کرونا در ایران؛ کوه یخ یا برفی در آفتاب تموز؟!
بیماری کووید 19 که به علت انتقال ویروس کرونای جدید از حدود 10 روز پیش در ایران گزارش شده به اوج دوره همه گیری خود نزدیک می شود. آمارهای رسمی و غیر رسمی درباره مبتلایان متفاوت است و نگرانی های مردم از این بیماری بسیار بالاست.
وزارت بهداشت، تعداد مبتلایان قطعی به ویروس کرونای جدید را تاکنون593 نفر و تعداد فوت شدگان آن را 43 نفر اعلام کرده است و از ترخیص و بهبود 123 نفر از مبتلایان قطعی این ویروس طی یک هفته گذشته خبر داده است.
کیانوش جهانپور، سخنگوی قرارگاه مبارزه با کرونا گفته است که با توجه به افزایش آزمایشگاههای تشخیص کرونا در کشور به 22 مرکز، طی روزهای آینده سیر صعودی تعداد مبتلایان قطعی و فوت شدگان این بیماری افزایش خواهد یافت. وزیر بهداشت هم اعلام کرده که این هفته با پیک بیماری مواجه هستیم وهفته سختی پیش رو داریم.
به گفته جهانپور، به جز استانهای کرمان، بوشهر، خراسان شمالی، زنجان و چهار محال و بختیاری همه استانهای کشور درگیر بیماری کووید 19 یا همان ویروس کرونای جدید هستند اما آمارهایی که اعلام می کنند با این وسعت درگیری و نسبت های جهانی همخوانی ندارد.
تناقض های آماری
سازمان بهداشت جهانی میزان مرگ ویروس کرونای جدید را حدود دو درصد اعلام کرده است بنابراین اگر حتی آمار فوتی 43 نفری وزارت بهداشت را مبنا قرار دهیم، تعداد مبتلایان واقعی این ویروس در کشور دستکم حدود دو هزار و 150 نفر برآورد می شود که به هیچ وجه با آمار 593 نفری وزارت بهداشت همخوانی ندارد. بر اساس آمارهای وزارت بهداشت میزان مرگ این بیماری در ایران حدود 9 درصد برآورد می شود که میزان مرگ آوری بالایی است که این میزان مرگ و میر نیز برای بیماری که از آنفلوآنزا و دیگر نمونه های خویشاوند خودش کمتر کشنده است چندان منطقی به نظر نمی رسد.
هر چند آمارهای غیر رسمی از رقم های دیگر مرگ و میر این ویروس جدید حکایت می‌کنند اما وزارت بهداشت آن ها را تکذیب کرده است. با این حال این موضوع در خور توجه است که در تمام دنیا در زمان هایی که بیماریابی دقیق نیست و آمارها با تاخیر و غیر دقیق اعلام می شود آمارهای غیررسمی و برآوردی نیز برای تخمین وضعیت از سوی نهادهای کارشناسی اعلام می شود، همان طور که در مورد سرطان، ایدز و دیابت آمارهای غیر رسمی در مقابل آمارهای رسمی اعلام می شود.
شائبه هایی که درباره میزان مرگ و میر از شهرهای مختلف می رسد و نشان می دهد که آمار موارد مرگ موارد مشکوک به کرونا در کشور بیش از آمار رسمی است شاید ناشی از نوع اعلام وزارت بهداشت درباره تلفات این بیماری نیز باشد چرا که سخنگوی وزارت بهداشت در مورد فوتی ها فقط به ذکر یک عدد اشاره می کند که هر روز 5 تا 10 نفر به آن اضافه می شود و به هیچ وجه جزئیاتی از این اینکه این فوت شدگان در چه شهرهایی هستند، چه جنسیتی دارند و سن آنها چقدر بوده، ارائه نمی کند. هر چند در آخرین آمار ارایه شده (روز شنبه) جهانپور در پی پیشنهاد روز چهارشنبه هفته گذشته سایت الف درباره ضرورت اعلام سن و بیماری زمینه ای درگذشتگان فقط مبادرت به اعلام میانگین سنی مبتلایان و درگذشتگان نمود.
با این حال جهانپور، رئیس مرکز اطلاع رسانی وزارت بهداشت تاکید کرده است که وزارت بهداشت در بیان آمار صداقت دارد و به هیچ وجه کتمان اطلاعات نمی کند و پردازش اطلاعات هم ندارد.
نکته دیگری که کارشناسان حوزه سلامت را به خود مشغول داشته این است که از چه زمانی کیت های تشخیصی در اختیار وزارت بهداشت قرار گرفته است. محمد مهدی گویا در یک برنامه تلویزیونی اعلام کرد که کیت های تشخیصی یک هفته قبل از اعلام رسمی موارد فوتی کرونا (در چهارشنبه 30 بهمن) در اختیار وزارت بهداشت قرار گرفته، بنابراین تکذیب های مکرر مسئولان وزارت بهداشت مبنی بر نبود حتی یک مورد مبتلا به ویروس کرونا در کشور که از حدود یک ماه پیش هر روز تکرار می شد جای سوال دارد. اگر این عقب ماندگی در شناسایی بیماران را به علت نبود کیت تشخیصی و توان شناسایی بیماران بپذیریم، معلوم می شود که وزارت بهداشت حداقل با چند هفته تاخیر و زمانی که موارد مرگ ناشی از ویروس کرونا قابل کتمان نبود وجود بیماری را در کشور پذیرفته و اعلام کرده است و در این مدت چند هفته ای ناقلان و عاملان انتقال این بیماری، ویروس را ازشهر قم که ظاهرا مبدا بیماری از چین در ایران اعلام شده، به شهرهای مختلف چرخانده اند و زمانی اعلام خبر ورود و اپیدمی بیماری اعلام شده که افراد زیادی درگیر شده اند.
البته وزارت بهداشت اساسا امکان تشخیص موارد خفیف مبتلا به ویروس کرونا را که حدود 80 درصد بیماران هستند، ندارد زیرا بسیاری از این افراد به علت خفیف بودن بیماری مراجعه ای به مراکز درمانی ندارند و اگر هم به عنوان فرد مشکوک به مطب پزشک مراجعه کنند به جز چند داروی ساده سرماخوردگی امکان دیگری ندارند و وجود ویروس کرونا در بین آنان مشخص نمی شود. اما این وزارتخانه می توانست و بلکه ضرورت داشت به جای تاکید بر تکذیب قاطع ابتلای کرونا در ایران در روزهای نخست این بیماری وضعیت فوق العاده را از همان زمان به اجرا در می آورد. جالب تر اینکه وزارت بهداشت در روزهای نخست خود بر ورود ناخواسته این بیماری در کشور تاکید می‌کرد و این در حالی است که علیرغم این تاکیدات، اقدامات پیشگیرانه موثری نظیر کنترل مبادی ورودی از چین یا قرنطینه کردن و تهیه و توزیع کافی ملزومات پیشگیری که این روزها کمیاب شده اند ا سوی وزت بهداشت مشاهده نشد.
محدودیت هایی برای کرونا
سعید نمکی، وزیر بهداشت گفته است که تعطیل مدارس تااطلاع بعدی ادامه دارد و احتمالا این تعطیلی تمدید خواهد شد. ستاد مبارزه با کرونا از وزارت آموزش و پرورش خواسته که آموزش از راه دور را از تلویزیون مبنای ادامه تحصیل دانش آموزان قرار دهد، کلاس های دانشگاهها تعطیل شده اند. ساعات کاری ادارات به پنج ساعت در روز کاهش یافته و حداقل 30 درصد کارکنان دورکار شده اند. ترددهای شهری و بین شهری کاهش یافته است و برخی کسب و کارها از جمله مراکز تفریحی، توریستی و اغذیه فروشی ها دچار ضررهای زیادی شده اند.
با گذشت دو هفته از شروع اپیدمی کرونا در کشور، اکنون تردد از برخی شهرها از جمله قم با محدودیت مواجه شده است و افرادی که به سفر می روند در بین راه تب سنجی می شوند و اگر تب داشته باشند در بین راه 14 روز قرنطینه می شوند. اقدامی که شاید دیرهنگام است و باید زودتر از اینها انجام می شد.
مردم نگرانند. از دست زدن به دکمه های آسانسور هم بیم دارند و همه جای تاکسی ها، اتوبوس ها، متروها و میز و صندلی و دستگیره های در و حتی لباس های خود را آلوده به ویروس می دانند و به وحشت افتاده اند و بیش از این ترس و واهمه، از کمبود امکانات تشخیصی و مهم تر از همه تبعیض در انجام تست و آزمایش بین مردم و مسئولان گله دارند. اسدالله عباسی، سخنگوی هیات رئیسه مجلس ایران گفته است که تاکنون از 100 نماینده تست کرونا گرفته شده که پاسخ 5 نفر مثبت بوده است. وی از نمایندگان مبتلا به ویروس کرونا نام نبرده است اما در روزهای گذشته از محمود صادقی، معصومه آقاپور علیشاهی و مجتبی ذوالنور، سه نماینده مبتلا به این ویروس نام برده شده است. معصومه ابتکار و شخصیت های معروف دیگری در دستگاههای مختلف دولتی و غیر دولتی به راحتی به کیت تشخیصی و درمان های مناسب دسترسی دارند در حالی که اکثریت مردم چنین امکانی را برای تشخیص و درمان بیماری در اختیار ندارند و به ماندن در خانه تشویق می شوند.
ویروس کرونا به بالاترین سطوح وزارت بهداشت یعنی ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت و دبیر ستاد ملی کرونا که در رسانه های مختلف به مردم شیوه های پیشگیری از این بیماری را آموزش می داد هم رسیده است و این سوال را به وجود آورده که وزارت بهداشت در این شرایط چطور می تواند از سلامت مردم حفاظت کند و شاید به این جمع بندی برسند که آمارهای رسمی فقط نوک قله کوه یخ را نشان می دهد.
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس: شفاف نبودن اطلاعات در مورد چنین بیماری های نوپدیدی طبیعی است
حیدرعلی عابدی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس به خبرنگار الف گفت: ماهیت بیماری های واگیر این است که این بیماری خودش را پنهان می کند و مثل کوه یخ است. یک بخش کوچک کوه یخ که بالای دریاست دیده می شود اما حجم بزرگ آن زیر آب است و دیده نمی شود. اکنون هم بسیاری از بیماران کرونا در منزل هستند یا علامت ندارد یا علامت خفیف دارند و به همین علت شناسایی نمی شوند.
وی افزود: وزارت بهداشت باید تعداد مراجعان در مراکز درمانی را به طور دقیق غربالگری کند. افراد مشکوک را شناسایی و آمار آنها را اعلام کند. بیماری کووید 19 یک بیماری نوپدید است. تا دو هفته پیش کیت آزمایشگاهی آن در ایران نبود و حتی همین اکنون بسیاری از کشورهای اروپایی هم کیت تشخیصی آن را ندارند بنابراین نمی شود به دقت اعلام کرد که یک فرد بیمار یا فوت شده به کرونا مبتلا بوده یا نه.
عابدی ادامه داد: این اتفافات و شفاف نبودن اطلاعات در مورد چنین بیماری های نوپدیدی یک امر قابل پیش بینی است و نمی توان انتظار داشت آمار دقیق باشد. مهم این است که بدانیم وزارت بهداشت اقدامات موثری برای درمان بیماران به کار گرفته است یا نه و اگر حتی برای یک نفر امکانات درمانی مناسب فراهم نکند باید پاسخگو باشد.
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس گفت: به نظر می رسد وزارت بهداشت آمار خود را بر اساس علم یقینی اعلام می کند و وقتی مطمئن شد یک نفر آلوده است اعلام می کند اما مردم بر اساس شواهد و مشاهدات خود نظر می دهند که ممکن است دقیق نباشد.
وی افزود: نمی شود مشاهدات مردم را منکر شد اما اینکه همه موارد فوتی را در آرامستان ها که علائم تنفسی دارند به بیماری کرونا نسبت داد نیز کار علمی نیست و البته علم بشر هم محدودیت هایی دارد که در بسیاری از کشورهای دیگر هم وجود دارد.
عابدی گفت: سیستم بهداشت و درمان، وزارت بهداشت و دانشگاههای علوم پزشکی کارهای لازم را برای پذیرش بیماران انجام می دهند و بیشتر روی آمار بیماران متمرکز هستند اما به نظرم در مورد پیشگیری باید قدم های جدی تری برداشته شود. مراکز مراقبت در منزل باید فعال تر شوند چون بیمارستانها و مراکز درمان توان پاسخگویی به همه مردم را ندارند.
وی افزود: پرستاران مراقب در منزل باید به خانه های مردم مراجعه کنند و آموزش ها و مراقبت های لازم را انجام دهند. مراکز درمانی کارشان را انجام می دهند اما اگر تعداد بیماران بیشتر شود و پیشگیری به خوبی انجام نشود مراکز درمانی پاسخگو نخواهند بود.
عضو کمیسیون بهداشت و درمان ادامه داد: با دستور رئیس مجلس، 5 نفر از نمایندگان برای حضور در جلسات ستاد ملی مبارزه با کرونا به وزارت بهداشت معرفی شدند. تاکنون در دو جلسه ای که دعوت شده بودند، این جلسات لغو شده و برای جلسه سوم هم دعوت نشده اند.
عابدی افزود: گفته می شود دوره پنهان بیماری کووید 19حدود 14 روز است، بنابراین انتظار این است افرادی که 14 روز پیش ویروس را دریافت کرده اند این هفته علایم را بروز دهند بنابراین اعلام اینکه هفته جاری و هفته آینده با اوج گرفتن موارد این بیماری مواجه می شویم درست است.
وی گفت: وزارت بهداشت باید با مشاهده اولین موارد بیماری هر اقدام علمی را که می توانست برای جلوگیری از انتشار بیماری انجام می داد. مهمترین آن حفاظت شخصی افراد و جلوگیری از انتشار بیماری است. مردم نیز باید بیماری را جدی بگیرند تا بیماری منتشر نشود.
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس درباره احتمال کاهش پزشکان در مراکز درمانی بعد از اعلام شیوع آن گفت: پرستاران طبق برنامه در مراکز درمانی حضور دارند اما ماهیت این بیماری یک بیماری عفونی است بنابراین طبیعتا پزشکانی که برای درمان این بیماران باید در بیمارستان حضور داشته باشند؛ متخصصان عفونی و داخلی هستند و چون افراد دارای بیماری زمینه ای بیشتر درگیر می شوند، متخصصان قلب، ریه، بیهوشی، کلیه و نقص ایمنی هم باید حضور داشته باید و اگر یک چشم پزشک، متخصص ارتوپدی یا مغز و اعصاب در بیمارستان نبود نمی توان آن را به کاهش حضور پزشکان بعد از بیماری کرونا در مراکز درمانی تعبیر کرد.