چرا لاستیک‌ها می‌ترکند؟
ترکیدگی لاستیک هواپیماها به صدر حوادث هواپیمایی کشور رسید. بیشتر این حوادث در فرودگاه هاشمی نژاد مشهد رخ داده است. یک مهندس پرواز فرسودگی بیش از حد لاستیک هوایپیماها را دلیل اصلی این اتفاق می داند و موضوع غیراستاندارد بودن فرودگاه و آسفالت آن را به‌طور خاص در فرودگاه‌های بین المللی رد می کند.
هواپیماها در آشیانه مبدأ می مانند
دوشنبه‌شب، 29 فروردین ماه سال جاری، یکی از لاستیک های عقب هواپیمای بوئینگ 737 شرکت هواپیمایی کاسپین که از اصفهان وارد مشهد شده بود، پس از فرود در باند فرودگاه مشهد ترکید. اول تیرماه سال جاری، پرواز مشهد - یزد در فرودگاه بین المللی شهید هاشمی نژاد دچار حادثه شد و به‌دلیل ترکیدگی چرخ ها زمین‌گیر شد. اول مرداد ماه جاری، لاستیک یکی از چرخ های هواپیمای بوئینگ737 شرکت هواپیمایی سپهران در پرواز شیراز - تهران زمان برخاستن ترکید. 7 مردادماه جاری نیز هواپیمای شرکت آتا که مشهد را به مقصد نجف ترک کرده بود، پس از برخاستن، دچار ترکیدگی لاستیک چرخ شد و پرواز معلق شد. 10مردادماه جاری، از ترکیدن 2لاستیک هواپیمای شرکت سپهران به‌دلیل نقص فنی در چرخ هنگام ورود به پارکینگ فرودگاه بین‌المللی شهید هاشمی نژاد مشهد خبر داد. با توجه به رشد صعودی این سوانح و حوادث، دفتر بررسی سوانح سازمان هواپیمایی کشوری، مقصر اصلی را گرمای هوا، سوخت گیری هواپیماها تا حداکثر مجاز پر کردن تانکر سوخت و کیفیت نامناسب رنگ روی باند فرودگاه معرفی کرده است.
لاستیک های روکش دار؛ بلای جان هواپیماها
با توجه به تعدد اتفاقات رخ‌داده و اظهارنظر کارشناسی سازمان هواپیمایی کشوری مبنی بر زیر سوال بردن استاندارد فرودگاه و به‌طور خاص فرودگاه هاشمی نژاد مشهد، کاپیتان هوشنگ شهبازی، خلبان و مهندس پرواز در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» این ادعا را قویا رد می کند و می گوید: «استاندارد آسفالت استفاده‌شده در فرودگاه‌ها متفاوت از سایر مراکز است و کد تایید دارند. به‌طور خاص استاندارد میزان سفتی و سختی آن مشخص است.» به گفته او، استانداردها تعیین می کند که چه میزان فشار را تحمل می کند و هواپیما با چه تعداد چرخ، چه میزان فشاری را به باند تحمیل می کند. در شرایطی که این استانداردهای ایکائو پاس نشود، آن فرودگاه تعطیل می‌شود و اجازه پرواز به آن داده نمی شود. با توجه به آنکه فرودگاه مشهد بین المللی است، باید بالاترین استاندارد کشوری و جهانی را داشته باشد؛ در غیر این صورت تعطیل می شود. کاپیتان شهبازی، دلیل ترکیدن لاستیک هواپیماها طی ماه‌های اخیر را که رشد صعودی داشته است، فرسودگی لاستیک ها و عدم تعویض به موقع آنها می داند. او می گوید: «شرکت‌های هواپیمایی به‌دلیل گرانی و تحریم ها توان خرید لاستیک های اصل را ندارند و معمولا از لاستیک های recapاستفاده می کنند. این نوع لاستیک ها روکش می شود و چندباره و تا لحظه آخر استفاده می شود.» به گفته او بازار سیاه، شانس دیگر شرکت‌های هواپیمایی برای خرید لاستیک های غیرمرغوب با قیمت بالاست؛ چراکه ایران امکان معامله با شرکت‌های معتبر و اصلی را ندارد. در عین حال که تحریم ها شرکت‌های ایرانی را محدود کرده است، صنعت هوایی نیز برای دولت هیچ اهمیت و اولویتی ندارد. به این دلیل هیچ رسیدگی خاصی به وضعیت آن نمی شود.
فرودگاه مقصر است
در گزارش دفتر بررسی سوانح سازمان هواپیمایی کشوری آمده است: فرودگاه شهید هاشمی‌نژاد مشهد دو بانده است که همه سوانح ترکیدگی لاستیک در باند اصلی آن، باند «13 چپ» رخ داده است. باند فرعی فرودگاه مشهد (13 راست) به‌دلیل نزدیکی به ساختمان‌های فرودگاه و داشتن موانع پروازی کمتر مورد استفاده قرار می گیرد و امکان جایگزینی طولانی مدت با باند اصلی را ندارد. در بررسی لاستیک ها آنها از شرکت‌های معتبر بودند. بنابراین مبحث کارخانه و مواد سازنده مورد تمرکز قرار نگرفت.
برخی چرخ ها اوورهال شده اند و برخی هم نوسازند؛ اما در این حوادث برخی چرخ های نو هم آسیب دیده اند که گزینه نو نبود چرخ و وجود عوامل دیگر را تایید می کند. تعداد زیادی از این رویدادها به هنگام خیزش هواپیما روی باند برای پرواز و قبل از بلند شدن آن و در سرعت بالای هواپیما و چرخ ها حادث شده که خلبانان برابر دستورالعمل ها موظف به پرواز بوده اند و با توجه به وزن زیاد هواپیماها در این مرحله، مجبور به حفظ ارتفاع ثابت برای سوزاندن سوخت و کاهش وزن هواپیما شده‌اند. در برخی از پروازهای خارجی و داخلی مشاهده شده که برای سوخت گیری کم در ایستگاه‌های خارجی یا ذخیره زمان در ایستگاه‌های مقصد، خلبانان نسبت به درخواست حمل سوخت اضافه برای مسیر بعد (Tankering Fuel) اقدام کرده که این رفتار در صورت رعایت بیشترین وزن مجاز هواپیما، غیرمجاز نیست. شرایط گرما و ارتفاع زیاد فرودگاه‌های کشور به‌طور مستقیم در وقوع رویدادها تاثیر داشته است. فرودگاه شهید هاشمی نژاد مشهد توسط شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران بهره برداری می شود که تا کنون این فرودگاه برابر الزامات جدید مقررات فرودگاهی سازمان هواپیمایی کشوری موفق به دریافت گواهینامه فرودگاهی نشده است. گزارش‌های بررسی حوادث سازمان نشان می دهد کیفیت نقاشی روی باند اصلی مناسب نبوده و علاوه بر تولید FOD، برجستگی هایی نیز به‌وجود آورده که لاستیک چرخ های هواپیماها را در وزن و سرعت زیاد دچار مشکل می کند. پس از سانحه خروج از باند هواپیمای ام دی 83 شرکت هواپیمایی زاگرس در سال1394 و حادثه ترکیدگی لاستیک هواپیمای بویینگ737 شرکت هواپیمایی سپهران در سال1400، توصیه ایمنی برای ارتقای کیفیت سطح باند اصلی فرودگاه مشهد شامل قدرت ترمزگیری و رنگ آمیزی صادر شده که تاکنون اقدامات اصلاحی انجام نشده است. سهم فرودگاه از خسارات وارده به ایرلاین ها مشخص شده است و شرکت فرودگاه‌ها باید به شرکت‌های هواپیمایی خسارت بدهد.