چگونگی تعامل با دنیا، مهم‌ترین متغیر بورس
پیش‌بینی اقتصاد در روزهای آغازین هر سال از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و سمت‌وسوی سرمایه‌گذاری‌ها را مشخص می‌کند.
بر همین اساس هر ساله مهم‌ترین موسسات مالی دنیا اقدام به پیش‌بینی وضعیت اقتصاد در کشورهای مختلف می‌کنند؛ هرچند گاهی مسائلی دور از انتظار رخ می‌دهد که نتایج به‌دست آمده را دچار تغییر می‌کند. با این وجود پیش‌بینی وضعیت اقتصاد ایران به‌مراتب سخت تر از سایر کشورها است.
چالش‌های ساختاری که اقتصاد ما را تحت تاثیر منفی قرار داده، عملا اعتبار این دست آینده‌نگری‌ها را دستخوش تردید می‌کند. علاوه‌براین همواره شاهد توصیف دو سناریو با تکیه‌بر موقعیت سیاسی کشور هستیم که سناریو نخست به بهبود روابط و تعاملات تجاری میان ایران و سایر کشورها اختصاص دارد، اما در سناریو دوم این‌طور فرض می‌شود که تنش‌های سیاسی میان ایران و سایر کشورها ادامه پیدا کند.
هر کدام از 2 سناریو یادشده محقق شوند، شاهد اثرات آن بر عملکرد اقتصاد و به‌دنبال آن بازار سرمایه خواهیم بود. به‌اعتقاد تمامی فعالان صنعتی و اقتصادی، تعامل با دنیا پیش‌شرط توسعه است. در چنین موقعیتی امکان جذب سرمایه به بازارهای مولد از جمله بازار سرمایه و به‌دنبال آن توسعه صنعتی و اقتصادی فراهم می‌شود.
در غیر این صورت بازارهای غیرمولد و دلالی همچون دلار، طلا، سکه، خانه و... در صدر فهرست نقاط سرمایه‌گذاری قرار می‌گیرند و انتظارات تورمی، به‌عنوان محرک اصلی بورس عمل خواهند کرد.
تالار شیشهای، ارزانترین بازار
یاسر فلاح، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: بازار سرمایه در میان سایر بازارهای مالی و سرمایه‌ای، ارزانترین و ارزنده‌ترین است. بخش بزرگی از سهم‌هایی که در این بازار خریدوفروش می‌شوند، از قیمت بسیار مناسبی برای خرید برخوردار هستند؛ به‌بیانی دیگر روند صعودی تالار شیشهای همچنان در قیاس با سایر بازارهای موازی کند است و همچنان این بخش از ظرفیت ویژه‌ای برای رشد برخوردار است.
وی افزود: البته ارزندگی بازار سرمایه به‌منزله ورود سرمایه در قالب غیرتخصصی به این بازار نیست. سرمایه‌گذاری در این بخش به‌شدت تخصصی است و ورود بدون تخصص به این بازار مالی می‌تواند منجر به تحمیل ضررهای جدی به صاحبان سهام شود. بدین ترتیب از مردم یا سرمایه‌گذاران غیرتخصصی درخواست می‌شود برای سرمایه‌گذاری در این بخش از صندوق‌های سرمایه‌گذاری استفاده کنند. خوشبختانه در سال‌های اخیر صندوق‌های سرمایه‌گذاری متفاوتی با ریسک‌های مختلف راه‌اندازی شده‌اند.
افرادی که ریسک‌پذیر هستند می‌توانند در صندوق‌های سهامی سرمایه‌گذار کنند، اما صاحبان سرمایه‌ای که ریسک‌پذیری چندان بالایی ندارند می‌توانند از طریق صندوق‌های با درآمد ثابت به این بازار وارد شوند.
این کارشناس بازار سرمایه گفت: بورس بستری مناسب برای جذب سرمایه و اجرای فعالیت‌های اقتصادی مولد است. رشد جذب سرمایه به این بخش مانع دلال‌بازی می‌شود و همزمان مسیر توسعه صنعتی و اقتصادی را در کشور هموار می‌کند. بااین‌وجود نباید از ذکر این نکته غافل بود که دعوت از عموم مردم برای سرمایه‌گذاری در این بازار بدون توجه به ریسک‌ها و تفاوت‌های شخصی افراد نیز اشتباه و غیرمنطقی است. این دست راهکارها نه‌تنها نتیجه‌بخش نیستند و بر اعتبار بورس نمی‌افزایند، بلکه از اعتبار سرمایه‌گذاری در این بخش می‌کاهند.
فلاح گفت: در بستر بازار سرمایه راهکارهای مختلفی برای جذب نقدینگی مردم با شرایط مختلف فراهم شده است.
این کارشناس بازار سرمایه افزود: از بورس باعنوان دماسنج اقتصادی یاد می‌شود. این بازار به‌شدت تحت تاثیر شرایط و ریسک‌های سیاسی و اقتصادی است. در هفته‌های پایانی سال گذشته دوباره موضوع توافقات بین‌المللی میان ایران و سایر کشورها موردتوجه قرار گرفت. در شرایطی که بسیاری از تحلیلگران از کسب نتیجه از مذاکرات برجامی ناامید شده بودند، خبر توافق میان ایران و عربستان منتشر شد و بسیاری را به بهبود تعاملات ایران در سطح جامعه بین‌الملل امیدوار کرد.
تعالی اقتصاد هر کشوری در سایه برقراری روابط سازنده در سطح دنیا ممکن می‌شود؛ بنابراین هر نوع توافقی می‌تواند زمینه پیش‌بینی‌پذیری حداکثری را در اقتصاد ما مهیا کند و به بهبود عملکرد بازار سرمایه منتهی شود.
توافق منطقه‌ای با کشور عربستان، پیش‌بینی فعالان اقتصادی را در زمینه قیمت ارز در آینده تغییر داد و در روزهای نخست پس از انتشار این خبر، شاهد ریزش قابل‌توجه بهای دلار در مدت‌زمان کوتاهی بوده‌ایم؛ بنابراین سیاست خارجی ما به هر سمت‌وسویی برود، جهت‌گیری اقتصاد و به دنبال آن بازار سرمایه تغییر می‌کند.
فلاح افزود: بازار سرمایه از این توانمندی برخوردار است که با بهبود شرایط سیاسی و اقتصادی، بستری مناسب برای جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی فراهم کند. بهبود تعاملات جهانی به‌منزله تسهیل ورود مواد اولیه، تسهیل صادرات، ورود سرمایه به کشور، رفع مشکلات کنونی حاکم بر روند نقل‌وانتقال پول و سرمایه‌های خارجی است. درنتیجه باید به تداوم این مذاکرات و اثرگذاری مثبت آن بر اقتصاد کشور امید داشت.
رشد با تکیه بر توسعه صنعتی
همایون دارابی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت در پیش‌بینی عملکرد بورس در سال 1402 اظهار کرد: دورنمای سیاست‌های خارجی و تعاملات میان ایران با سایر کشورها مهم‌ترین فاکتور موثر بر اقتصاد ایران در سال 1402 است. تداوم این سیاست‌ها سمت‌وسوی اقتصاد ایران را روشن می‌کند و بر عملکرد بازار سرمایه تاثیر جدی دارد.
وی افزود: در ماه‌ها و هفته‌های اخیر شاهد انعقاد دو توافق مهم میان ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و همچنین احیای روابط با عربستان بوده‌ایم که توافقات یادشده موجب شد بازار سرمایه تا حدودی از زیر سایه بازار دلار و طلا خارج شود.
دارابی گفت: انتشار خبر توافق میان ایران و عربستان از تب‌وتاب بازار دلار و طلا کاست و چنانچه این توافقات ادامه‌دار باشند، رکود در بازارهای مالی یادشده دور از انتظار نیست. در چنین موقعیتی بخشی از نقدینگی جامعه جذب بازار سرمایه می‌شود.
این کارشناس بازار سرمایه گفت: سمت‌وسوی بازار کامودیتی‌ها در سطح جهانی و همچنین بهای نفت و انرژی دیگر شاخص مهمی است که بر عملکرد بازارهای سرمایه دنیا، از جمله ایران اثرگذار است. فصل زمستان و ماه‌های سرد سال به اتمام رسیده است. حال باید دید قیمت نفت و گاز در چه مسیری پیش می‌رود. بدون تردید بهای انرژی بر قیمت مواد خام و... اثرگذار خواهد بود.
در همین حال سیاست‌های حاکم بر اقتصادهای بزرگ دنیا نیز بر میزان عرضه و تقاضای فلزات و سایر بازارهای کالایی موثر است و در نتیجه عملکرد بورس تهران به‌عنوان بازاری کالامحور را تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ بنابراین باید این‌طور ادعا کرد که دورنمای اقتصاد دنیا تا پایان سال 2023، بر عملکرد بازار سرمایه در سال 1402، اثرگذار است.
دارابی افزود: پایداری نرخ ارز دیگر شاخص مهم اثرگذار بر عملکرد بازار سرمایه در سال جاری است. چنانچه نرخ ارز در بازار مبادله ارز و طلا، به ثبات برسد، تاثیر مثبتی بر عملکرد شرکت‌های بورسی خواهد داشت.
وی گفت: اقتصاد ایران در طول سال‌های اخیر با چالش‌های جدی روبه‌رو بوده است. این چالش‌ها در دوران فعالیت دولت سیزدهم نیز تداوم داشته و به بروز مشکلات جدی در بازارهای مولد منتهی شده است. چنانچه عملکرد دولت به‌گونه‌ای باشد که از رشد اقتصادی و رونق اقتصادی حمایت کند، تاثیر مثبتی بر عملکرد بورس خواهد داشت.
وی با اشاره به روند مطلوب عملکرد بازار سرمایه در مجموع سال 1401 گفت: تورم، محرک اصلی رشد بورس در ماه‌های گذشته بوده است. شرکت‌ها و صنایع بورسی نیز برای سودآوری چشم به تورم دوخته بودند. حال این سوال مطرح می‌شود که این روند فزاینده تورم و رشد نقدینگی در سال جاری نیز برقرار خواهد بود؟
اما رشد واقعی بورس در شرایطی حاصل می‌شود که کشور در مسیر رشد اقتصادی واقعی گام بردارد؛ بنابراین کاهش، توقف یا رشد اقتصادی از اهمیت ویژه‌ای در جهت‌گیری بازار سرمایه برخوردار است.
دارابی گفت: اگر نقدینگی جذب بازار سرمایه شود، اغلب صنایع و گروه‌های بورسی، از ظرفیت رشد برخوردارند، اما اثرپذیری گروه‌های صادراتی و صنایع ریالی از تحولات سیاسی کشور متفاوت خواهد بود؛ هرچند هر نوع توافقی در نهایت به نفع اقتصاد و بازار سرمایه تمام می‌شود.
این کارشناس بازار سرمایه گفت: چنانچه توافقات بین‌المللی در سال 1402 نیز به نتیجه نرسد، بحران‌های اقتصادی کشور در سال 1401، ادامه می‌یابد. بدین ترتیب نقدینگی به بازارهای غیرمولد و دلالی جذب و چشم بورس تهران نیز برای رشد به تورم دوخته می‌شود.
سخن پایانی
عملکرد تالار شیشهای متاثر از ریسک‌های سیاسی و اقتصادی ایران، دورنمای تعاملات ایران و جهانیان و همچنین سمت‌وسوی قیمت کامودیتی‌ها و انرژی در بازار جهانی است. در حالت کلی همواره ریسک‌های سیاسی و اقتصادی ممکن است شرایطی غیرقابل‌پیش‌بینی به‌وجود آورند، اما شدت این نوسانات در کشور ما به‌مراتب بیشتر است. در واقع سالانه شاهد رشد قابل‌توجه نرخ تورم یا نوسانات قابل‌توجه ارزی هستیم که این نوسانات عملکرد صنایع را تحت تاثیر منفی قرار می‌دهد و لطمات جدی را به تولید و تولیدکننده و بازارهای مالی و کالایی دنیا تحمیل می‌کند. با این وضعیت امکانی برای پیش‌بینی آینده وجود ندارد. همزمان دخالت‌های مستقیم و بعضا غیرکارشناسی سیاست‌گذاران نیز بر شرایط اثرگذار است که همین موضوع عملا امکان پیش‌بینی دقیق عملکرد بورس در سال جاری را دشوار می‌کند.