چرا ادبیات کودک در جهان امروز اهمیت ویژه‌ای یافته‌است؟

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو به نقل از زینب شفیعی پژوهشگر حوزه ادبیات کودک و نوجوان؛ ادبیات را می‌توان اصلی ترین و مهم‌ترین هنر در تاریخ بشر دانست؛ این عنصر مهم با تاریخ پیوند خورده و ریشه‌های اصلی هر تمدن انسانی را بازنمایی می‌کند. علاوه بر آن, ادبیات خواه ارادی و یا غیر ارادی توسعه فردی و اجتماعی را رقم می‌زند.

صاحب نظران تقسیم بندی‌های مختلفی برای ادبیات قائل شده‌اند, که یکی از اصلی ترین این ها, تمایز برحسب مخاطب است که مفهوک "ادبیات کودک" از این تمایز حاصل می‌شود.

هرچند در آثار ادبای بزرگ ایران و یا حتی فرهنگ عامه و فولکلورکودک و دنیای او به شیوه‌های گوناگون بازنمایی شده است اما به صورت رسمی و علمی عمر ادبیات کودک در ایران کوتاه است و این نوع ادبی جوان و نوپاست.

در دوران پس از مشروطه, ادبیات کودک با آثار افرادی نظیر نسیم شمال و دهه‌ها بعد از آن با تلاش افرادی نظیر جبار باغچه‌بان و عباس یمینی شریف به صورت رسمی متولد شد و طی دهه‌های 30 و 40 به شکوفایی رسید.

رشد و شکوفایی ادبیات کودک بعد از انقلاب اسلامی نیز با وجود تغییرات فرهنگی کماکان به مسیر خود ادامه می‌دهد.

ضرورت و اهمیت ادبیات کودک در دنیای امروز چقدر است؟ ماهیت دو سویه ادبیات تاثیر گذاری بر جامعه و تاثیر پذیری از آن است؛ این ماهیت از ادبیات کودک نیز دور نیست و چه بسا ادبیات کودک نقشی اساسی تر و بنیادی تر داشته باشد. کودک سرمایه هر جامعه محسوب می‌شود و آموزش و تسهیل رشد او؛ سرمایه گذاری است که کل جامعه را به سمت توسعه سوق خواهد داد. کودک در فرآیند شناخت جهان و توسعه خود از چهار گروه همسالان, خانواده و نظام آموزشی و رسانه تاثیر می‌پذیرد؛ در هر جاکعه و با توجه به مقتضیات تاریخی و اجتماعی تاثیر هر کدام از این گروه‌ها متفاوت است اما واضح است که در دنیای دیجیتال امروز, پیشرفت تکنولوژی و رسانه‌های جمعی شکاف بین نسلی را آنچنان بزرگ کرده که سیاست گذاران فرهنگی همیشه چندین قدم از کودک عصر حاضر عقب ترند. از همین رو نظام آموزش رسمی نیز توانایی پر کردن این شکاف را ندارد. خانواده نیز به دلیل اقتضائات فرهنگی, اقتصادی و شکاف نسلی عمیق دانش لازم برای این که به تنهایی کودک را کودک در مسیر شناخت خود و جهان یاری کنند, ندارد. ادبیات کودک ظرفیت آن را دارد تا با چابکی هر چه تمام تر از طریق شناسایی مسائل روز و نیازهای متغیر و پویای کودکان, و همینطور بهره‌گیری از ابزارهای نوین و فرم های جدید نشر و رسانه, می‌تواند فرصتی شگرف و جادویی برای ارتباط و آموزش نسل جدید در اختیار جامعه بگذارد.

بنا نبوده و نیست که ادبیات کودک وظیفه آموزش مستقیم را بر عهده بگیرد و باید‌ها و نبایدهای تربیتی را پیش پای کودک عصر جدید بگذارد؛ بلکه کافی است تا فرصت لمس تجربه‌های جدید و ناب برای کودک امروز را با تخیل و دنیای ادبیات کودک عجین کرد و نیازی که کودک برای تجربه‌های جدید در خود احساس می‌کند و به دنبال لمس این تجربه‌ها به شیوه های دیگر است را به این طریق پاسخ گفت. تجربه‌های جدید حاصل از ادبیات کودک منظومه فکری لایتناهی را در اختیار کودکان خواهد گذاشت.

«داستان‌ها همچون بالی هستند، یاری‌مان می‌کنند که روزبه‌روز اوج بگیریم» شعار سال 2022 روز جهانی کتاب کودک ادبیات و هویت یابی کودکان گشایش دریچه‌هایی از تجربه‌های گوناگون و درونی سازی این تجارب در کودکان است که ثمره دیگری نیز دارد, کودک عصر دیجیتال در زمانه‌ای زیست می‌کند که بمباران رسانه لحظه‌ای مجال برای نگریستن در خود و شناخت جایگاه خود در هستی برای او باقی نخواهد گذاشت.

هویت یابی فرآیندی است که در آن ادراکی از جهان بیرون و درون به کودک دست خواهد داد و کودک این ادراک را ارزش گذاری کرده و احساس خود را نسبت به آن تبیین می کند. ادبیات کودک روزنه روشن و مطمئنی است که در فرآیند هویت یابی کودک می‌تواند نقش شایسته‌ای ایفا کند. در واقع خرد و اندیشه حاصل از لمس ادبیات سبب تقویت مهارت‌های تفکر در کودک خواهد شد که این مهارت‌ها او را در شناخت ماهیت وجودی‌اش و گذار از بحران‌های هویتی خواهد کرد.