یک بام و دو هوای جریان زاینده‌رود و طرح‌های انتقال آب

خروجی سد زاینده‌رود 12 بهمن‌ماه برای مدت دوازده روز برای تحویل حقابه کشاورزان شرق اصفهان باز شد، اگرچه کشاورزان اصفهان از این اتفاق رضایت اندکی دارند و تنها امکان کشت 30 درصد اراضی خود را دارند، اما هنوز نمایندگان استان هم‌جوار این تصمیم را اشتباه می‌دانند.

به اعتقاد نماینده مردم شهرستان‌های شهرکرد، بن و سامان در مجلس، بازگشایی زاینده‌رود یک تصمیم غلط و این بازگشایی یک تصمیم یک‌طرفه و غلط بود، این گلایه به وزارت نیرو انعکاس داده شده است و قطعاً تذکرات لازم را به وزیر نیرو خواهیم داد، حقوق مردم این استان به‌صورت ویژه توسط مسئولان پیگیری می‌شود

البته احمد راستینه به مردم استان خود گفت که نگرانی از بابت کمبود آب نداشته باشند، 1,000 میلیارد تومان برای پروژه آبرسانی بن - بروجن تخصیص پیدا کرده است، با تکمیل این پروژه تا پایان سال 1401 مشکل تنش آبی در این استان حل و کام مردم شیرین خواهد شد.

این درحالی است که معاون امور عمرانی استانداری اصفهان در این باره به ایسنا گفته بود که «تصمیم بازگشایی سد زاینده‌رود برای کشت کشاورزان شرق اصفهان براساس کار کارشناسی، جلسات متعدد و بسته‌های احیای زاینده‌رود گرفته شده است و اصفهان نیز در این چارچوب اقدام کرد».

انتقاد به طرح‌های انتقال آب

از سوی دیگر 10 بهمن امسال نماینده اهواز در مجلس شورای اسلامی درباره طرح‌های انتقال آب به حوضه زاینده‌رود گفت: خواسته و مطالبه نمایندگان و مردم خوزستان و حتی مردم استان همجوار این است که هرگونه طرح انتقال آب ملغی شود و به مراحل اجرایی نرسد.

سیدکریم حسینی با اشاره به آخرین تلاش‌های انجام‌شده در خصوص متوقف کردن فعالیت پروژه تونل انتقال آب بهشت‌آباد، تأکید کرد: صحبت همه نمایندگان استان خوزستان و نیز نمایندگان استان چهارمحال و بختیاری این است که راه‌حل برای تأمین آب استان‌هایی که دچار مشکل هستند، انتقال آب نیست، بلکه مدیریت منابع آبی است و این مسئله را رئیس‌جمهور نیز تکرار کرد.

وی ادامه داد: بنابراین خواسته و مطالبه نمایندگان و مردم خوزستان و حتی مردم استان همجوار این است که هرگونه طرح انتقال آب ملغی شود و به مراحل اجرایی نرسد.

وی درباره وعده یکی از مسئولان استان اصفهان مبنی بر بهره‌برداری از سامانه دوم آبرسانی و آماده بودن تونل سوم کوهرنگ، گفت: دو پروژه یا طرح بود که به دنبال آن بودند؛ یکی تونل بهشت‌آباد و دیگری سد بهشت‌آباد که آبرسانی از آن صورت می‌گیرد. کوهرنگ 3 از قبل شروع شده بود اما اینکه به بهره‌برداری می‌رسند یا نه را باید پیگیری کنیم که بر چه اساسی این مطلب گفته شده است.

سرانجام طرح تونل سوم کوهرنگ و گلاب دو

این درحالی است که مهران زینلیان، معاون امور هماهنگی استانداری اصفهان دی‌ماه امسال در نشست خبری خود، اعلام کرد که پروژه گلاب یکی از پروژه‌هایی است که ازنظر پدافند غیرعامل افتتاح شده و در آن آب شرب حدود پنج تا شش میلیون نفر تأمین می‌شود. کشاورزان نیز اعلام کردند مشکلی با تأمین آب شرب مردم ندارند. پیگیر این موضوع هستیم و امیدواریم فاز اضطرار به مدار بیاید. در این خصوص در دوره‌های قبل قول‌هایی به مردم داده شده، اما محقق نشده است و امیدواریم در سال 1400 این اتفاق بیافتد.

وی تأکید کرد: در بسته راهکارهای احیای زاینده‌رود به مصوبات بالادستی توجه شده تا تأمین منافع تمام استان‌ها در نظر گرفته شود. تونل سوم کوهرنگ آماده بهره‌برداری است اما مسائل اجتماعی در این پروژه وجود دارد که امید است توسط مسئولان کشوری در استان مجاور حل شود و بتوانیم آبرسانی سریع را انجام دهیم و مکاتباتی در این زمینه با وزیر کشور و وزیر نیرو انجام شده و امیدواریم که در اسرع وقت این موضوع حل شود.

طرح‌های انتقال آب و تأثیر بر زاینده‌رود

در این خصوص مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به پیشروی فرونشست زمین در اصفهان و به‌ویژه مناطق مسکونی آن، اظهار کرد: ما موافق ملغی شدن طرح‌های انتقال آب هستیم و باید توجه داشت که بود و نبود طرح‌های انتقال آب آن‌چنان تأثیر به‌سزایی در آورد آب به زاینده‌رود نداشته و متأسفانه طی این سال‌ها مصارف این حوضه دو تا سه برابر منابع آبی آن شده است.

رضا اسلامی تأکید کرد: طرح‌های انتقال آب و تخصیصی به شهرکرد، طرح انتقال آب به یزد، طرح گلاب و همچنین پروژه غیرقانونی بن - بروجن، منوط به این بوده که آب از تونل سوم کوهرنگ و بهشت‌آباد وارد حوضه زاینده‌رود و اصفهان شود و بعد طرح‌های انتقال آب به دیگر استان‌ها اجرا شود.

وی تأکید کرد: نمی‌شود که یک بام و دو هوا رفتار کرد و دم از ملغی شدن و مخرب بودن این انتقال آب از کوهرنگ 3 برای محیط‌زیست زد و درعین‌حال برای انتقال آآب از بن به بروجن از حوضه بحران‌زده زاینده‌رود حمایت کرد. اگر انتقال آب بد است همه جا بد است.

بدون انتقال، آب را از زاینده‌رود بردند

مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان گفت: در بحث طرح‌های انتقال متأسفانه نه تنها آبی از این طرح‌ها وارد اصفهان نشده، بلکه آبی هم رفته است که وزارت نیرو برای تخصیص‌های جدید خود از حقابه محیط‌زیست برداشت کرده است.

وی ادامه داد: اگرچه صنایع اصفهان همچون فولاد مبارکه، ذوب‌آهن، نیروگاه، پالایشگاه و... ملی هستند، اما آب موردنیاز آنها به‌صورت ملی تخصیص داده نشده و سهم‌آبه آنها از حقابه محیط‌زیست و کشاورزان داده می‌شود.

اسلامی تصریح کرد: اگر اصفهان در طرح‌های انتقال آب منفعت می‌دید، امروز نباید دچار فرونشست زمین می‌شد و متأسفانه امروز در مناطق مختلف اصفهان به‌ویژه مناطق مسکونی آن شاهد آثار و پیشروی پدیده فرونشست زمین هستیم که اگر هر چه زودتر فکری برای آن نکنند، کنترل آن در آینده نزدیک غیرقابل‌جبران خواهد بود.

وی با تأکید بر اینکه فرونشست زمین امروز به‌عنوان معضلی بزرگ، گریبان‌گیر اصفهان شده است، گفت: راهکار جلوگیری از این اتفاق ورود آب به آبخوان و تغذیه آن است و از سوی دیگر نباید آبی از آبخوان برداشت شود، درحالیکه طی سال‌های گذشته نه تنها ورودی آب به آبخوان اصفهان کمتر شده، بلکه خروجی از آبخوان دشت اصفهان - برخوار چندین برابر شده است.

50 هزار سال زمان برای پر شدن آبخوان

مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان با بیان اینکه برداشت آب از چاه‌ها به‌خصوص در فصل تابستان به‌نوعی برداشت آب از آبخوان است، گفت: وضعیت لایه‌های خاک آبرفت اصفهان به‌صورت یک لایه ساندویچی است، بدین صورت که دو تا پنج متر رویی رس ریزدانه و زیر آن یک ضخامت 0 20 تا 250 متری شن شسته شده درشت‌دانه است که هر چه به سمت شمال شهر برویم ضخامت آن کمتر خواهد شد و در زیر آن لایه رس ریزدانه وجود دارد که ضخامت آن در بیشترین نقاط به 20 تا 25 متر می‌رسد و امروز برداشت چاه‌ها از لایه سوم خاک که همان خاک ریزدانه است، انجام می‌شود و تحکیم نیز در همین لایه اتفاق می‌افتد، بنابراین زمانی که زاینده‌رود جاری می‌شود در نخستین گام لایه‌های شنی زمین آبگیری می‌کند.

وی گفت: با توجه به اینکه زمان زیادی از خشکی زاینده‌رود می‌گذرد، به دلیل اینکه این رودخانه آبگیری نکرده است، بعد از جریان رودخانه لایه شنی خاک از قسمت‌های جنوبی اصفهان آبگیری کرده و به‌مرور قسمت‌های شمالی این دشت تا نزدیکی ورزشگاه نقش‌جهان تغذیه می‌شوند. وجود این لایه شنی برای آبخوان اصفهان نعمت بسیار بزرگی است، چراکه اولاً تحکیم در آن خیلی کم صورت می‌گیرد و بسیار زود به جریان آب زاینده‌رود واکنش داده و آبگیری می‌کند.

اسلامی گفت: در حال حاضر ما تقریباً آخرین آب‌های این لایه شنی را برداشت می‌کنیم و اگر زاینده‌رود به‌طور مداوم جریان داشته باشد و هیچ برداشت آبی از آبخوان نداشته باشیم، حدود پنج سال زمان می‌برد تا این لایه شنی با ضخامت متوسط 15 متر به‌طور کامل آبگیری کرده و پرآب شود.

وی اضافه کرد: با توجه به اینکه ضریب نفوذپذیری آب در خاک رس بسیار کم است، به گفته کارشناسان 50 هزار سال زمان می‌برد تا آبخوان به‌طور کامل پر شود، البته باید توجه داشت که به دلیل برداشت‌های بی‌رویه آب، این لایه رس بسیار بهم فشرده شده است که معتقدم اینکار بیش از اینها زمان خواهد برد.

نباید بارگذاری جدید بر زاینده‌رود داشته باشیم

مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان گفت: امروز برای جلوگیری از فرونشست زمین در اصفهان مهم‌ترین اصل، کم شدن برداشت از آبخوان و تغذیه دوباره آن با جریان دوباره و دائمی زاینده‌رود است، از سوی دیگر نباید بارگذاری جدید بر زاینده‌رود داشته باشیم.

وی اظهار کرد: مشکل بزرگ اصفهان این است که حتی تأمین آب شرب آن وابسته به آبخوان دشت اصفهان - برخوار است و به دلیل مشکل کم‌آبی و... در تابستان‌های گذشته ناچار به برداشت از آبخوان از طریق حفر چاه‌های اضطراری آب شده‌ایم و اکنون برای تأمین آب شرب جمعیت 2.5 میلیون نفری دچار مشکل هستیم.

اسلامی تاکید کرد: شرایط موجود نشان می‌دهد که طرح‌های انتقال آب بین حوضه و... نه تنها هیچ نفعی برای اصفهان و محیط‌زیست نداشته، بلکه اصفهان یک نمونه ناموفق از طرح‌های انتقال آب است.

وی با بیان اینکه درباره وضعیت سد زاینده‌رود پیش از طرح‌های انتقال و بعد از طرح‌های انتقال یاد جمله‌ای از عباس در فیلم آژانس شیشه‌ای می‌افتم که می‌گفت «قبل از جنگ مو سرزمین بودم با تراکتور بعد از جنگ هم سر همون زمین رفتم بی تراکتور» امروز حوضه زاینده‌رود قربانی همین نوع تصمیم‌گیری‌هایی شده است که در بیرون استان برای آن می‌گیرند و مانند گوشت قربانی شده که هر بار به عناوین مختلف که کلمه «تأمین آب شرب» وجه مشترک همه آنهاست و یک تکه از آن را می‌گیرند.

60 کیلومتر از مرزهای آبی استان اصفهان جدا شد

مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان با انتقاد بر اینکه متأسفانه طی سال‌های گذشته به‌راحتی و در سکوت کامل خبری 60 کیلومتر از مرزهای این استان جدا شد به‌راحتی از حقابه‌های زاینده‌رود برای توسعه صنایع ملی و یزد و کاشان و حتی237 میلیون مترمکعب برای استان همجوار تخصیص دادند و زمانی که این تخصیص‌ها داده می‌شد، حرف از مشکل کم‌آبی حوضه را می‌زنند.

وی با تأکید بر اینکه اگر قرار بود، اصفهان به‌واسطه طرح‌های انتقال آب پیشرفت کند، امروز نباید زاینده‌رود خشک و این شهر دچار فرونشست می‌شد، گفت: از زمانی که طرح‌های انتقال آب، برای حوضه زاینده‌رود تعریف و اتفاق افتاد، عملاً زاینده‌رود خشک شد و برداشت‌ها از آبخوان دشت اصفهان - برخوار بیشتر شد و اکنون فرونشست زمین به سرعت در حال پیشروی به داخل شهر است، اما برخی مسئولان چشمشان را به روی این واقعیت بسته و گوش‌های خود را گرفته‌اند تا صحبت‌های کارشناسان را نشوند.