کاهش قیمت نفت در جهان / نگرانی فراتر از کرونا

پویایی های بازار

آخرین قیمت نفت برنت در هفته گذشته 26.34 دلار بود که در واقع یک ششم قیمت نفت در 2014 است. در روز سه شنبه هفته گذشته برنت به قیمت 25 دلار رسید که از سال 2003 تاکنون بی سابقه بود. قیمت نفت تگزاس به 22 دلار رسید. قیمت گاز طبیعی نیز که زمانی بالاتر از چهار دلار هر یک میلیون بی تی یو بود به 1.63 دلار رسید.

تفسیر هفته

1- اقتصاد جهان با وضعیت ویژه ای روبرو گشته است. عدم قطعیت مهمترین عامل در نبود یک تصویر روشن از آینده اقتصاد و مالیه جهانی است. اکثر کارشناسان بر این عقیده اند که بهبود اقتصاد ممکن است سالها طول بکشد. شرکت مودی ادعا می کند که علاوه بر سه ماهه اول 2020، در سه ماهه دوم نیز وضعیت اقتصادی جهان همچنان وخیم می باشد. در همین حال وضعیت قیمت نفت با تکانه های شدیدتر از روند مسلط اقتصاد جهانی مواجه شده است.

اقتصاد جهانی حدس زده می شد که در 2020 با متوسط رشد 3 درصد به وضعیت قابل قبولی برسد. اما با توجه به شیوع ویروس کرونا و کمتر شدن فعالیت های تولیدی و همچنین مصرف کمتر کالاها پیش بینی میشود این رقم به نصف کاهش یابد.

دولت آمریکا بسته 2000 میلیارد دلاری برای تحریک اقتصاد و بازگشت به وضعیت عادی اختصاص داد. اما آمار بیکاری نشان دهنده عمق از کار افتادن اقتصاد آمریکا می باشد. آمار بیکاری تا این حد بالا نبوده است. در هفته گذشته کسانی که برای شغل ثبت نام کردند در آمریکا به عدد 3.28 میلیون نفر رسید که مطابق نمودار زیر علاوه عمق درماندگی آنان بعلاوه خانواده هایشان نشان می دهد که رفتن به وضعیت رکود حتمی است. دبیرکل سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه (OECD) می گوید که سالها طول خواهد کشید تا اقتصاد جهانی از پیامدهای منفی ویروس کرونا ترمیم یابد.

او معتقد است که بحران مالی خودش را زودتر نشان می دهد در حالیکه شوک های اقتصادی از آن هم بزرگتر است. رهبران کشورهای عضو گروه 20 تعهد کردند که ضایعات اقتصادی و اجتماعی ویروس همه گیر کرونا را به کمترین حد برسانند. 80 درصد تولید ناخالص داخلی جهان در اختیار این 20 کشور است. آنان توافق کردند که 5000 میلیارددلار به اقتصادهایشان تزریق کنند.

2- قیمت های نفت و متعاقبا گاز در حال کاهش شدید است. از یک سو پالایشگران از سفارش کمتر متقاضیان سوخت برای ماه های بهار و تابستان 2020 خبر می دهند. قرنطینه و فاصله گیری اجتماعی باعث شده تا در بخش حمل و نقل تا 70 درصد فعالیت ها بخصوص در ترابری هوایی و حمل و نقل جاده ای مسافری کاهش یابد. در اکثر کشورها رفت و آمد شهری و بین شهری ممنوع اعلام شده است. از طرف دیگر پاول سوروکین، معاون وزیر انرژی روسیه در کنفرانس والدای در مسکو در روز جمعه ادعا کرد که 60 درصد از مصرف نفت خام برای حمل و نقل است که بر اثر ویروس کرونا به کمترین حد خود رسیده است.

3- گلدمن ساکس معتقد است که تنها در ماه مارس فعلی تقاضا برای نفت خام 10.5 میلیون بشکه در روز نسبت به ماه مارس سال قبل کاهش یافته است. این بانک معتقد است که در ماه آوریل در پیش رو 18.7 میلیون بشکه در روز از مصرف جهانی نفت کاسته خواهد شد. این مقدار کاهش شدید در بخش تقاضا بعید است که بتواند با ابتکاراتی مانند کاهش اوپک پلاس جبران شده و قیمت نفت جبران شود.

4- در همین حال عربستان سعودی همچنان به افزایش تولید خود ادامه می دهد. پس از شکست مذاکرات عربستان سعودی با روسیه بدنبال سه سال همکاری در زمینه بیشتر کردن کاهش تولید کشورهای عضو مجموعه، حالا عربستان درصدد است که تولید خودش را تا اندازه ای که می تواند بالاببرد. حدس زده می شود که مجموع ظرفیت عربستان 12 میلیون بشکه است. این کشور علیرغم کاهش تقاضا و تیره بودن افق پیش رو در بالا رفتن قیمت نفت، تا ماه مه تولید خود را از 7 میلیون بشکه به 10 میلیون بشکه در روز خواهد رسانید.

شرکت کپلر می گوید در ماه فوریه عربستان 7.26 میلیون بشکه در روز بصورت متوسط صادر کرده است. علاوه بر آن گزارش شده است که عربستان سعودی تا ده دلار هر بشکه به خریداران کنونی نفت خود که در ماه آوریل برداشت کنند تخفیف داده است. وزرای انرژی آمریکا و نفت عربستان سعودی با یکدیگر تلفنی گفتگو کردند.

برخی تحلیلها از اضافه شدن تولید و صادرات عربستان حاکی از آن بود که عربستان مایل است که تولیدکنندگان نفت شیل در آمریکا، که هزینه تمام شده تولید نفت آنها بالاست، را تنبیه و از بازار بیرون کند. این مسئله با توجه به همکاری نزدیک عربستان و آمریکا بعید است.

5- یک گزارش از مرکز پژوهش های کنگره آمریکا نشان می دهد که تحریم های آمریکا علیه صنایع نفت و گاز روسیه در حال شدت یافتن است. علاوه بر تحریم شرکت روس نفت برای مشارکت در سرمایه گذاری، تولید، و انتقال نفت خام ونزوئلا، دولت آمریکا کنسرسیوم مسئول ساخت خط لوله گاز طبیعی بر بستر دریای بالتیک یعنی نورداستریم 2 و همچنین سرمایه گذاران و کنسرسیوم سازنده خط لوله گاز طبیعی بر بستر دریای سیاه یعنی ترک استریم را نیز تحریم کرده است.

گفته می شود تنها 3 کیلومتر از خط لوله نورداستریم باقی است تا تکمیل شود. در بودجه سال 2020 دولت آمریکا آمده است که هر گونه کمک به سرمایه گذاری و یا انجام اموری در بخش انرژی و دفاع روسیه توسط شرکت های آمریکایی ممنوع است. پاول سوروکین معاون وزیر انرژی روسیه از اعمال تحریم های بیشتر آمریکا علیه روسیه بخاطر نجات دادن شرکتهای امریکایی فعال در تولید نفت شیل نگران در کنفرانس والدای در روز جمعه اظهار نگرانی کرد. دمیتریف رئیس صندوق سرمایه گذاری روسیه گفت کشورش آماده مذاکره مجدد با اوپک است اگر همه کشورهای عضو اوپک در مذاکرات شرکت کنند.

6- در عراق مسئله پایین افتادن قیمت نفت نگرانی بیشتری را تا مسئله شیوع کرونا دامن زده است. 93 درصد بودجه دولت عراق از صادرات نفت تامین می گردد. بودجه عراق در 2020، 135 میلیارد دلار است که با قیمت نفت 56 دلار هر بشکه بسته شده است. دولت عراق 7 میلیون نفر کارمند را همه ماهه باید حقوق ومزایا بدهد. از طرف دیگر وزارت خزانه داری آمریکا اعلام کرد که به دولت عراق برای وارد کردن گاز طبیعی از ایران یک ماه دیگر مجوز داده شد. این اطلاعیه می افزاید این آخرین بار است که چنین مجوزی به عراق اعطا می شود. گفته می شود که عراق دارای منابع معتنابهی از گازهای همراه نفت خام است که با تولید بیشتر نفت، اکنون گاز بیشتری در عراق تولید می شود.

* دانشیار سیاستگذاری انرژی - دانشگاه صنعتی شریف