چرا باید جهاد تبیین را جدی بگیریم؟
معز خادم‌الحسینی در برنامه «امواج شبهه» که با مشارکت رادیو گفت‌وگو و فرهنگسرای اندیشه برگزار می‌شود، بزرگ‌بودن اراده ایرانیان در شکل‌گیری انقلاب اسلامی را دلیل اصلی پرداختن به جهاد تبیین می‌داند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، ویژه برنامه «امواج شبهه» مجموعه گفت‌وگوهای تخصصی پیرامون ماهیت‌شناسی رسانه‌های معاند فارسی زبان است که با مشارکت رادیو گفت‌وگو و فرهنگسرای اندیشه برگزار می‌شود.
جدیدترین قسمت از این برنامه با موضوع «فرمان تبیین و تهاجم ترکیبی دو بال قوت‌بخش در گام دوم انقلاب اسلامی» با حضور معز خادم‌الحسینی، رئیس گروه مطالعات اجتماعی فناوری در مؤسسه تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران و محمد اصولی روی آنتن رفت.
در زیر گزارش مشروح این برنامه را می‌خوانید:
آقای خادم الحسینی، رهبر معظم انقلاب اخیراً فراخوان جهاد تبیین و تهاجم ترکیبی را بیان فرمودند. از نظر شما چرا در این شرایط برای مقابله جبهه دشمن، هم به استراتژی جهاد تبیین و هم به تهاجم ترکیبی نیاز داریم و جبهه گیری آفندی و پدافندی چگونه می‌تواند مکمل یکدیگر باشند؟
برای ورود به بحث جهاد تبیین و تهاجم ترکیبی، پیش از بررسی ادله‌ها و موضوعات بیرونی، می‌خواهم به بسترهای درونی و ظرفیت‌های محتوایی هر 2 بخش با رویکرد جامعه‌شناختی بپردازم. مقام معظم رهبری به عنوان فردی حکیم و استراتژیست، کلیدواژه‌هایی را معرفی کرده‌اند که ما بتوانیم براساس آن خود را منظم کنیم، بشناسیم و مسئولیت خود را انجام دهیم، اما واقعیت این است که پیش از آنکه وارد این مباحث شویم باید بسترها را به خوبی بشناسیم؛ یعنی زمانی که یک حکیم فرزانه ما را به عرصه‌ای فرا می‌خواند اگر ما خود را آماده نکرده باشیم، نمی‌توانیم به خوبی وظایف خود را انجام دهیم.
بنابراین پیشنهاد می‌کنم ابتدا بسترها و چرایی این فرمان را بشناسیم. باید موضوع جهاد تبیین و تهاجم ترکیبی را چه از بعد آفندی و چه پدافندی، عمیق‌تر در پیدا و پنهان جامعه جست‌و‌جو کنیم. مقصود از جامعه، جامعه انسانی است که با آن مواجه هستیم و مخاطب پیام رهبری هستند.
آقای اصولی با شما موضوع تبیین را پیش می‌گیریم. به هرحال خاکریز این جنگ‌ها، تلفن‌های همراه و تلویزیون‌ها هستند، بنابراین آگاه‌سازی و تبیین حقایق برای گرفتن زهر این هجمه‌ها بهترین راهکار است.دشمنان ما از جمله گروهک مجاهدین خلق تمام نیرو و توان خود را بر فضای مجازی و رسانه‌ای متمرکز کرده است. سؤال اینجاست در چنین شرایطی چگونه می‌توان از فضای مجازی که برای ما هزینه‌هایی ایجاد کرده است به یک فرصت برای جهاد تبیین برسیم؟
در سال‌هایی که از انقلاب گذشته است، پس از 8 سال جنگ سخت و تحریم‌ها، مدتی است جنگ هیبریدی علیه ایران آغاز شده است. مقام معظم رهبری بارها به مباحثی اشاره کردند که امروز تحت کلید واژه "جهاد تبیین" تبلور یافته است. از مفاهیمی چون شبیخون و ناتوی فرهنگی تا جنگ نرم سخت گفتند و ما را به میدان فراخواندند، اما اتفاقی که باید رخ نداد؛ به همین دلیل فرمان جهاد صادر کردند.
دشمن پاشنه آشیل و نقاط ضعف ما را به خوبی شناسایی کرده است و سال‌هاست از همان نقاط به نظام ما ضربه وارد می‌کند، اما ما هنوز حرکت قابل توجهی در این حوزه نداشته‌ایم و در بهترین حالت در موضع دفاع بوده‌ایم. اگر بخواهیم عملکرد رسانه‌های داخلی، فیلمسازان، برنامه‌سازان و... در تبیین مفاهیم و آرمان‌های انقلاب را بررسی کنیم درمی‌یابیم که اتفاق مورد نظر رهبری تحقق نیافته است. به دلیل عملکرد ضعیف رسانه‌هاست که پس از گذشت بیش از چهل سال هنوز درگیر پاسخگویی به شبهات مطرح شده درباره رژیم پهلوی و مقایسه آن با انقلاب اسلامی هستیم و اینکه چرا در منطقه حضور داریم مورد تشکیک قرار می‌گیرد.
رسانه‌های داخلی همگام با ذائقه مخاطب حرکت نمی‌کنند
آقای اصولی، بحث تبیین بسیار مهم است. زمانی که مقام معظم رهبری از این موضوع سخن می‌گویند، دغدغه روایت‌ها را دارند. به عنوان مثال روایت‌های بسیاری درباره بحران اقتصادی وجود دارد. می‌دانیم که بخشی از آن به دلیل نفوذ، بخشی به خاطر تحریم‌ها و بن بست‌هاست و قسمتی هم از کوتاهی خود ماست. در روزهای نخست دولت آقای رئیسی شاهد انواع روایت‌ها از هر موضوعی بودیم. این روایت‌ها تنها به نقاط ضعف ما حمله نمی‌کنند بلکه نقاط قوت ما را هم نشانه می‌گیرند و روایت دلخواه خود را می‌سازند؛ پس جهاد تبیین به دلیل وجود جنگ روایت‌هاست و باید سلاح متناسب را در دست داشت. از نظر شما رسانه‌های داخلی چقدر درباره این روایت‌ها کار کرده‌اند؟
بزرگترین ایرادی که به رسانه‌های ما وارد است این است که به مباحث غیرضرور پرداخته می‌شود که اولویت‌های چندم برای کشور و رسانه هستند. از سوی دیگر بیشتر رسانه‌های ما موقعیت‌شناس نیستند؛ شرایط زمانه را درک نکرده و هنوز در قالب سنتی باقی مانده‌اند. در عصر انسان - رسانه که شبکه‌های اجتماعی یک فرد خاص طرفدار بیشتری از یک خبرگزاری و روزنامه دارد، باید محتوا و برنامه‌های جذاب برای مردم تولید کرد.
در واقع مشکل اصلی بسیاری از رسانه‌ها این است که مبتنی بر ذائقه مردم حرکت نمی‌کنند؛ به همین جهت مردم به دنبال رسانه‌ای می‌روند که محتوای دلخواه خود را دریافت کنند. واقعیت این است که رسانه‌های معاند مانند بی‌بی‌سی و اینترنشنال در این حوزه خوب کار می‌کنند؛ محتوای کمی ارائه می‌دهند اما پاشنه آشیل‌ها را هدف می‌گیرند و تلاش می‌کنند نخستین روایت را از رویدادهای مختلف داشته باشند و مطالب را با تکنیک‌های عملیات روانی از برجسته‌سازی تا کوچک‌نمایی به مخاطب انتقال دهند.
برای مقابله با این هجمه‌ها، رسانه‌های داخلی باید حرکت جهادی داشته باشند و در دنیای فعلی با وجود شبکه‌های اجتماعی نباید منتظر رسانه‌های بزرگ باشیم. هر شخصی می‌تواند رسانه باشد و در جهاد تبیین وارد شود و تاثیرگذارتر از رسانه‌های بزرگ عمل کند. روایت‌سازی دلخواه را در مورد موضوع اوکراین به روشنی دیدیم. در سال‌های گذشته که یمن زیر بار آتش و گلوله بود، هیچ تصویری در این رسانه‌ها منتشر نمی‌شد اما خداحافظی سربازان اوکراینی با خانواده‌هایشان حتی با این که زیر آتش نبودند به گونه‌ای تصویرسازی شد که نظر همه را به خود جلب کرد و با تکنیک تکرار احساس مخاطبان را برانگیخت.
از نظر من رسانه‌های داخلی باید مسئله‌شناسی را تقویت کنند و اولویت‌ها را بشناسند تا بر مبنای آن شروع به برنامه‌سازی و تولید محتوا کنند. در واقع برای موفقیت باید به جایی برسند که روایت اول را منتشر کنند.
علت تمرکز رهبری بر موضوع جهاد تبیین
آقای خادم الحسینی، موضوع تبیین باید اولویت همه باشد اما سؤال اینجاست که ما چگونه می‌توانیم روایت اول را مطرح کنیم؟ در جریان روایت‌ها، تصویرسازی صورت می‌گیرد؛ ما چگونه برای مردم خودمان تصویر بسازیم؟
موضوع را در سطح مطالعات اجتماعی مربوط به بسترها پی می‌گیرم. ما در بحث جهاد تبیین تا صحنه را نشناسیم و ندانیم در چه موقعیتی قرار داریم، دچار چالش‌های زیادی خواهیم شد؛ یعنی اگر تحلیل درستی از موقعیت و جایگاه خود نداشته باشیم، ممکن است سخنی بگوییم که بر علیه خودمان استفاده شود و کاری انجام دهیم که ضدتبلیغ باشد و موجب انحراف افکار عمومی شود.
ما به 2 دلیل باید به جهاد تبیین بپردازیم؛ نخست اینکه اراده بزرگی شکل گرفته است؛ یعنی نظام و انقلاب اسلامی نسبت به بشریت و تمدن غرب حرف تازه و بزرگی زده است، نسبت به گذشته دیدگاه‌های عمیقی دارد و در برابر آینده خویش اطمینان‌های قدرتمندی دارد. از این رو با اتفاقات بزرگ مواجه خواهد شد. این اراده بزرگ با ادبیات و دیپلماسی متعارف پیش نمی‌رود و باید خود را برای رویدادهای بزرگ آماده کند.
از سوی دیگر، بسیاری از دستگاه‌های کشور آمادگی و چینش مناسب برای این اراده بزرگ را نداشتند. مثلاً دستگاه‌های تبلیغی، فرهنگی و روشنگری ما از جمله صداوسیما در گذر زمان و در فرآیند ورود به یک جریان بزرگ به نام انقلاب، باید شکل، روابط و آرایش خود را تغییر دهند. برای آن که یک رسانه بتواند روایت اول را نقل کند باید ریل‌گذاری درستی داشته باشد. چون ریل‌گذاری ما قدیمی بوده در دوران جدید با آشوب‌های ساختار شکن غربی روبه‌رو و دچار مشکل شده‌ایم.
رسانه‌ها را برای مبارزه بزرگ محیا کنیم
آقای خادم‌الحسینی در شرایطی که افراد با دنبال‌کنندگان بیشتر حرف اول را می‌زنند و می‌توانند تأثیرگذار باشند چگونه می‌توان روایت اول را بیان کرد؟
ما موظفیم که رسانه‌ها را برای مبارزه بزرگ محیا کنیم. در این راستا همه رسانه‌ها، وزارت ارشاد، سازمان تبلیغات اسلامی، نماز جمعه، مدارس و دانشگاه‌های ما باید در برابر جهاد تبیین پاسخگو باشند. دوره جدید سایبر که همه چیز را با هم ترکیب کرده است و هوش مصنوعی باعث پیچیدگی شده است، حرکت‌های نوین نیاز است.
آقای اصولی، به گفته خود شما ما در بهترین حالت دفاع کرده‌ایم. از نظر شما وظیفه رسانه‌ها برای جهاد تبیین و تهاجم ترکیبی چیست؟
اگرچه مقام معظم رهبری در حکم جهاد تبیین اشاره مستقیم به رسانه‌ها داشتند، اما این فرمان عمومی بود و به همه ملت و هر که توان دارد ابلاغ کردند. اگر بخواهیم جهاد تبیین را به سمتی که جامعه نسبت به آن انتظارات ویژه دارد ببریم با مشکل روبه‌رو خواهیم شد. پس ابتدا باید از تمام ظرفیت شبکه‌های اجتماعی استفاده شود. براساس آنالیزهای انجام شده مخاطبان از طریق تلفن همراه و شبکه‌های اجتماعی اخبار را دنبال می‌کنند. از این رو باید برای شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی انرژی و زمان بیشتری اختصاص داد.
به سادگی از کنار روایت‌ها نگذریم
آقای خادم الحسینی، جمع‌بندی و پیشنهاد شما برای بحث جهاد تبیین چیست؟
اگر در این برنامه رسانه‌های موجود را آسیب‌شناسی کردیم به این قصد بود که بتوانیم موقعیت‌های جدید را بشناسیم و خود را برای مجاهدت بزرگ آماده کنیم. دشمن بیرونی ما با تلاش‌های رسانه‌ای تلاش می‌کند گسست را در جامعه ما توسعه دهد؛ از این رو پیشنهاد می‌کنم بسیج عمومی نخبگان و جوانان شرایط فردی خود را احصا کنند و وارد این نبرد تبیینی شوند و نبود امکانات را بهانه نکنند.
در واقع هر کسی که این عرصه را شناخته است باید با اولین و ساده‌ترین ابزارها در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های مختلف مردمی حضور پیدا کند و روایتی که فکر می‌کند درست است را با تکیه بر رهنمودهایی که نخبگان و حکیمان جامعه ارائه می‌کنند تولید کند. افرادی که مطالعات خوب دارند، زبان‌شناس هستند؛ به اخبار کشورهای خارجی دسترسی دارند به سادگی از کنار این موضوع گذر نکنند.
براساس این گزارش، ویژه برنامه «امواج شبهه» گفت‌و‌گوی تخصصی پیرامون ماهیت‌شناسی رسانه‌های معاند فارسی زبان است. این برنامه در فرهنگسرای اندیشه ضبط شده و از رادیو گفت‌وگو پخش می‌شود. این برنامه به تهیه‌کنندگی سیده فاطمه شعار، هماهنگی گیسو جعفرزاده، آیتم‌سازی بی‌بی الهه مصطفوی، گویندگی فاطمه عباسی و با کارشناسی و اجرای مصطفی صادقی روی آنتن می‌رود.
اعتراف رسانه صهیونیستی به اقتدار روزافزون «انصارالله»/ عربستان و امارات از آمریکا ناامید شده‌اند