کرونا موضوع حضانت را با چالش مواجه کرده است

به گزارش خبرنگار قضائی خبرگزاری تسنیم؛ همایش ملی کرونا به همت دانشکده رفاه برگزار شد. پانل پنجم این همایش به موضوع "کرونا، چالش‌های حقوقی و حمایت از حقوق شهروندان" اختصاص داشت و طی آن، محمد روشن، عضو هیئت علمی و رئیس پژوهشگاه خانواده دانشگاه شهید بهشتی سخنرانی خود را با عنوان "تأثیر وضعیت کرونا در حقوق خانواده با تأکید بر حضانت و ملاقات طفل" ارائه داد و طی آن گفت: در حال حاضر در شرایط اضطرار به سر می‌بریم که اضطرار پاندمی کووید 19 است. کرونا چه ساخته دست بشر باشد، چه بر اساس فرآیندهای طبیعی موجود شیوع پیدا کرده باشد، با آن روبرو هستیم و برای ملاقات هم اضطرار ایجاد کرده است.

وی با بیان اینکه ما در دوران پاندمی "بیم ملاقات" داریم و اضطرار این بیم را افزایش می‌دهد، گفت: خانواده‌هایی هستند که جدا از هم هستند ولی از حق ملاقات برخوردارند. گاهی افراد از نظر جغرافیایی بسیار دور از هم زندگی می‌کنند با این حال این ملاقات‌ها باید صورت بگیرد. از سوی دیگری می‌گوییم حضانت حق و تکلیف است که اگر کودگ را بستاند می‌گوید حق من است و اگر کودک را رها کند، قانون به سراغ او می‌رود. از یک سو حضانت حق و تکلیف است و از سویی دیگر مأموریت والدین، حفظ صحت و سلامت کودکان است.

روشن ادامه داد: طبق قانون اگر یکی از والدین دارای بیماری واگیردار است یا به موجب بیماری نمی‌تواند شرایط نگهداری کودکان را داشته باشد، از او سلب حضانت می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی در ادامه با اشاره به قواعد اضطرار و قواعد لاحرج گفت: برخی از قواعد فقهی عبادی و آیینی هستند. برخی دیگر هم قواعد مدنی هستند. قاعده عسر و حرج را امام (ره) مطرح کردند که صرفا عبادی نیست و یک قاعده مدنی است. همچنین خانواده هم جامعه مدنی است و با توجه به این فتوای امام، زنان راهی را برای اصلاح ماده 1033 قانونی مدنی گشودند که از طریق عسر و حرج می‌توانند طلاق بگیرند.

روشن ادامه داد: از طرفی قرآن گفته که ما حرجی بر شما بار نمی‌کنیم و در سنت پیامبر (ص) هم حدیثی نقل شده و تواتر معنوی دارد و تأکید بر قاعده اضطرار دارد. اما اینکه اضطرار بر اساس سوءتدبیر خود نباشد و اگر خود را در شرایط اضطرار انداختیم نمی‌توانیم از آن استفاده کنیم؛ اما اگر حادثه به سراغ ما آمده، شامل قاعده اضطرار می‌شود.

وی ادامه داد: به گفته آیت‌الله محقق‌اردبیلی، دلیل قاعده اضطرار عقل است. ما بیشتر سراغ کتاب و سنت می‌رویم اما کمتر سراغ عقل سلیم می‌رویم. عقل هم مانند کتاب و سنت، حجت است. اگر حتی در کتاب و سنت هم قاعده اضطرار نیامده بود، عقل سلیم اعلام می‌کرد که در مدنیت باید چه رفتاری داشت.

وی با اظهار اینکه قانون در خصوص حضانت ضعف دارد، گفت: در ماده 1073 قانون مدنی آمده که در صورت عدم مراقبت و انحطاط اخلاقی پدر و مادر، هرگاه صحت جسمانی و اخلاقی طفل در خطر باشد، محکمه می‌تواند هر تصمیمی را برای حفاظت از طفل اتخاذ کند. از جمله این موارد، اعتیاد زیان‌آور به الکل و مواد مخدر و قمار، اشتهار به فساد اخلاق، ابتلا به جنون و بیماری روانی، سوء استفاده از طفل یا اصرار او به کارهایی مانند قاچاق و مفاسد اخلاقی، تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف است که سبب می‌شود حضانت کودک از والدین گرفته شود.