کلاه رنگی‌ها، کلاه سرتان نگذارند! / اهمیت توسعه آگاهی عمومی در زمینه قارچ‌های وحشی

دکتر مجید قربانی نهوجی، عضو هیأت علمی پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی در گفتگو با ایسنا، با اشاره به فصل رویش قارچ‌های وحشی گفت: قارچ‌ها (fungi) موجوداتی هستند که مانند گیاهان و جانوران به لحاظ تکوینی چندان پیشرفته نبوده و اندام تمایزیافته‌ای ندارند و به همین دلیل، از لحاظ ظاهری تفاوت عمده‌ای بین آنها دیده نمی‌شود.

تأثیر وقوع رعد و برق در رشد سریع قارچ‌های وحشی

وی تأکید کرد: قارچ‌ها در فصولی که میزان بارش بیشتر بوده و هوا مرطوب است، به‌ویژه اگر پس از وقوع رعد و برق، بارشی صورت بگیرد، در سراسر دشت و عرصه‌های طبیعی دیده می‌شوند. علاوه بر تأمین رطوبت لازم (پس از بارش)، وقوع رعد و برق باعث می‌شود که نیتروژن موجود در هوا که به‌صورت نیتروژن غیرمؤثر و غیرقابل استفاده برای گیاهان است، به حالت نیترات تبدیل و همراه باران وارد خاک شود؛ در نتیجه محیط برای رشد قارچ مساعد می‌شود. به همین علت یک روز پس از بارش، تمامی عرصه‌های طبیعی مملو از قارچ‌های وحشی و خودرو می‌شوند.

دکتر قربانی نهوجی افزود: با وجود کتاب‌های متعدد در زمینه قارچ‌شناسی و علی‌رغم ارائه توصیفات مختلف در این زمینه، شناسایی و تشخیص قارچ‌های سمی که به صورت وحشی و خودرو در عرصه‌های طبیعی رشد می‌کنند، حتی برای متخصصان هم دشوار است؛ بنابراین در زمینه استفاده از این نوع قارچ‌ها باید دقت لازم را به خرج داد.

وی تأکید کرد: حدود 50 گونه قارچ سمی در کشور داریم که با عملکردها و مکانسیم‌های مختلف باعث ایجاد مسمومیت در بدن انسان می‌شوند. بعضی از قارچ‌ها سمیت خود را بسیار سریع نشان می‌دهند. در حالی که برخی دیگر اثرات میان‌مدتی داشته و برخی دیگر نیز در بلندمدت اثرات سمیت خود را بروز می‌دهند. در بین قارچ‌های سمی شناسایی‌شده در کشور، همه اینگونه عوارض دیده شده است. لذا برای بحث سمیت قارچ‌های کشور ما با یک عارضه مشخص روبرو نیستیم و حتی ممکن است با توجه به فیزیولوژی بدن هر فرد، عوارض به شکل خفیف یا جدی‌تر بروز پیدا کند.

عوارض بسیار جدی و مرگبار مصرف قارچ‌های وحشی سمی

عضو هیأت علمی پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی افزود: مسمومیت با قارچ‌ها می‌تواند عوارض بسیار گسترده‌ای داشته باشد؛ از مسمومیت‌های خفیف همراه با تهوع و عوارض گوارشی تا مسمومیت‌های بسیار جدی‌تر که می‌تواند با حالت‌های توهمی، مسمویت‌های شدید کبدی و حتی مرگ همراه باشد. بنابراین تأکید می‌کنیم که افراد به شناخت نسبی خود از قارچ‌ها اعتماد نکرده و از قارچ‌های وحشی به عنوان یک خوراک معمول استفاده نکنند.

دکتر قربانی نهوجی تأکید کرد: دانش دقیقی در زمینه تفکیک و تمایز قائل شدن بین قارچ‌های سمی و خوراکی وجود ندارد. متأسفانه هر ساله صدها نفر در کشور به دلیل مصرف قارچ‌های وحشی، دچار مسمویت شده و حتی جان خود را از دست می‌دهند. بسیاری از افرادی که دچار مسمومیت با قارچ شده و جان خود را از دست دادند، افراد بومی و محلی بودند که فکر می‌کردند شناخت خوبی از قارچ های سمی داشته و با اعتماد به دانش خود، به سمت استفاده از این قارچ‌ها رفتند که این مسأله متأسفانه باعث آسیب‌های جدی و حتی مرگ این افراد شد.

وی افزود: استفاده از قارچ‌های وحشی و خودرو در استان‌های آذربایجان‌های شرقی و غربی، کردستان و ساکنان محدوده کوهستان زاگرس و البرز بیش از سایر مناطق است و متأسفانه آمار مسمومیت و مرگ و میر ناشی از مصرف این قارچ‌ها در این مناطق بسیار بالاتر از استانداردهای دنیا است.

اطلاعات قدیمی و غلط در زمینه شناسایی قارچ‌های سمی

دکتر قربانی نهوجی خاطر نشان کرد: برخی اطلاعات قدیمی در زمینه قارچ‌های سمی، محل تشکیک هستند؛ به عنوان مثال باور غلطی در بین اقوام مختلف وجود دارد که معتقدند، قارچ‌هایی که زیر گیاه کما رشد می‌کنند، خوراکی هستند، درحالیکه مرگ‌آفرین‌ترین قارچ‌ها نیز زیر همین گیاه می‌رویند. یکی دیگر از باورهای غلط در این زمینه این است که اگر سفیده تخم‌مرغ را در کنار قارچ قرار دهیم، در صورت سمی بودن قارچ، رنگ سفیده به قهوه‌ای تبدیل می‌شود که این حرف نیز به هیچ عنوان قابل استناد و اعتماد نیست.

خودداری از جمع‌آوری قارچ‌های وحشی از عرصه‌های طبیعی

عضو هیأت علمی پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی تأکید کرد: شکل ظاهری یا رنگ قارچ نمی‌تواند نشانه‌ای از سمی بودن یا نبودن قارچ باشد. ممکن است گونه‌های مختلف از یک جنس، یکی خوراکی و دیگری کاملا سمی باشد، درحالیکه از لحاظ ظاهری کاملا شبیه هم هستند. به مردم توصیه می‌کنیم از جمع‌آوری قارچ‌های وحشی و خودرو از دشت‌ها و عرصه‌های طبیعی جدا خودداری کنند؛ اما اگر احیانا این قارچ‌ها را جمع‌آوری و مصرف می‌کنند، در ابتدا توصیه می‌شود که در مقادیر بسیار کم آنها را مصرف کنند تا چنانچه احیانا قارچ سمی بود، عوارض مرگ‌آفرین برای فرد به همراه نداشته باشد؛ زیرا آنچه باعث (شدت) مسمومیت می‌شود، دوز یا میزان ماده مصرفی است.

وی افزود: توصیه دیگر ما این است که قارچ‌های وحشی و خودرو را به هیچ عنوان به‌شکل خام مصرف نکنند. بسته به نوع ترکیب موجود در قارچ که باعث ایجاد مسمومیت می‌شود، حرارت دادن به شکل کبابی یا جوشاندن می‌تواند تاحدودی باعث از بین رفتن ترکیب سمی شده و میزان مسمویت قارچ را کمتر کند. البته این مسأله را نمی‌توان به همه قارچ‌ها تعمیم داد. افراد اگر تمایل به استفاده از قارچ به عنوان یک منبع غذایی سرشار از پروتئین دارند، حتما به سمت قارچ‌های استاندارد و کشت‌شده بروند و از مصرف قارچ‌های وحشی و خودرو به دلیل خطرات احتمالی خودداری کنند.

عضو هیأت علمی پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خاطر نشان کرد: در صورتی که فرد دچار مسمومیت در اثر استفاده از قارچ شد، باید بلافاصله به مراکز درمانی منتقل شود. پزشک معالج حتما باید بداند فرد چه نوع قارچی مصرف کرده است تا براساس نوع قارچ، داروی مورد نیاز را تجویز کند. بنابراین، اطرافیان فرد باید حتما یک نمونه از قارچ مصرف‌شده را به همراه داشته باشند تا درمان مناسب به سرعت انجام شود.

اهمیت توسعه دانش و آگاهی عمومی در زمینه قارچ‌های وحشی

دکتر قربانی نهوجی در پایان تأکید کرد: معتقدم اصلی‌ترین و مؤثرترین شکل پیشگیری از مسمومیت با قارچ‌ها، توسعه دانش و آگاهی افراد در زمینه مصرف نکردن قارچ‌های خودرو و وحشی است و این موضوع باید به یک فرهنگ عمومی تبدیل شود.

انتهای پیام