چرا اروپایی ها تجارت با ایران را قربانی سیاست کردند؟
اقتصادنیوز: دنیای اقتصاد یادداشتی از کورش احمدی دیپلمات پیشین را منتشر کرده است.
به گزارش اقتصادنیوز در این یادداشت آمده است: در گذشته، ایران و اروپا به‌طور سنتی برای روابط اقتصادی خود اهمیت قائل بودند؛ اما اکنون سیر منفی روابط سیاسی ایران و اروپا نشان می‌دهد که اروپا فاکتور تجارت با ایران را که قبلا فاکتور مهمی برای اروپا بود، از معادله روابط با ایران خارج کرده است. حجم مبادلات ایران و اروپا در اوج خود در 2011 به بیش از 27میلیارد یورو رسید. در 2017، تنها سال اجرای کامل برجام، حجم مبادلات سه‌برابر سال 2015 شد و به 20میلیارد و 662میلیون یورو افزایش یافت. این رقم در سال 2020 به علت تحریم با سقوط 78درصدی مواجه شد. جالب است بدانیم که حجم مبادلات ایران و آلمان که پیشگام دور جدید تیرگی در روابط ایران و اروپاست، با افزایش 4درصدی در 6ماه نخست سال 2022 به یک‌میلیارد و 72میلیون یورو رسیده است.
مشکل این است که طی ماه های اخیر، عوامل جدیدی وارد معادله شده و تجارت را به حاشیه رانده اند؛ عواملی که در گذشته تاثیر قابل‌اعتنایی بر روابط ایران و اروپا نداشتند. یکی از عوامل جدید را باید ناامیدی اروپا از احیای برجام دانست. به نظر می‌رسد، اروپا نیز به‌موازات آمریکا به این باور رسیده است که جناح اثرگذاری در ایران به احیای برجام تمایل ندارد. اروپا شاید از جهاتی بیش از آمریکا خواستار احیای برجام است، تا آنجا که خروج آمریکا از برجام در دوره ترامپ به یکی از دلایل مهم تنش در روابط اروپا و دولت ترامپ تبدیل شد، به حدی که حتی اعضای اروپایی شورای امنیت با تلاش نافرجام دولت ترامپ برای احیای مکانیزم ماشه در اکتبر 2020 مخالفت کردند. اروپا از آنجا که در جوار خاورمیانه قرار دارد، همیشه تمایل بیشتری به حل مسالمت آمیز اختلاف بر سر برنامه هسته ای ایران داشته است. اروپا از برخورد نظامی در این باره و عواقب آن، از جمله کشیده‌شدن پای خود به ماجرا، بی ثباتی بیشتر در حواشی مرزهایش، سیل مهاجران بیشتر و... نگران است.
اروپا همچنین نگران همسویی ایران با روسیه در جنگ اوکراین است. حمله روسیه به اوکراین تحول تکان‌دهنده ای برای اروپا بود. قاره‌سبز، اوکراین را حریم امنیتی خود و نخستین خط دفاعی در برابر روسیه می داند. جنگ اوکراین تصورات غالب در دوره بعد از خاتمه جنگ سرد در اروپا مبنی بر غلبه صلح پایدار را باطل کرد و منشأ این نگرانی شد که در صورت موفقیت روسیه در اوکراین شبه‌تهاجمی دیگر آسمان اروپا را برای همیشه تیره خواهد کرد. این نگرانی منشأ تحولات ژئوپلیتیک مهم و دیرپایی در اروپا و روابط بین‌الملل و بازار انرژی شده است. در چنین شرایطی ادعای استفاده از پهپادهای ایرانی در جنگ اوکراین، تکانه جدیدی برای اروپا بود. قطع آب و برق در مناطق وسیعی از اوکراین و این ادعا که گویا تخریب نیروگاه های برق و شبکه آبرسانی اوکراین توسط پهپادهای ایرانی انجام شده است، فاکتور افکار عمومی را نیز وارد معادله کرده و بیش از پیش دولت های اروپایی را متوجه اقدامی علیه ایران کرد. این در حالی است که دولت های دیگری مانند چین، هند و کره‌شمالی که در جنگ اوکراین موضع بی طرفی داشته اند، به‌جد کوشیده اند در معرض اتهام کمک نظامی به روسیه قرار نگیرند.
عامل سوم، اعتراضات در ایران و انعکاس گسترده آن در رسانه ها و افکار عمومی اروپا بود. از آنجا که تصاویر و فیلم ها از ایفای نقش عمده زنان و جوانان در این اعتراضات حکایت دارد، همه عناصر لازم برای دادن بار دراماتیک به اعتراضات در رسانه های بین‌المللی فراهم بود که موجب ورود طیفی از چهره های مشهور به صحنه شد و بر تاثیرگذاری آن بر افکار عمومی افزود. طبعا در جامعه ای که آرای عمومی مبنای اصلی چرخش نخبگان سیاسی است، این نخبگان نمی توانند نسبت به بازخورد تحولات بی اعتنا باشند. عامل مهم دیگر در این باره، نقش مهاجران ایرانی و ایرانی تباران در دوسطح بود: در سطح نخست تحرک در بین عامه ایرانیان و تجمعاتی که برگزار کردند، نقش مهمی در سمت گیری ها داشت؛ در سطح دوم هم نخبگان سیاسی ایرانی تبار در هیات های حاکمه اروپایی به نحوی که طی چنددهه اخیر بی‌سابقه بود، فعال شدند.
به‌عنوان نمونه، دبیرکل حزب دموکرات آزاد و رئیس حزب سبز آلمان که به همراه حزب سوسیال‌دموکرات، ائتلاف حاکم کنونی را ساخته اند، ایرانی تبارانی هستند که در سنین نوجوانی از ایران به آلمان مهاجرت کرده اند. این دو و بسیاری از ایرانیان دیگری که عهده دار سمت های مهم انتخابی و انتصابی در آلمان هستند، تحت‌تاثیر تحولات ایران و تجمعات ایرانیان در اروپا فعال شدند و بی شک مواضع آنها تاثیر قابل‌توجهی بر دولت های اروپایی داشته است. چنین ایرانیانی در دیگر کشورهای اروپایی نیز در حال ایفای نقش مشابهی هستند. از جمله پیش نویس قطعنامه اخیر مجلس ملی فرانسه علیه جمهوری اسلامی ایران توسط ایرانی تباری به نام آدریان قمی تهیه شده بود.
همچنین بخوانید