21 توصیه مهم درباره بهداشت دندان

به گزارش مشرق، هر ایرانی حداقل 6 دندان پوسیده دارد. این آماری است که خود مسئولان وزارت بهداشت بارها اعلام کرده‌اند. آمارها وقتی نگران‌کننده‌تر می‌شود که بدانیم افراد 30 تا 40 ساله که در سن فعالیت هستند، حدود 13 دندانِ ازدست‌رفته دارند. در گروه سنی بالای 65 سال نیز آمارها حاکی از این است که بیش از 55 درصد افراد، هیچ دندانی برایشان باقی نمانده و کاملا بدون دندان هستند. کودکان هم وضعیت بهتری ندارند. به طوری که 80 درصد کودکان 5 تا 6 ساله حداقل 5 دندان شیری پوسیده، پرشده یا کشیده‌شده دارند.

این آمارها در حالی وجود دارند که به گفته پزشکان، اگر از دندان‌ها به خوبی مراقبت کنیم و با راهکارهای ارزان‌قیمت مانع پوسیدگی آنها شویم، تا پایان عمر می‌توانیم آنها را داشته باشیم و زندگی باکیفیتی را تجربه کنیم. درضمن گرفتار هزینه‌های سرسام‌آور دندانپزشکی هم نخواهیم شد.

به گفته متخصصان، 80 درصد بیماری‌های دهان و دندان با آموزش قابل پیشگیری است. این در حالی است که بسیاری از شهروندان درباره نحوه مراقبت از دندان‌ها آگاهی ندارند و خیلی از آنها حتی تا سنین سالمندی نمی‌دانند که چگونه باید مسواک بزنند و نحوه درست مسواک زدن را بلد نیستند.

الگوی مصرف ایرانی‌ها پوسیدگی‌زا است

طبق آخرین تحقیقات صورت‌گرفته در ایران در حوزه سلامت دهان و دندان که مربوط به سال 1395 است، شاخص پوسیدگی دندان ایرانی‌ها که به آن DMF گفته می‌شود و شامل میزان دندان‌های پوسیده، ترمیم‌شده و ازدست‌رفته است، 1.84 است. به گفته متخصصان، این عدد یعنی این که ایران در شرایط حد متوسط قرار دارد و در حوزه سلامت دهان و دندان اوضاع خیلی بدی ندارد.

اما اگر ایران وضعیت نامناسبی در زمینه سلامت دهان ندارد، چرا آمارها نشان‌دهنده وضعیت فاجعه‌بار دندان‌های ایرانی‌ها است و مدام در خبرها گفته می‌شود هر ایرانی 6 دندان پوسیده دارد؟

دکتر علی تاجرنیا، دندانپزشک و رئیس هیات مدیره جامعه دندانپزشکی ایران این نکته را روشن می‌کند و توضیح می‌دهد: در کل دنیا تنها کشورهایی که در حوزه سلامت دهان و دندان کار کرده‌اند و تجربه موفقی دارند، «کشورهای حوزه اسکاندیناوی» هستند. غیر از کشورهای اسکاندیناوی، بقیه کشورها در دو دسته «متوسط» و «بد» قرار دارند. درواقع تعداد عمده‌ای از کشورها در وضعیت متوسط قرار دارند و بخش کوچکی در وضعیت بد.

به گفته دکتر تاجرنیا، کشورهای در وضعیت متوسط هم دو دسته‌اند؛ یک دسته کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه‌اند که از نظر منابع مالی قوی هستند و سهمی برای حوزه سلامت دهان اختصاص می‌دهند، اما چون مردم‌شان الگوی مصرف و تغذیه درست و آگاهانه‌ای ندارند و الگوی مصرف‌شان پوسیدگی‌زا است، در زمینه سلامت دهان و دندان وضعیت خوبی ندارند. ایران در این دسته قرار دارد. همین هم باعث شده که طبق آمارهای موجود، هر ایرانی 6 دندان پوسیده داشته باشد.

این دندانپزشک ادامه می‌دهد: دسته دوم متوسط‌ها، کشورهایی هستند که از نظر اقتصادی وضعیت خوبی ندارند اما به دلیل فقر، رژیم غذایی غلطی هم ندارند. مثلا در آفریقا مردم آن قدر وضع خوبی ندارند که بخواهند مدام فست‌فود و شکلات و... بخورند. بنابراین با این که بهداشت‌شان قوی و استاندارد نیست، اما چون الگوی مصرف‌شان بهتر است، دندان‌های سالم‌تری دارند.

باگ اصلی دنیا این گروه هستند

باگ اصلی در دنیا همان دسته متوسط اول است. این را دکتر تاجرنیا می‌گوید و ادامه می‌دهد: درواقع بیشتر کشورهای دنیا در این دسته قرار می‌گیرند. وقتی رژیم غذایی فست‌فودی، شیرین و غذاهای چسبنده مثل چیپس و پفک است، آمار پوسیدگی دندان هم طبیعتا بالا است.

به گفته رئیس هیات مدیره جامعه دندانپزشکی ایران، یک سری کشورها مثل کشورهای عربی و هندوستان و... هم هستند که آمار پوسیدگی دندان در آنها خیلی بالا است. چون الگوی غذایی شیرین در آنها خیلی رایج است. اینها از نظر سلامت دهان در وضعیت بدی قرار دارند.

این دندانپزشک تاکید می‌کند: این که می‌گوییم ایران در وضعیت متوسط قرار دارد، به معنای خوب بودن وضعیتش نیست. اما در مقایسه با میانگین جهانی وضعیت اسفناکی هم ندارد. ما با شرایط ایده‌آل فاصله زیادی داریم و دولت باید به طور جدی برای افزایش سواد سلامت و پیشگیری مردم وقت بگذارد و برنامه‌ریزی کند که متاسفانه این کار را نمی‌کند.

نژاد؛ یک فاکتور بسیار مهم

رئیس هیات مدیره جامعه دندانپزشکی ایران در ادامه صحبتش به این نکته مهم اشاره می‌کند که نژاد در پوسیدگی یا عدم پوسیدگی دندان‌ها بسیار مهم است. پوسیدگی دندان دلایل مختلفی دارد. ازجمله نژاد، مقاومت مینای دندان، فلور میکروبی، میزان اسیدی بودن بزاق و... که تاثیر و میزان همه اینها در مردم کشورها و نژادهای مختلف متفاوت است. ضمن این که صفاتی که حالت اکتسابی دارند، در درازمدت و به مرور زمان شکل وراثتی هم پیدا می‌کنند.

چند نقدِ سازنده

رئیس هیات مدیره جامعه دندانپزشکی ایران در صحبت‌هایش به این موضوع اشاره می‌کند که دولت برای حوزه دهان و دندان هزینه می‌کند اما برنامه هدفمند و جامع و منسجمی ندارد. مثلا الان وزارت بهداشت برای فلوراید تراپی در مدارس برنامه‌ای در دستور کار دارد. دادن فلوراید به کودکان در همه جای دنیا الگویی پذیرفته‌شده است و به سلامت دندان کمک می‌کند اما در مدارس ایران اولا این کار توسط مربیان بهداشت یا به‌ورزها انجام می‌شود که آموزش کافی درباره سلامت دهان و دندان ندارند. دوم این که خیلی از کودکان هنوز نحوه مسواک زدن را بلد نیستند.

دکتر تاجرنیا تاکید می‌کند که تا وقتی کودک مسواک زدن را یاد نگیرد، فلوراید تراپی نمی‌تواند کمک زیادی به او بکند. دانش‌آموز در زنگ تفریح چیپس و پفک خورده و خرده‌های غذا به دندان‌هایش چسبیده و حالا بیایند در کلاس در دهانش فلوراید بریزند. خب این که فایده ندارد. مثل این که داخل یک قابلمه کثیف و جرم‌گرفته مایع ظرفشویی قوی بریزید و بدون این که آن را با اسکاچ بشویید، آن را زیر شیر آب بگیرید. ما باید در مدارس زنگ مسواک داشته باشیم و درست مسواک زدن را به دانش‌آموزان یاد بدهیم. موضوع مهم دیگر این است که بوفه‌های مدارس باید غذاهای سالم و مخالف پوسیدگی دندان ارائه کنند و نباید چیپس و پفک و... بفروشند.

نکته بعدی درباره این گونه برنامه‌ها این است که سالانه پایش انجام شود. یعنی سال بعد پایش صورت بگیرد و معلوم شود که فلوراید تراپیِ سال قبل چه تاثیری روی سلامت دندان‌های دانش‌آموزان داشته است. این را دکتر تاجرنیا می‌گوید و اضافه می‌کند: متاسفانه دولت در کارهایش دنبال نتیجه نیست. با این که هزینه می‌کند، اما هزینه‌کردها جهت‌دار، همه‌جانبه و اثربخش نیست.

این دندانپزشک می‌گوید: نقد دیگر به دولت یا وزارت بهداشت این است که در برنامه‌ریزی‌ها از وجود انجمن‌های دندانپزشکی استفاده نمی‌کند و کمک نمی‌گیرد.

واردات بی‌رویه شکر به کشور

افزایش واردات شکر به کشور، یکی دیگر از موضوعاتی است که رئیس هیات مدیره جامعه دندانپزشکی ایران به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: این موضوع علاوه بر افزایش آمار دیابت در کشور، بر سلامت دهان و دندان هم اثرگذار است. چندین سال است که جمعیت کشور افزایش قابل توجهی پیدا نکرده اما مصرف شکر چندین برابر شده است.

توصیه‌های بسیار مهمِ آقای دندانپزشک

رئیس هیات مدیره جامعه دندانپزشکی ایران 21 توصیه خیلی مهم دارد که در بحث پیشگیری از پوسیدگی دندان یا مراقبت از دندان‌ها بسیار مهم هستند.

* هزینه‌های تمام‌شده دندانپزشکی گران است و شما هرچقدر هم پولدار باشید، باز هم هزینه‌های دندانپزشکی از جیب شما بیشتر است. پس اول تلاش کنید که دندان‌هایتان خراب نشوند.

* قدم اول این است که 4 عنصر درست را همیشه رعایت کنید؛ مسواک، خمیردندان، نخ دندان و دهان‌شویه. شما فقط با 200 هزار تومان می‌توانید این 4 ابزار مهم را فراهم و البته استفاده کنید.

* باید بدانیم که دندان فقط برای جویدن نیست؛ برای تکلم، زیبایی، کمک به بلع غذا و آرامش روح و روان است. اگر اهمیت دندان را متوجه شویم، آمار پوسیدگی دندان در کشور بسیار پایین می‌آید.

* دندانی که پوسیده شده، هرچقدر زودتر و در مراحل اولیه پوسیدگی درمان شود، هزینه‌های درمانش کمتر و عمر دندان بیشتر است. اگر پوسیدگی یک دندان در حد مینا و عاج باشد، معمولا با زیر یک میلیون تومان در اکثر کلینیک‌ها قابل درمان است. عمر درمان هم طولانی‌تر خواهد بود. چون دندان هنوز زنده است.

* اگر خرابی دندان به عصب رسید و عصب‌کشی انجام شد، هم عمرش نصف می‌شود و هم هزینه‌های درمان آن دندان 4 تا 5 برابر می‌شود.

* اگر پوسیدگی دندان تا جایی پیش رفت که نیازمند روکش یا جراحی لثه بود، هزینه‌ها باز چند برابر می‌شود و عمر دندان باز کوتاه‌تر می‌شود.

* برای اطمینان از سلامت دندان‌ها و جلوگیری از پوسیدگی آنها حداقل 6 ماه یک بار به دندانپزشک مراجعه کنید.

* همه فکر می کنند برند خمیردندان خیلی مهم است. در حالی که نوع مسواک و نحوه درست مسواک زدن مهم‌تر است. مسواک باید بتواند خرده‌های غذا را با کمترین آسیب به دندان پاک کند.

* عمده مردم باید از مسواک‌های دارای الیافِ نرم استفاده کنند. مسواک‌های سخت (Hard) در موارد خاص استفاده می‌شود و در خیلی مواقع هم در مدت زمان مشخص. نه دائمی.

* فکر نکنید که مسواک زبر و سخت، دندان‌ها را تمیزتر می‌کند و برای مراقبت از دندان‌ها بهتر است.

* هنوز خیلی از مردم، استفاده از نخ دندان را یک کار اضافی می‌دانند یا در سنین بالا هنوز نحوه درست مسواک زدن را بلد نیستند. درست مسواک زدن را یاد بگیرید.

* این تصور که شستن دندان‌ها با نمک، آنها را تمیز و سفید نگه می‌دارد، کاملا غلط است. استفاده از نمک باعث می‌شود که مینای دندان نازک شود و به عاج برسد و حتی دندان‌های شما را به سمت زرد شدن ببرد. ممکن است همان لحظه احساس کنید دندان‌هایتان سفید شده اما در درازمدت کاملا زرد می‌شود.

* خمیردندان‌های سفیدکننده نباید هر روز استفاده شوند. چون سایش‌دهنده مینا هستند و اتفاقا دندان‌ها را زردتر می‌کنند. خمیردندان‌های سفیدکننده دوره محدودی دارند و نباید به صورت دائمی از آنها استفاده شود.

* دندان‌های خود را سفت مسواک نکشید طوری که رد شانه‌های مسواک روی دندان‌ها بماند. شیوه درست مسواک زدن درست باید بر اساس روش‌های شبیه به ویبره کردن یا ماساژ دادن دندان‌ها باشد. حرکات تند و با فشار دست، هم بافت لثه را تخریب می‌کند و هم به مینای دندان آسیب می‌زند.

* روزانه حداقل 2 بار مسواک بزنید. نه کمتر و نه بیشتر. دقیقه و ثانیه‌اش خیلی مهم نیست. روش مسواک زدن مهم‌تر از زمان است. با این حال، درست مسواک زدن معمولا تا 3 دقیقه زمان می‌برد.

* دهان‌شویه‌ها باید بعد از مسواک زدن و قبل از خواب استفاده شوند.

* از دهان‌شویه‌هایی استفاده کنید که باعث تغییر رنگ دندان‌ها نشود.

* مسواک و دهان‌شویه مکمل همدیگر هستند. مسواک، خرده‌های غذایی را حذف می کند و دهان‌شویه هم تعداد میکروب‌های پوسیده‌کننده را کم می‌کند. کار دهان‌شویه این است که تعداد میکروب‌های دهان را کاهش دهد. همه ما در دهان‌مان بالای 700 نوع میکروب داریم که بخشی از آنها مفیدند و بخشی مضر. باکتری‌هایی که باعث پوسیدگی دندان می‌شوند، در شرایط بی‌هوازی تولید اسید می‌کنند. وقتی شما خوابید، دهان شما بسته است و اگر غذا لای دندان‌های شما باشد، فعالیت این میکروب‌های مضر شروع می‌شود.

* دهان‌شویه بهتر است هر شب استفاده شود. اگر هفته‌ای یک بار هم استفاده کنید، بهتر از آن است که اصلا استفاده نکنید.

* اگر در بین روز ریزه‌خواری دارید و شیرینی، چای، شکلات و... می‌خورید، نیازی نیست تند تند مسواک بزنید. همین که شب قبل از خواب مسواک بزنید، اثر آن ریزه‌خواری را از بین می‌برد. چون همان طور که گفتم، میکروب‌هایی که باعث پوسیدگی دندان می‌شوند، فقط در شرایط دهانِ بسته فعال می‌شوند.

* فکر نکنید روزانه 10 بار مسواک زدن خوب است. این کار باعث سایش مینای دندان می‌شود. در هیچ کاری افراط و تفریط خوب نیست.