کلاف سردرگم برگزاری انتخابات 1400 / وزارت کشور برای حفظ سلامت و مشارکت مردم چه می‌کند؟
گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو - زهرا طیبی؛ صورت‌هایی که پشت ماسک‌های سفید و آبی پوشانده شده؛ خیابان‌هایی خلوت‌تر از قبل و بیمارستان‌های مملو از بیمار و کابوسی به نام کرونا که نزدیک به دو سال است دنیا را دربهت و ترس فرو برده؛ کابوسی که انسان‌ها را خانه‌نشین کرد؛ به اقتصاد کشورها آسیب زد و افراد زیادی را نیز از میان برد. ویروسی که روز به روز قوی‌تر می‌شود. در میان تاخت و تاز این ویروس منحوس،...
گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو - زهرا طیبی؛ صورت‌هایی که پشت ماسک‌های سفید و آبی پوشانده شده؛ خیابان‌هایی خلوت‌تر از قبل و بیمارستان‌های مملو از بیمار و کابوسی به نام کرونا که نزدیک به دو سال است دنیا را دربهت و ترس فرو برده؛ کابوسی که انسان‌ها را خانه‌نشین کرد؛ به اقتصاد کشورها آسیب زد و افراد زیادی را نیز از میان برد. ویروسی که روز به روز قوی‌تر می‌شود. در میان تاخت و تاز این ویروس منحوس، حکومت‌ها برای تعیین سرنوشت سیاسی خود ناچار به برگزاری انتخابات هستند اما چگونگی برگزاری انتخابات در شرایط کرونایی به یکی ازچالش‌های جدی تبدیل شده تا جایی که انتخابات برخی کشورها لغو، تعویق یا با روش‌های جدید برگزار شد.
همزمان با نزدیک شدن کشور به انتخابات ریاست جمهوری و شوراها ابهامات زیادی درباره‌ی چگونگی برگزاری انتخابات وجود دارد؛ این در حالی است که کم‌تر از دو ماه به انتخابات باقی مانده و هنوز سازوکار دقیق و قطعی توسط وزارت کشور ارائه نشده؛ در این بین زمزمه‌هایی مبنی بر تعویق انتخابات در ابتدای ماه جاری مطرح شد.
تعویق انتخابات شایعه یا واقعیت؟
به تعویق انداختن زمان انتخابات ابتدا توسط افراد منتصب به یک جناح سیاسی خاص مطرح شد. موضوعی که عده‌ای علت آن را شیوع موج جدید کرونا و نگرانی از کاهش مشارکت به دلیل شیوع جدید ویروس ذکر کردند. در واقع این موضوع پس ازصحبت‌های ابتدای اردیبهشت 1400 رییس جمهور مطرح شد؛ «ما حتی یک ثانیه وقت را تلف نمی‌کنیم و به کارخود ادامه می‌دهیم؛ حتی اگر انتخابات در1401 برگزار شود.»
در پاسخ به شایعات مطرح شده جمال عرف، رییس ستاد انتخابات کشور گفت:«انتخابات طبق موعد مقرر برگزار خواهد شد و دولت و وزارت کشور برنامه‌ایی برای تعویق انتخابات ندارند.»
اما به نظر می‌رسد که مطرح شدن تعویق انتخابات توسط یک جناح سیاسی خاص چیزی فراتر از نگرانی درباره کرونا باشد و این گمان مطرح شد که با داغ شدن مذاکرات وین و امید دولت به بازگشت آمریکا به برجام، دولت تلاش می‌کند تا زمان به نتیجه رسیدن مذاکرات، زمان بیشتر بخرد؛ تا زمینه برای به قدرت رسیدن جناح مورد حمایت خود را بار دیگر با تکیه بر مذاکرات و رفع تحریم‌ها فراهم کند.
اما سوال اصلی اینجاست که تعویق انتخابات بر مبنای قانون امکان‌پذیر است؟ در همین رابطه سید محمود علیزاده طباطبایی، وکیل دادگستری و عضو شورای کارگزاران سازندگی در گفتگو با فرهیختگان اظهار داشت:«قانون اساسی به هیچ وجه اجازه‌ی تعویق انتخابات را نداده و اگر به هر دلیلی از جمله کرونا رییس جمهور جدید انتخاب نشود، رییس جمهور فعلی نمی‌تواند در سمت خود باقی بماند؛ ازاین رو هیاتی سه نفره از رییس قوه قضاییه، رییس مجلس و معاون اول اداره‌ی کشور را برای مدت حداکثر50 روز برعهده می‌گیرند تا رییس جمهور جدید انتخاب شود.»
همچنین بر اساس قانون، برگزاری انتخابات در چند روز امکان‌پذیر نیست؛ در همین باره کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان تاکید کرد که انتخابات در موعد مقرر و طبق قانون در یک روز برگزار می‌شود و برگزاری انتخابات در دو یا سه روز نیازمند اصلاح و تغییر قانون است و به لحاظ اجرایی پیش‌بینی‌های سنگینی احتیاج دارد که در این زمان کم امکان‌پذیر نیست.
بر این اساس به تعویق انداختن انتخابات چندان ممکن به نظر نمی‌رسد. و نیاز است در شیوه‌ی برگزاری انتخابات با دقت نظر و در نظر گرفتن شرایط کرونایی تحولی ایجاد شود تا مشارکت و سلامت مردم توامان حفظ شود.
انتخابات 1400 الکترونیکی می شود؟
یکی از روش‌های پیشنهادی وزرات کشور برای برگزاری انتخابات در شرایط کرونایی، انتخابات الکترونیک است.
دولت از زمان انتخابات مجلس یازدهم در تلاش است تا انتخابات را به روش الکترونیک برگزار کند اما به دلیل ایراداتی که در برگزاری انتخابات با این روش وجود دارد این امر تاکنون به محقق نشده؛ فتاحی، قائم مقام پژوهشکده‌ی شورای نگهبان در همین رابطه در مصاحبه با خبرگزاری دانشجو توضیح داد:«انتخابات الکترونیک به معنای رای‌گیری الکترونیک نیست؛ این لفظ وقتی در سطح جامعه مطرح می‌شود این تصور شکل می‌گیرد که فرایند نوشتن اسم نامزد در برگه رای الکترونیکی می‌شود؛ درحالی که انتخابات الکترونیک در مفهوم علمی این نیست؛ مفهوم آن این است همه‌ی فرایندهای انتخابات از ثبت‌نام تا تایید نهایی آراء مبتنی بر ظرفیت‌های الکترونیکی موجود برگزار شود که مجموع این فرایندها 28 مرحله را شامل می‌شود.»
فتاحی همچنین در پاسخ به سوال خبرنگار دانشجو مبنی براعلام آمادگی مسئولین به وجود زیرساخت‌های لازم در برگزاری انتخابات الکترونیک تصریح کرد:«بایدمشخص شود که زیرساخت کدام مرحله فراهم است؛ رای‌گیری چندین مرحله دارد که یکی از آن‌ها احراز هویت رای‌دهنده است که در صورت الکترونیک شدن چند مسئله پیرامون آن وجود دارد.»
وی با بیان تجربه‌ای از نظارت بر یکی از شعب برگزاری که دستگاه احراز هویت از همان آغاز رای‌گیری با مشکل مواجه شد، گفت:«حال این سوال مطرح است که به طور متوسط برای رای دادن یک نفر در انتخابات چند دقیقه باید زمان صرف شود؟ در طراحی حقوقی می‌گوییم هر چه قدر زمان رای‌گیری کوتاه‌تر باشد. مردم اشتیاق بیشتری برای رای دادن دارند.»
در همین رابطه نیز عرف، رییس ستاد انتخابات کشور در اسفند 99 اعلام کرد:«برگزاری انتخابات ریاست جمهوری به صورت تمام الکترونیک منتفی است و انتخابات به روش نیمه الکترونیکی به این معنا که اخذ و شمارش آراء به صورت دستی و بقیه‌ی فرایندها به روش الکترونیکی برگزار می‌شود و چاپ تعرفه‌ها درحال انجام است.»
اما درجدیدترین اظهارنظر سخنگوی ستاد انتخابات کشور از آمادگی برگزاری انتخابات تمام الکترونیک در شهر تهران در بستر شبکه‌ی داخلی و بدون استفاده از اینترنت خبر داد؛ به این معنی که مرحله اخذ و شمارش آراء نیز به روش الکترونیک برگزار شود.
در رابطه با همین اظهارات چندگانه از سوی وزارت کشور، شجاعان رئیس مرکز توسعه دولت الکترونیک وزارت کشور در مصاحبه با دانشجو گفت:«درخصوص برگزاری انتخابات الکترونیک در تهران هیئت نظارت موافقت نکرد اما ما آمادگی انجام آن را داشتیم؛ دلیل این هیات نیز برگزاری 4 انتخابات به صورت همزمان بود.»
البته وزارت کشور در حالی از آمادگی خود برای برگزاری انتخابات الکترونیک گفته که تجربه‌ی موفقی از فرایند الکترونیک در ثبت‌نام داوطلبین انتخابات شورای شهر به جای نگذاشته و در نهایت تعداد زیادی از ثبت‌نام ها به صورت حضوری انجام شده و از طرف دیگر امتحان دستگاه‌های احراز هویت الکترونیک در جمع اعضای شورای نگهبان ناموفق و طولانی بوده.
قائم مقام پژوهشکده شورای نگهبان در گفتگو با دانشجو در همین باره اظهار داشت:«چند وقت گذشته وزارت کشور ادعا کرد سامانه‌ای طراحی کرده که می‌تواند در عرض چند دقیقه (حدود5 دقیقه) انتخابات را برای هر فرد برگزار کند اما در حین آزمایش آن در شورا برای هر نفر چیزی حدود یک ربع زمان صرف شد حال شما این یک ربع را به سطح جامعه تعمیم دهید؛ آیا در شعبه‌های شلوغ وجود یک ربع برای هر رای‌دهنده با تعداد مراجعین بالا امکان‌پذیر است؟»
شجاعان همچنین در رابطه با برگزای انتخابات در بستر شبکه‌ی داخلی گفته:«ما در هیچ یک از فرایندها از اینترنت استفاده نخواهیم کرد؛ شبکه‌ی امن داخلی و سیستم‌های رمزنگاری و سایر مسائل به خوبی پیش بینی شده.»
رییس مرکز توسعه دولت الکترونیک در مورد سازوکار برگزاری انتخابات الکترونیک اظهار داشت:«ساز و کار این نوع از انتخابات به این شکل است دقیقا مثل شمارش آراء در شیوه‌ی سنتی که در پایان روز شمارش می‌شد، پلمپ این دستگاه‌ها نیز در پایان روز شکسته شده و حافظه دستگاه تخلیه می‌شود و عملیات شمارش نیز عملا انجام شده و از طریق تخلیه تعداد آراء و انتقال آن به دستگاه احراز هویت فقط نتیجه رای به این دستگاه (احراز هویت) منتقل می‌شود.»
حال این سوال پیش می‌آید که آیا برگزاری این شیوه با مشکل مواجه نخواهد شد؟ در صورت به مشکل خوردن دستگاه‌ها و یا خراب شدن آن‌ها تکلیف آراء مردم چه می‌شود؟ آایا امکان احراز هویت رای‌دهنده به روش الکترونیک در کم‌تر از یک دقیقه امکان‌پذیر است؟ این‌ها بخشی از سوالاتی است که مسئولین وزارت کشور هنوز جواب قابل قبولی برای آن ارائه ندادند.
فتاحی همچنین در پاسخ به این سوال که آیا شورای نگهبان مخالف انتخابات الکترونیک است، تصریح کرد:«موضع شورای نگهبان این نیست که نمی‌شود انتخابات الکترونیک برگزار کرد بلکه نکته اینجاست که تسهیل در برگزاری انتخابات و تضمین سلامت آن، دو رکن شورای نگهبان در انتخابات الکترونیک است و اگر محقق شود شورای نگهبان موافق انتخابات الکترونیک است.»
به نظر می‌رسد فراهم کردن بستر برگزاری انتخابات به روش الکترونیک موضوعی است که هنوز به استانداردهای لازم نرسیده و دچار ایرادات جدی است. و هدفی که از انتخابات الکترونیک به منزله‌ی تسریع فرایند رای دهی به جهت در نظر گرفتن شرایط کرونایی مد نظراست محقق نخواهد شد.
در حال حاضر حدود پنجاه روز به برگزاری انتخابات 1400 باقی مانده و از طرف دیگر احتمال کاهش مشارکت به علت نگرانی از شیوع کرونا در صف‌های انتخاباتی نیز وجود دارد اما به نظر می‌رسد مسئولین مربوطه در برگزاری انتخابات با ارائه‌ی نظرات ضد و نقیض بیشتر باعث سردرگمی رای‌دهندگان می‌شوند.
در نهایت بنا بر جدیدترین اظهارات مسئولین مربوطه تا الان مقرر شده که برگزاری انتخابات برای شورای شهر و در 8 کلانشهر به استثنای تهران و 16 مرکز استان به صورت الکترونیک برگزار شود و انتخابات ریاست جمهوری به همان روش سنتی و به گفته سخنگوی شورای نگهبان تمهیداتی همچون افزایش شعب، محدود شدن استفاده از استامپ و برگزاری انتخابات در فضای باز برای برگزاری در شرایط کرونایی درنظر گرفته شده؛ حال باید دید تمهیدات مجری و ناظر انتخابات چقدر برای حفظ سلامت و مشارکت رای‌دهندگان کافی خواهد بود.
