چرا بانک مرکزی سهمیه ارز مسافرتی را 2 برابر کرد؟
به گزارش خبرگزاری اقتصادایران، تقریبا اواخر زمستان هر سال شاهد نوسانات قیمتی در بازار ارز هستیم که ناشی از افزایش تقاضا به دلیل سفرهای خارجی است اما امسال بانک مرکزی برای جلوگیری از این اتفاق تدبیر جدیدی اندیشیده است. چند روز قبل بانک مرکزی اعلام کرد که از 7 اسفندماه کسانی که بلیت هواپیما در اختیار دارند به جای 500 یورو می‌توانند 1000 یورو ارز مسافرتی دریافت کنند. اسفندماه هر سال تقاضای پول در جامعه به دلیل فرارسیدن ایام تعطیلات نوروزی و افزایش سفرها بالا می‌رود. این افزایش تقاضا در رابطه با ارز نیز اتفاق می‌افتد که منجر به افزایش نرخ می‌شود و تا سال گذشته تغییرات نرخ ارز در بازار غیررسمی طبیعی تلقی می‌شد اما باید توجه داشت که همین نوسانات بر نرخ تورم تاثیر می‌گذارد.
تدبیر بانک مرکزی برای مدیریت تقاضای ارز اسفندماه یکی از عوامل رشد تورم به موضوع ارز بر می‌گردد و از ابتدای امسال تا اکنون که در ماه پایانی سال قرار داریم، نوسانات نرخ ارز 10 تا 15 درصد بوده که به گفته کارشناسان بسیار مطلوب است. در واقع می‌توان بیان کرد کنترل بازار ارز به کاهش نرخ تورم که نرخ آن از 55 درصد در فروردین ماه به پایه 38 درصد رسیده، کمک زیادی کرده است. بانک مرکزی برای اینکه بتواند بازار را که در اسفند ماه تقاضای ارزی بالاست، مدیریت کند تخصیص ارز مسافرتی از 500 یورو به 1000 یورو را در دستور کار خود قرار داد. مشخصا افرادی که قصد سفر به کشورهای خارجی را دارند شاید ارز کارت ملی و سهمیه 500 یورویی کفاف هزینه‌هایشان را ندهد، از این رو به بازار غیر رسمی مراجعه می‌کنند که انبوه این تقاضاها باعث برهم خوردن نظم و ثبات بازار می‌شود.
مرکز مبادله مامور کوچک سازی بازار غیررسمی ارز از ابتدای سال، بانک مرکزی در نقش بازارساز توانسته بازار ارز را مدیریت کند و نرخ دلار را در پایه 50 هزار تومان نگه دارد که مهمترین عامل آن به عملکرد مرکز مبادله ارز و طلای ایران بر می‌گردد. به این دلیل که تقاضاهای غیر رسمی از بازار کاسته شد و افراد برای نیازهای ارزی مسیر قانونی را پیش گرفتند که در این صورت سیاست‌گذار پولی و بانکی توانایی کنترل بهتر بازار را دارد. زمانی که مرکز مبادله ارز و طلای ایران تشکیل شد، بانک مرکزی اعلام کرد هدف این مرکز کوچک‌سازی بازار غیر رسمی و پوشش تقاضا از مسیر رسمی است و اقدام اخیر بانک مرکزی یعنی دوبرابر شدن سهمیه ارزی مسافرتی نیز در همین راستا است. بازار غیر رسمی کمتر از 5 درصد از مبادلات رسمی را شامل می‌شود اما اثر روانی آن در جامعه زیاد است، از این رو کارشناسان معتقدند این اقدام بانک مرکزی بسیار مطلوب است و هدفگذاری آن قبلا انجام شده است.
تقاضای غیر رسمی چگونه بازار را بر هم می‌زند؟ بررسی آمارها نشان می‌دهد در نوروز 1402 حدود 350 هزار نفر از مسیر هوایی و 870 هزار نفر هم به صورت زمینی عازم کشورهای خارجی شدند. در واقع اگر به همان تعداد امسال در نوروز سال 1403 از مسیر هوایی از کشور خارج شوند و با فرض اینکه همه افراد ارز مسافرتی دریافت کنند، تنها 175 میلیون یورو هزینه بیشتر روی دوش بانک مرکزی می‌گذارد اما باید توجه داشت اگر این میزان تقاضا وارد بازار غیر رسمی شود می‌تواند تکانه‌هایی را ایجاد کند. از سوی دیگر تجارت ارزی کشور حدود 80 میلیارد دلار است که با توجه به دوره‌ای و موقتی بودن این طرح، هزینه‌ای را به کشور تحمیل نمی‌کند. از آنجایی که بانک مرکزی ذخایر ارزی مناسبی برای کنترل بازار در اختیار دارد انتظار می‌رفت چنین اقدامی برای کنترل بازار ارز داشته باشد.
هزینه جلوگیری از اثرات شوک تقاضا در بازار غیررسمی بیشتر است برخی کارشناسان این اقدام بانک مرکزی را مطلوب می‌دانند و می‌گویند اگر دلار یک کانال افزایش یابد و به پایه 60 هزار تومان برسد، عرضه 10 برابری مابه‌التفاوت ارز مسافرتی به صورت مستقیم هم نمی‌تواند جلوی افزایش قیمت را بگیرد. از این رو بانک مرکزی در نقش بازارساز به خوبی بازار ارز را مدیریت می‌کند و با هزینه کمتری از اثرات مخرب شوک طرف تقاضا در بازار غیررسمی برای تامین نیاز ارزی مسافران جلوگیری می‌کند. البته از طرفی نیز این تقاضای ارز را شفاف کرده و تامین آن را در یک بستر رسمی فراهم می‌کند. برخی کاربران نیز در شبکه‌های مجازی نوشتند تصور کنید همین امروز اعلام شود ارز مسافرتی دیگر در کار نیست، در آن زمان تعداد زیادی از افرادی که قصد سفر به کشورهای خارجی را دارند باید مقابل صرافی‌های غیر مجاز صف بشکند تا ارز دریافت کنند و همین موضوع عاملی برای رشد نرخ است و افرادی هم که نیاز ارزی ندارند برای نوسان‌گیری و دلالی وارد این بازار خواهند شد.
مدارک لازم برای دریافت ارز مسافرتی مدارک مورد نیاز در ارائه درخواست خرید ارز متقاضیان شامل ارائه گذرنامه معتبر، بلیت مسافرت هوایی و رسید پرداخت عوارض خروج از کشور است. تحویل ارز در درگاه خروجی فرودگاه‌ها به مسافران صورت می‌پذیرد و متقاضیان با ارائه مدارک مورد نیاز می‌توانند به شعب منتخب بانک‌های عامل ملی، ملت و سامان مراجعه کنند. بر این اساس فروش ارز به افراد با سن قانونی کمتر از 5 سال و ایرانیان مقیم خارج از کشور مجاز نیست و فروش ارز مسافرتی حداکثر از هفت روز کاری قبل از تاریخ پرواز مندرج در بلیت مسافران امکان پذیر است. با این سازوکار امکان سوءاستفاده افراد برای سودجویی نیز وجود نخواهد داشت و ارز فقط برای نیاز واقعی مسافران پرداخت خواهد شد.