چه کسی سازمان حج و زیارت را از فربگی و خمودگی نجات می‌دهد؟
در روزهای اخیر، زمزمههایی از تغییرات در سازمان حج و زیارت به عنوان یکی از سازمان‌های زیرمجموعه وزارت ارشاد شنیده می‌شود، اما کسی که به عنوان بالاترین مقام دولتی در عرصه حج و زیارت منصوب می‌شود، باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟
به گزارش فارس، محمدمهدی اسماعیلی وقتی به عنوان وزیر ارشاد دولت سیزدهم از مجلس رأی اعتماد گرفت، در بسیاری از معاونت‌های این وزارتخانه زمزمههایی از تغییرات زودهنگام شنیده می‌شد، اما اسماعیلی برای تغییر معاونان و مدیران خودش عجله نداشت و حتی اصلاح ساختاری را مقدم بر تغییرات مدیریتی دانست.
با این وجود، وزیر ارشاد پس از یک ماه و نیم حضور در این وزارتخانه، تغییر در معاونت‌های خود را از هفته‌های گذشته آغاز کرد و در روزهای اخیر نیز اخباری از تغییر در ریاست سازمان حج و زیارت شنیده می‌شود.
سازمان حج و زیارت به عنوان یکی از نهادهای دولتی زیرمجموعه وزارت ارشاد، مسؤولیت اعزام زائران به سفرهای عتبات و برگزاری حج تمتع و عمره مفرده را بر عهده دارد. بر همین اساس، حضور فردی شایسته که آشنایی کاملی با بدنه حج و زیارت داشته باشد، امری غیرقابل انکار است.
در روزهای اخیر برخی از افراد با فشارهایی که به وزیر ارشاد می‌آورند، سعی در سهم‌خواهی و تسهیم قدرت دارند؛ به طوری که افرادی را برای تصدی ریاست سازمان حج و زیارت معرفی می‌کنند که نه تنها تخصصی در این زمینه ندارند، بلکه ممکن است خسارت‌های جبران ناپذیری در زمینه حج و زیارت به بار بیاورند.
این امر در حالی است که حضور فردی شایسته و توانمند در سازمان حج و زیارت می‌تواند در وضعیت کنونی که سفرهای زیارتی با حاشیه‌هایی همراه است، مؤثر باشد. چرا که اکنون نه تنها چند سال است که عمره مفرده تعطیل شده و حج تمتع نیز دو سال بدون زائران خارجی برگزار می‌شود، حتی سفر زیارتی به عراق و سوریه نیز با افت و خیزهایی همراه است که حضور فردی که قدرت چانه‌زنی و مذاکرات داشته باشد و بتواند مطالبات ایرانیان را به خوبی محقق کند، در بهبود وضعیت سفرهای زیارتی نقش مهمی ایفا خواهد کرد.
حضور فردی که در زمینه حج، صاحب تجربه‌های عملیاتی باشد و بدنه سازمان را به خوبی بشناسد و همچنین نسبت به تغییرات جامعه آگاهی داشته و به‌روز باشد، در سازمان حج و زیارت بسیار مهم است. چرا که حتی سفر حج تمتع و عمره مفرده نیز در سال‌های اخیر مخصوصا پس از کرونا شاهد تحولاتی بوده که شاید حتی در سال‌های آینده نقش کارگزاران را کاهش دهد؛ به طوری که عربستان همه روند حج را به صورت الکترونیکی دنبال می‌کند و با یک کد، همه اطلاعات زائران قابل احصاست. پس باید کسی بر این صندلی تکیه بزند که اقتضائات جهانی حوزه گردشگری را بداند و با سیستم رانت‌خیز فعلی سازمان حج و زیارت به مقابله برخیزد؛ کسی که بتواند این مجموعه پرنیرو را چابک کرده و از انفعال و فربگی نجات بخشد.
یادمان باشد که سعودی‌ها در حال دیجیتالی شدن در زمینه زیارت هستند و نقش مدیریت دولتی کشورها روز به روز کمرنگ‌تر می‌شود. بر همین اساس، حضور فردی که چند سفر به عربستان، عراق یا سوریه داشته و در این سفرها نه تنها به عنوان زائر بلکه به عنوان مسؤول فعالیت کرده باشد، باید مورد توجه قرار گیرد. چرا که صرف حضور در یک عملیات مثل حج تمتع، به معنای درک روند اجرایی آن نیست.
داشتن تجربه کافی در زمینه حج و زیارت به ویژه سفر به سرزمین وحی، درک صحیح از تحولات، شجاعت در تصمیم‌گیری و قدرت انتخاب بهترین روش در برهه‌های حساس باید ویژگی اصلی رئیس جدید سازمان حج و زیارت باشد.
همچنین اصلاح امور و بازگرداندن وظایف و اختیارات توزیع شده بین سایر نهادها، فعال کردن بیش از 2 هزار و 500 دفتر زیارتی که با توجه به خمودگی حج و زیارت و تعطیلی عمره و به کما رفتن حج تمتع به حاشیه کشیده شدند، از دیگر اموری است که باید توسط رئیس جدید سازمان حج و زیارت مورد توجه قرار گیرد تا این سازمان از حالت انفعالی به یک سازمان پویا و فعال تبدیل شود.
یکی دیگر از موضوعاتی که در سال‌های اخیر موجب بروز مشکلاتی در زمینه مذاکرات به ویژه با طرف عربستانی بوده است، اختلاف نظر مترجم‌هاست. به همین دلیل، بهتر است فردی که به عنوان ریاست سازمان حج و زیارت انتخاب می‌شود، حداقل به زبان عربی یا انگلیسی مسلط باشد تا بتواند به خوبی صحبت‌های طرف مقابل را متوجه شود و اختلافی در زمینه ترجمه سخنان طرف مقابل، حین مذاکرات ایجاد نشود.
کسی که صرفا در سایر معاونت‌های وزارت ارشاد مسؤولیتی داشته یا در طول مدیریت نیز عملکرد مناسبی نداشته است، به طور حتم نمی‌تواند در بالاترین مقام دولتی در عرصه حج و زیارت نیز موفق عمل کند.
همچنین انتخاب فردی که با بعثه مقام معظم رهبری همراه باشد، از دیگر نکات مهم در فعالیت‌های حج و زیارت به شمار می‌رود. چرا که بعثه مقام معظم رهبری و سازمان حج و زیارت دو نهاد مهم و اثرگذار در این عرصه هستند و باید با یکدیگر همراه باشند که در سال‌های گذشته مشکلاتی در این زمینه وجود داشت که البته در سال‌های اخیر این معضل به حداقل رسید. بنابراین حضور فردی که در بدنه کارشناسی و کارگزاران حج و همچنین بعثه مقام معظم رهبری مقبولیت سازمانی داشته باشد، می‌تواند موجب همگرایی و بهبود عملکرد شود.
در روزهای اخیر برخی از فعالان در عرصه حج و زیارت طی جلساتی با نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت، دغدغه‌های خود را مطرح کرده و خواستار پیگیری برای بهبود وضعیت حج و زیارت شده‌اند تا علاوه بر پویایی در زمینه سفرهای زیارتی، نقش دفاتر زیارتی را نیز بهبود بخشند.
شنیده‌ها حاکی است که در روزهای اخیر چند نفر به عنوان رئیس سازمان حج و زیارت مطرح و اقدامات آنها مورد بررسی قرار گرفته، اما هنوز وزیر ارشاد برای انتخاب ریاست سازمان حج و زیارت به جمع‌بندی نرسیده است. با این وجود، به نظر می‌رسد طی روزهای آینده رئیس جدید سازمان حج و زیارت معرفی و منصوب شود.
به گزارش فارس، در دهه اخیر پنج نفر به عنوان ریاست سازمان حج و زیارت فعالیت داشتند. از سال 1388 تا 1391 علی لیالی، از سال 1391 تا 1392 سیداحمد موسوی، از سال 1392 تا 1395 سعید اوحدی، از سال 1395 تا 1397 حمید محمدی و از سال 1397 تاکنون علیرضا رشیدیان به عنوان رؤسای این سازمان فعالیت داشته‌اند و امسال با انتخاب حجت‌الاسلام سیدابراهیم رئیسی به عنوان رئیس جمهور و انتخاب محمدمهدی اسماعیلی به عنوان وزیر ارشاد دولت سیزدهم، باید منتظر رئیس جدید سازمان حج و زیارت و همچنین تحولاتی در این عرصه باشیم.