کاپ جام جهانی فقط ارزش فوتبالی ندارد!/ همه حقایق هنری در باره این کاپ

فاصله کوتاه باقیمانده تا جام جهانی قطر، سبب شد تا این بار به مشخصات کاپ جام جهانی از منظر هنری نگاهی بیندازد؛ کاپی که به گفته جیانی اینفانتینو، رئیس فیفا یک شی اسطوره‌ای برای تمامی بازیکنان فوتبال در سراسر جهان محسوب می‌شود و همه علاقمندان به فوتبال همین حس را به این کاپ دارند.

کاپ جام جهانی فیفا که هر چهار سال یک بار به برندگان جام جهانی تعلق می گیرد، ارزنده‌ترین شی در فوتبال جهان است و از بدو پیدایش، هدف اصلی هر تیم ملی فوتبالی است که این جام را حداقل چهار سال با خود به خانه ببرد.

در تمام دوره‌های برگزاری جام جهانی که مدت زمان آن به 92 سال می رسد، تنها دو جام متفاوت برای این بازی‌ها وجود داشته است:

جام «ژول ریمه» که از سال 1930 تا 1970 به تیم قهرمان اهدا می‌شد، توسط یک مجسمه‌ساز فرانسوی به نام «آبِل لافلور» ساخته شده بود و طبق توافق اعضای فیفا تصمیم گرفته شد، هر تیمی که سه بار برنده جام شود، مالک همیشگی آن شود.

لافلور در نهایت 78 سال عمر کرد و در سال 1953 میلادی در فرانسه درگذشت.

او در طراحی این جام از نقره استرلینگ با روکش طلا استفاده کرده و پایه آبی کاپ از سنگ نیمه قیمتی (لاجورد) ساخته شده بود. در چهار طرف پایه چهار صفحه طلا وجود داشت که روی آنها نام برندگان جام نوشته شده بود. این مجسمه با الهام از الهه پیروزی ساخته شده بود و شامل جام کم عمق هشت ضلعی بود که بازوهای بلند شده ای اطرافش را گرفته. لافلور آگاهانه در طراحی جام به ظاهر الهه پیروزی وفادار نبود.

این جام را ابتدا ویکتوری (Victory) می‌نامیدند اما در سال 1946 فیفا تصمیم گرفت که در راستای ادای دین به شخصیت «ژول ریمه» نام این جام را تغییر دهد.

سفر جام جهانی فوتبال با ژول ریمه، سومین رئیس فدراسیون جهانی فوتبال فیفا آغاز شد. او برنامه‌های جام جهانی فوتبال را در سال 1928 ارائه کرد و پس از یک سال، رأی به برگزاری اولین دوره در اروگوئه داد.

در طول جنگ جهانی دوم، جام درون یک جعبه در زیر تختی در منزل رئیس آن زمان فیفا اتورینو باراسی مخفی شده بود تا از تاراج نازی‌های در امان بماند، غافل از اینکه سرنوشتی عجیب در انتظار این جام بود؛ چراکه در طول برگزاری یک نمایشگاه عمومی در لندن و درست سه ماه پیش از آغاز مسابقات جام جهانی 1966 انگلستان این جام ربوده شد. البته سارق در نهایت به طرز عجیبی توسط یک سگ دستگیر شد تا انگلستان با خیالی آسوده برای برگزاری مسابقات مهیا شود اما جام دیگر بار دزدیده شد تا در حال حاضر فقط نسخه بدلی آن در موزه ای در انگلیس نگهداری شود.

اما جام دیگر که امروزه از آن استفاده می‌شود، از سال 1974 هر چهار سال یک بار به برنده تحویل داده خواهد شد.

اوایل دهه 1970 نسخه جدیدی از جام قهرمانی توسط سیلویو گازانیگا، هنرمند ایتالیایی طراحی شد. این طرح از بین 53 طرح ارسالی از هفت کشور مختلف انتخاب و با ارتفاع 36.5 سانتی متر و وزن 6.175 کیلوگرم ساخته شد.

سیلویو گازانیگا یک مجسمه ساز ایتالیایی بود. او به «آقای جام‌ها» شهرت داشت. خودش درباره کاپی که طراحی کرده گفته است: «من از دو نگاره پایه‌ای الهام گرفته‌ام؛ نگاره یک ورزشکار پیروز و جهان.»

او می‌خواسته یک نمایش پویا از پیروزی ایجاد کند که می‌تواند هماهنگی، سادگی و صلح را همزمان نشان دهد.

به اعتقاد گازانیگا این اثر باید دارای خطوط جسورانه و روشنی می بود که منعکس کننده افتخار فوتبالیست برنده باشد و ادامه داده است: «این قهرمان ورزشی که دنیا را به آغوش کشیده، روزبه روز قوام لازم برای فداکاری را در کنار هم‌تیمی‌هایش و چهره جهانی ورزش، از جمله تعهد و آزادی را به نمایش می گذارد.»

با چنین توصیفی کاپ فعلی نمایانگر پیکر دو ورزشکار است که توپ فوتبالی را به دست دارند که همزمان می‌تواند استعاره‌ای از کره زمین هم باشد. بر پایه این جام عبارت جام جهانی فیفا حک شده است. قبل‌تر صفحه‌ای به پایین جام متصل بود که نام کشورهای برنده به شکل عمودی بر آن حک شده بود اما با گذشت زمان، نام‌ها به صورت مارپیچی تنظیم شدند تا برندگان بیشتری را در خود جای دهد. این جام را برخلاف جام ژول ریمه، به طور کامل نمی‌توان به دست آورد و هر چهار سال یک بار به برنده مسابقات تحویل داده می شود.

سیلویو گازانیگا، طراح کاپ جام جهانی پنج سال قبل زمانی که 95 سال سن داشت، در منزل مسکونی خود در شهر میلان و هنگامی که در خواب بود درگذشت.

جام فعلی که چند ماه دیگر انتظار برنده ای جدید را می کشد، در جام جهانی آلمان غربی رونمایی شد. مجموع وزن این جام 6 کیلو و 175 گرم و میزان طلای به کار رفته در آن 4 کیلو 927 گرم است؛ ضمن اینکه طلای آن 18 عیار است. اما طلای خالص به‌کار رفته در آن 3 کیلو و 695.25 گرم است.

5555