینکه باب مذاکره همیشه باز است، گفت: «اصل نخست دیپلماسی و مذاکره این است که دو طرف با نیت واقعی برای تبادل منصفانه و برابر به میز مذاکره بیایند. اما اگر هدف یکی از طرفین تحمیل خواستههای خود باشد، چنین مذاکرهای شکل نمیگیرد و ثمری ندارد.» وی افزود: «بنابراین تنها راه، رسیدن به راهحلی متوازن است که منافع همه طرفها را در نظر بگیرد. من آن روزها جملهای گفتم که امروز هم تکرار میکنم: «اگر غنیسازی صفر میخواهید، توافقی میان ما نخواهد بود». اما اگر «بمبِ صفر» میخواهید، ما توافق خواهیم کرد و امکان دستیابی به توافق کاملا وجود دارد. با این حال، معتقدم برخی عوامل در داخل آمریکا نمیخواستند که این مذاکرات به نتیجه برسد و همین باعث شد که مذاکرات به نتیجه نرسد.» او وضعیت کنونی روابط بینالملل را «قانون جنگل» توصیف کرد که آمریکا و رژیم صهیونیستی آن را هدایت میکنند و این رژیم با مصونیت کامل آمریکا، در دو سال اخیر به هفت کشور تجاوز و هماکنون اراضی سه کشور را اشغال کرده است.
آزمایش واقعی موشکهای ایران
رئیس دستگاه دیپلماسی در پاسخ به اینکه اکنون حمله اسرائیل به ایران را چگونه ارزیابی میکند، گفت: «جنگ 12روزه بیتردید خسارتهای سنگین و هزینههای زیادی بر ما تحمیل کرد، اما در دل خود برکاتی نیز داشت. مهمترین آنها این بود که موشکها و سلاحهای ما برای نخستینبار در یک جنگ واقعی آزمایش شدند؛ این ظرفیتها را بهطور کامل به کار گرفتیم، و همه نقاط قوت و ضعف برای ما آشکار شد. امروز میتوانم با اطمینان بگویم که از نظر دفاعی در جایگاهی بهتر از پیش از 13 ژوئن قرار داریم، یعنی پیش از آغاز جنگ اخیر؛ چه از نظر کمیت و چه کیفیت تسلیحات و موشکهایمان.» وی افزود: «نقاط ضعف خود را شناختیم و همچنین نقاط ضعف دشمن را، و بسیاری از آنها را برطرف کردیم. همچنین بسیاری از سیاستهایمان را بازنگری کردیم. بهنظر من امروز از نظر دفاعی در وضعیتی بهتر از قبل از جنگ اخیر هستیم.»
سیر مثبت روابط تهران و ریاض
عراقچی در بخش دیگری از این مصاحبه درباره مناسبات ایران و عربستان سعودی توضیح داد: «روابط ایران و عربستان سعودی که با میانجیگری چین آغاز شد، اکنون مسیر بسیار مثبتی را طی میکند. امروز ما روابط مستحکمی با عربستان داریم. مشورتها میان ما ادامه دارد، رفتوآمدها برقرار است، و قرار است معاون وزیر خارجه عربستان طی روزهای آینده به تهران سفر کند.» وی همچنین گفت: «ایران و عربستان دو کشور بزرگ منطقهاند و همکاری و تفاهم میان آنها نقش مهمی در تقویت صلح و ثبات منطقه دارد. ما قطعا در همین مسیر حرکت میکنیم. البته برخی اختلافنظرها درباره موضوعات خاص وجود دارد و این طبیعی است، اما مهم آن است که این اختلافات را از طریق گفتوگو و مشورتهای سیاسی و دیپلماتیک حل کنیم. و من نسبت به آینده این روابط بسیار خوشبین هستم.» عراقچی درباره طرحهای ادعایی اسرائیل درباره اسرائیل بزرگ توضیح داد: «ما باور داریم آینده این منطقه تنها به دست کشورهای منطقه ساخته میشود و امنیت آن نیز تنها از طریق همکاری کشورهای منطقه قابل تحقق است. درحالیکه دخالتهای خارجی مانع دستیابی به امنیت و ثبات میشود.
طبیعی است که قدرتهای خارجی برای حفظ حضور خود در منطقه بهانه میخواهند، و به همین دلیل تلاش میکنند حالت همیشگی تنش را حفظ کنند.» وی افزود: «اما سیاست ما، که آن را با همه کشورهای خلیج فارس و غرب آسیا مطرح کردهایم، این است که ترتیبات امنیتی جدیدی باید فقط با مشارکت کشورهای منطقه و بدون حضور قدرتهای خارجی تشکیل شود. البته رسیدن به این مرحله نیازمند تلاشهای زیاد و مستمر است.»
راه منطقه از اعتمادسازی میگذرد
مجری در بخش پایانی این مصاحبه به حوزه خلیج فارس پرداخت و گفت بسیار شنیده میشود که تماسها یا همکاریهای نظامی میان ایران و برخی پایتختهای خلیج فارس در حال شکلگیری است و حتی به توافقاتی در حال بررسی اشاره میشود. آیا در آینده نزدیک میتوان شاهد یک «ترتیبات امنیتی مشترک» اعلامشده میان ایران و کشورهای خلیج فارس بود؟ عراقچی در این خصوص گفت: «این یکی از مهمترین آرزوهای ماست؛ و در همین راستا کار کردهایم و در آینده نیز جدیتر ادامه خواهیم داد. شرط نخست، تقویت سطح اعتماد میان ایران و کشورهای منطقه است؛ و اکنون در این مرحله قرار داریم. هرچه اعتماد بیشتر شود، همکاری جدیتر خواهد شد و حتی ممکن است در نهایت به همکاری نظامی نیز بینجامد.»
وی تاکید کرد: «ما اکنون در تلاش برای تقویت گفتوگو میان کشورهای منطقه، و میان ایران و شورای همکاری خلیج فارس هستیم. سپس میتوان دامنه همکاری اقتصادی را گسترش داد. یقین دارم که اگر اعتماد تقویت شود و کشورهای منطقه و ایران به درک مشترکی برسند که بهطور مسالمتآمیز در کنار هم زندگی کنند، این امر امنیت و ثبات را در سراسر منطقه تقویت خواهد کرد. همکاری نظامی نیز میتواند در پایان این مسیر شکل گیرد.»
همچنین به گفته وزیر خارجه ایران، در حال حاضر، مانورهای مشترک و جلسات آموزشی مشترکی در حال برنامهریزی است و روابطی میان نیروهای مسلح ما و کشورهای شورای همکاری برقرار است. ضمن اینکه وابستگان نظامی دو طرف نیز در پایتختها حضور دارند. ما نهایت تلاش خود را برای افزایش اعتماد در منطقه انجام میدهیم و امیدواریم با سیاست مشابهی از سوی کشورهای منطقه روبهرو شویم، چنانکه تا این لحظه نیز چنین بوده است. عراقچی در پایان تاکید کرد تهدید واقعی منطقه رژیم صهیونیستی است، نه ایران و امنیت پایدار تنها با همکاری کشورهای منطقه و بدون حضور قدرتهای خارجی ممکن است.
حمایت تهران از ثبات در سوریه
وزیر امور خارجه در بخش دیگری از این مصاحبه درباره روابط ایران با سوریه امروز گفت: «ما همیشه به دنبال سوریهای آرام و باثبات بودهایم؛ سوریهای که وحدت سرزمینی و حاکمیت کامل خود را حفظ کند. و همچنان بر همین مسیر حرکت میکنیم، زیرا از صلح و ثبات در سوریه حمایت میکنیم.» عراقچی ادامه داد: «در حال حاضر هیچ رابطهای میان ما و دولت کنونی سوریه برقرار نیست؛ اما وضعیت را از نزدیک دنبال میکنیم و برای ثبات سوریه و استقرار صلح در آن تلاش و دعا میکنیم، تا به کشوری بزرگ و اسلامی تبدیل شود که شایسته جایگاه خود باشد.»