کارَت کمدی است یا بازیگر چهره داری؟!/ سوال‌هایی که کلافه‌تان می‌کند

تینو صالحی از هنرمندان فعال تئاتری است و در سال 1400 علاوه بر بازیگری، نمایش «تختی در اتاق 23 هتل آتلانتیک» را در مجموعه تئاتر شهر روی صحنه برد، نمایشی که به خاطر آن کاندیدای بخش نمایشنامه‌نویسی چهلمین جشنواره تئاتر فجر هم شد. هرچند که در نهایت، تندیس این جشنواره را به خاطر بازی در نمایش «سگک» به خانه برد. از او درباره تئاتر خصوصی، حمایت دولت از تئاتر و همچنین نقش جشنواره بر گردش مالی و بهبود اقتصاد هنرهای نمایشی پرسیده‌ایم.

صالحی با تاکید بر این که «ما هر چقدر هم تلاش کنیم، باز از تئاتر روز دنیا فاصله داریم؛ مخصوصا از نظر مالی» گفت: «برای همین عموما حمایت‌های دولتی از تئاتر در چند سال اخیر نتوانسته خودش را نشان دهد اما بعضی از گروه‌های تئاتری هنوز به کمک هزینه‌های دولت وابسته هستند. چون سالن‌های دولتی از نظر تعداد صندلی نمی‌توانند هزینه تولید کار را دربیاورند.»

او ادامه داد: «از یک طرف به دلیل محدودیت بهای بلیت و محدودیت صندلی، گروه نمی‌تواند هزینه‌اش را دربیاورد. از طرف دیگر کار کردن با تهیه‌کننده، اغلب کیفیت کار را پایین می‌آورد. منِ کارگردان اگر دنبال تامین اقتصاد کارم باشم از نظر کیفی با مشکل مواجه می‌شوم چون سرمایه‌گذار دنبال بازگشت سرمایه است و اولین سوالی که از تو می‌پرسد این است که «کارت کمدی است یا نه؟». اگر تئاترت جدی باشد می‌پرسد «بازیگر چهره داری یا نه؟» همه این‌ها باعث می‌شود که ما زیر نیاز مالی نتوانیم هنر درستی ارائه کنیم.»

این نمایشنامه‌نویس و کارگردان تئاتر با بیان این که «این اتفاق در یک دهه اخیر اوج گرفته و همگانی شده است» گفت: «هزینه قابل توجه اجاره سالن‌های خصوصی باعث شده بسیاری از کارگردان‌ها بر اساس میل تهیه‌کننده‌ها و تنها با تکیه بر مناسبات سودرسانی و درآمدزایی، دست به تولید اثر بزنند و در نتیجه کار بی‌کیفیتی ارائه کنند. حالا تصور کنید جوانی در این یک دهه با تئاتر آشنا شده و تصوری از هنر ایران پیش از آن ندارد؛ ده سال با تئاتری آشنا شده که به واسطه غلبه مناسبات مالی، رویکردی تجاری داشته و باورش این است که تئاتر خوب چنین الگویی دارد.»

صالحی ادامه داد: «این الگوی غلط در ذهن او شکل گرفته و فردا روزی که اثری هنری بدون حضور بازیگر درآمدزا و غیرکمدی ببیند با خودش می‌گوید این چه مزخرفی است! در صورتی که بسیار به تکنیک‌های روز نزدیک‌تر بوده و به تئاتر هم متعهدتر است اما برای این تماشاگر سخت است چیزی غیر از آن‌چه به دیدنش عادت کرده را باور کند. همه این مشکلات باعث می‌شود که بخشی از تئاتر یا بی‌کار بماند، یا ضرر بدهد یا وابسته به کمک‌های دولتی بماند.»

او با اشاره به جایگاه جشنواره تئاتر فجر در این چرخه، یادآور شد: «جشنواره فجر به واسطه کمک‌هزینه‌هایی که می‌پردازد، مجالی برای گروه‌هایی است که در شرایط عادی اجرای عمومی‌شان ضرر مالی می‌دهد و می‌توانند با این حمایت‌ها بخشی از زیان خود را جبران کنند. از طرفی، ممکن است کاری بسیار خوب در اجرای عمومی با اقبال مواجه نشده باشد اما در جشنواره متخصصان آن را ببینند و چندین تندیس و جایزه به او بدهند. در نتیجه تماشاگر به واسطه همین پروپاگاندا با خودش می‌گوید نکند این نمایش چیزی داشته که من نفهمیدم و در اجرای عمومی بعدی به تماشایش می‌نشیند.»

بازیگر نمایش «سگک» با تاکید بر اینکه این الگو در جشنواره فجر برای برخی از تئاترها در آینده می‌تواند به درآمدزایی هم منجر بشود، گفت: «اما در مجموع کاری از جشنواره برای بهبود اقتصاد تئاتر غیر تجاری ساخته نیست؛ مثل تمام دنیا که بزرگان تئاتر خدمات قابل توجهی ارائه کرده‌اند اما بیشترشان چون اجرایشان جدی بوده، تماشاگر عادی نداشته‌اند و مخاطبان‌شان اغلب از متخصصان هنر تشکیل می‌شدند و در نتیجه اجرای پرفروشی نداشته‌اند.»

صالحی گفت: «آثار غیر تجاری در تمام جهان عموما کم درآمدتر هستند و معمولا با کمک‌هزینه‌های دولتی اداره می‌شوند. هرچقدر دولت از چنین آثاری بیشتر حمایت کند، تعداد این نوع تئاترها بیشتر می‌شود و چه بسا در طولانی مدت بر اذهان تماشاگران عادی اثر بگذارند و آن را به نفع خود اصلاح کند.»

او با اشاره به این که «کمک‌های دولتی در چند سال اخیر به دلیل گسترش تماشاخانه‌های خصوصی که عموما ضررده هم هستند و تئاتر ما را خراب می‌کنند، کاهش یافته است» گفت: «وقتی دولت به بهانه خصوصی‌سازی از اعطای کمک به تئاتر شانه خالی می‌کند، معلوم است که بعد از یک دهه این چنین تئاتر نابود می‌شود و تمام متخصصان تئاتر، یا سراغ اثر مبتذل می‌روند تا به درآمدی برسند یا خانه‌نشین می‌شوند.»

259245