کشف بزرگترین میدان گاز طبیعی در بخش ایران دریای خزر

تهران از کشف بزرگترین میدان گاز طبیعی در بخش ایران در دریای خزر در نزدیکی شهر چالوس خبر داد. تحلیلگران غربی چشم انداز توسعه میدان به همین نام را با توافقنامه‌های بلندمدت بین ایران و چین و روسیه پیوند می‌دهند.

به گزارش عصر ایران به نقل از ایراس، کارشناسان روسی اعتراف می‌کنند که چین از گاز ایران در جهت منافع خود و نه برای صادرات به اروپا استفاده خواهد کرد.

به اعتقاد سایمون واتکینز کارشناس آژانس اویل پرایس، اگر برآوردهای اولیه از ذخایر گازی میدان چالوس درست باشد، گاز ایران قادر خواهد بود حداقل 20 درصد از گاز مورد نیاز اروپا را تامین کند. با این حال، حجم عرضه، مسیر و قیمت به احتمال زیاد با روسیه هماهنگ می‌شود، که این امر باعث افزایش قدرت انرژی مسکو بر اروپا که در حال حاضر یک نقطه کلیدی اختلاف نظر بین اروپا و ایالات متحده است، می‌شود، به گفته واتکینز، ایران بدون روسیه و چین نمی تواند از مزایای گازی جدید استفاده کند.

واتکینز گفت، میدان گازی چالوس علاوه بر قطب گاز جنوبی در اطراف میدان پارس جنوبی، یک مرکز گاز جدید در شمال ایران ایجاد می‌کند. وی چشم انداز توسعه منابع گاز ایران را با توافقنامه راهبردی امضا شده بین ایران و چین و همچنین قرارداد 20 ساله با روسیه که سالها در حال آماده سازی است، پیوند می‌دهد.

در پایان مارس 2021، جواد ظریف و وانگ یی، وزیران خارجه ایران و چین، توافقنامه‌ای را در تهران برای مشارکت استراتژیک جامع بین دو کشور به مدت 25 سال امضا کردند. این توافقنامه توسعه روابط بین دو کشور را در 20 زمینه مختلف از جمله در زمینه سرمایه گذاری، دفاع و انرژی پیش بینی می‌کند.

آماده سازی توافق روسیه و ایران چندین سال است که ادامه دارد، اما هنوز امضا نشده است. در پایان ژوئیه 2021، سفیر ایران در روسیه، کاظم جلالی گفت که سطح روابط بین دو کشور اکنون بسیار گسترده‌تر از دهه‌های گذشته است. به گفته جلالی، روسیه و ایران "فرصت‌ها و پتانسیل‌های بیشتری در اختیار دارند که می‌توان از آنها استفاده کرد". جلالی یادآور شد که توافقنامه همکاری همه جانبه بین دو کشور تقریبا 20 سال پیش به امضا رسید.

به گفته سرگئی پراوسودوف، مدیر موسسه انرژی ملی، «امروز ایران دارای دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی است که از نظر تئوری می‌تواند برای مدت طولانی به اروپا عرضه شود. اما این موضوع به دلیل تحریم‌های ایالات متحده و مشکل حمل و نقل اتفاق نمی‌افتد». یکی دیگر از مسیرهای مورد بحث خط لوله انتقال گاز از ایران به پاکستان به هند است که شرکت‌های روسی برای تامین لوله‌های آن آماده بودند.

اما این پروژه هنوز اجرایی نشده است. به گفته پراوسودوف "در همین حال ایران حدود 10 میلیارد متر مکعب گاز به ترکیه از طریق یک خط لوله که از مناطق کردنشین می‌گذرد، ارسال می‌کند." اعلام میدان‌های جدید به هیچ وجه وضعیت را تغییر نمی‌دهد و موانع موجود برای صادرات گاز از ایران را برطرف نمی‌کند. به گفته وی، چین ممکن است مایل به مایع سازی گاز ایران برای تحویل به بنادر خود باشد.

استانیسلاو میتراخوویچ، کارشناس برجسته صندوق امنیت ملی انرژی نیز معتقد است"تأیید ذخایر، در بهترین حالت باید با مشارکت شرکتهای تخصصی دارای تجربه بین‌المللی انجام شود، اما حتی بدون این میدان جدید هم ایران دارای ذخایر قابل توجه است و به عنوان رقیب احتمالی گاز روسیه در اروپا در نظر گرفته می شود." وی افزود: "این واقعیت که روسیه و ایران متحدان تاکتیکی در درگیری سوریه هستند و به طور کلی در مواضع سیاست خارجی همپوشانی دارند، به هیچ وجه این موضوع را که ما رقبای مستقیم در بازار هیدروکربن هستیم، نفی نمی‌کند.

میتراخوویچ خاطرنشان می‌کند: دسترسی محدود نفت و گاز ایران به بازارهای جهانی به دلیل تحریم‌های غربی، برای شرکت‌های روسی سودآور بود. روسیه همچنین عرضه کننده گاز به بازار چین است و علاقه‌ای به تقسیم این بازار با ایران ندارد. به گفته این کارشناس، امروزه دیگر فرمول اولیه مذاکرات "روسیه به اروپا گاز عرضه می‌کند و اجازه دهید ایران به آسیا عرضه کند" کار نخواهد کرد. این که چرا روسیه باید به توسعه میادین ایران برای ایجاد رقابت برای گاز خود در اروپا، ترکیه و چین کمک کند، یک سوال بزرگ است.

الکسی ماسلوف سرپرست موسسه شرق دور آکادمی علوم روسیه معتقد است پکن در زمینه نفت و گاز تجربیات گسترده‌ای در ایران دارد و حتی بانک کلون در چین ایجاد شد که در طول تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران در سال‌های 2012 تا 2015، بارها برای تنظیم واردات نفت به ارزش ده‌ها میلیارد دلار مورد استفاده قرار گرفت. به گفته وی "اخیرا، چین بارها آمادگی خود را برای اعطای وامهای صدها میلیون دلاری برای توسعه بخش انرژی در ایران اعلام کرده است، که تا حدی می‌تواند نگرانی‌های چین در رابطه با افزایش خرید نفت و گاز برای توسعه بازار داخلی را کاهش دهد."

در عین حال، چین در بسیاری از مسائل با ایران مذاکره دشواری دارد. در سال 2019، شرکت نفت و گاز چین CNPC توسعه فاز 11پروژه گاز ایران پارس جنوبی را رها کرد و پس از آن شرکت ایرانی پتروپارس آن را به تنهایی توسعه داد. با این حال، در پایان سال 2020، چین کار خود را در این بخش از سر گرفت و CNPC چینی 50.1 درصد از سهم شرکت فرانسوی توتال را تصاحب کرد و این را به سهم 30 درصدی موجود اضافه کرد.

به گفته این کارشناس، شرایط برای چین در چنین مشاغلی بسیار مطلوب است. وزارت نفت ایران تخفیف 15 درصدی برای تمام هزینه گاز تولیدی به مدت 9 سال به چینی‌ها ارائه می‌دهد. این کارشناس مطمئن است: "به طور طبیعی، میدان چالوس مورد توجه پکن قرار دارد و آن را به عنوان یک سرمایه گذاری سودآور استراتژیک می‌داند، جایی که چین می‌تواند، اگر نه به صورت انحصاری، حداقل به عنوان یک بازیگر اصلی همراه با روسیه عمل کند.

"به گفته ماسلوف، با توجه به اینکه اخیرا روسیه توانسته است روابط تجاری خوبی با ایران برقرار کند، این کشور می‌تواند نقش مهمی در این پروژه گازی ایفا کند. ایجاد کنسرسیوم با مشارکت چین و روسیه می‌تواند تمام مراحل توسعه میدان و فروش گاز و همچنین توسعه پایدار این پروژه را تضمین کند، زیرا بعید است که ایران تحت شرایط فعلی به تنهایی بتواند این کار را انجام دهد."