آبخیزداری آسیب نمی‌زند؛ از خسارت بیشتر جلوگیری می‌کند / فقط 30 درصد آب بیشتر برای رفع کم آبی نیاز است

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو- ندا زارعی؛ تابستان سال 1401، تابستان پر بارشی بود و سیلاب‌هایی را هم در شهرستان‌های شمیرانات، فیروزکوه، دماوند و پاکدشت به راه انداخت. طبق گفته فرشید ذبیحی، مدیر امور عشایر استان تهران، خسارت وارد شده به برخی مسیر‌های عشایری، زیرساخت‌ها و دام‌های عشایری زیاد بوده و او از خسارت 18 میلیاردی جامعه عشایری استان تهران خبر داد. همچنین محمد حیدری منش فرماندار شهرستان فیروزکوه درباره خسارات این سیبلاب، از خسارت وارد شده به 100 هکتار از باغات، 200 هکتار از اراضی کشاورزی، 25 راس دام سبک، 30 کیلومتر جاده بین مزارع، 20 واحد مرغداری، و تخریب کامل 120 واحد مسکونی خبر داد. این سیلاب‌ها علاوه بر خسارات مالی به گفته نژاد جهانی، معاون فنی و هماهنگی بازسازی و بازتوانی سازمان مدیریت بحران ایران، جان 69 نفر از مردم مناطق سیل زده را نیز گرفت و تابستان تلخی را رقم زد. در سیلی که در شهرستان فیروزکوه و امامزاده داوود اتفاق افتاد علاوه بر خسارات ذکر شده، شایعات عجیبی هم وجود داشت که آبخیزداری انجام شده در این مناطق باعث ایجاد سیل و خسارت‌های آن شده است. آبخیزداری که این روز‌ها یکی از گزینه‌های نجات آینده آبی کشور است، در روز‌های سیل متهم به دلیل این اتفاق شد. این‌ها در صورتی است که بعضی کارشناسان و مسئولین نه تنها آبخیزداری را عامل ایجاد سیلاب نمیدانند بلکه به فایده‌های آن اعتقاد دارند و در تلاش هستند که پروژه‌های بیشتری را در کشور راه اندازی کنند و به پایان برسانند. عباس قاسمی، رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان فیروزکوه، در سال 99 در این باره به خبرنگار خبرگزاری ایرنا گفت: «طرح‌های آبخیزداری این شهرستان با پیشرفت فیزیکی بالای 95 درصدی مواجه است و در مراحل نهایی تکمیل و بهره برداری قرار دارد. این قبیل پروژه‌ها علاوه بر کنترل سیل و رسوب موجب تقویت سفره‌های آب زیرزمینی و بهبود پوشش گیاهی خواهد بود.» وی در ادامه با اشاره به وجود نقاط حساس و سیل خیز در سطح شهرستان فیروز کوه بر تداوم اجرای عملیات آبخیزداری تاکید کرد. حمید سینی ساز، کارشناس سیاست گذاری آب، که با حضور در برنامه راه روشن با سید حسن موسوی فرد به گفتگو نشسته بود؛ در خصوص حواشی سیل امامزاده داوود که عده‌ای می‌گفتند دلیل سیل، عملیات آبخیزداری بود که در بالادست آن اجرا شد؛ استدلال کرد:«ما از منطقه امامزاده داوود و وردیج بازدید میدانی کردیم؛ در هر دو منطقه عملیت آبخیزداری تا حدی انجام شده بود. در منطقه امامزاده داوود این عملیات مربوط به سال‌ها پیش است و الان نیاز به نوسازی دارد، ولی در منطقه وردیج که به صورت متاخر این عملیات شکل گرفت با اینکه میزان بارندگی با امامزاده داوود یکسان بود، ولی خسارات بسیار کمتری ایجاد شد.» او همچنین به تفاوت بین جریان آب در این دو منطقه اشاره کرد که عمق آن در وردیج حدود 30 سانتی متر و در امامزاده داوود حدود 6 متر بود و این حاصل عملیات آبخیزداری تازه‌ای است که در وردیج انجام شده بود. سینی ساز در ارتباط با انگیزه افرادی که عملیات آبخیزداری را متهم سیل می‌دانند، عنوان کرد: «اشخاصی هستند که از سر ناآگاهی این بحث‌ها را مطرح می‌کنند و اشخاصی هم به دلیل تعارض منافع به این قضیه دامن می‌زنند.»

فقط 30 درصد آب بیشتر برای رفع کم آبی کشورنیازاست

سفره‌های زیرزمینی که تقریبا همیشه به عنوان مخازن نگهداری آب استفاده می‌شدند، این روز‌ها در حال فراموش شدن و بدون آب و استفاده هستند. کارشناس سیاست گذاری آب ضمن یادآوری کمبود آب در منطقه زاگرس گفت:«زمانی که بارندگی‌های سیل آسا در منطقه زاگرس اتفاق می‌افتاد آب را به سفره‌های زیرزمینی نفوذ ندادیم. طبق گزارش سخنگوی صنعت آب وزارت نیرو در کل بارندگی‌های سیل آسای اخیر فقط حدود 350 میلیون متر مکعب به حجم کل مخازن سد‌های کشور اضافه شده در حالی که این میزان بارندگی که اتفاق افتاد با احتساب ضریب روان آب، قریب به 7 میلیارد متر مکعب بود؛ بنابراین در حال حاضر متحمل خسارات سیل و کمبود آب هستیم.» مهندس سینی ساز در مصاحبه‌ای که سال گذشته با خبرنگار خبرگزاری تسنیم انجام داده بود نیز در این باره صحبت کرده بود: «در کشور ایران نزدیک به 70 درصد بارندگی‌ها بدون هیچ گونه اقدامی مستقیما تبخیر و 10 درصد دیگرهم معمولا در قالب سیلاب‌ها به دریا‌ها و یا از مرز خشکی کشور خارج می‌شود. تقریبا اگر بتوانیم حدود 30 درصد از این تلفات را نگه داریم به ذخایر آب بالایی خواهیم رسید؛ زیرا تقریبا با 20 درصد آبی که تلف نمیشود در کل کشور نیاز‌های آبی را سامان می‌دهیم و باید در مناطقی که مستعد این کار است آبخیزداری صورت گیرد. در مناطق نیمه غربی، کشور بارندگی‌های قابل توجهی دارد؛ قدرت تابش خورشید نسبت به دشت‌ها کمتر، مناطق کوهستانی و بافت خاک درشت دانه‌تر و نفوذپذیر‌تر است، عملیات آبخیزداری با موفقیت بالایی صورت می‌گیرد. دستاورد‌های تحقیقات آزمایشگاهی نشان می‌دهد که از هر هکتار از زمین‌های آبخیزداری به طور متوسط 500 مترمکعب آب می‌تواند ذخیره شود و هزینه این عملیات به ازای هر هکتار حدود 500 هزار تا یک میلیون تومان است. وعده ای که باید عملی شود

در خصوص آخرین وضعیت لایحه آبخیزداری قابل ذکر است که در 9 مرداد امسال با دستور معاون اول رئیس جمهور، وزارت کشاورزی مکلف شد لایحه قانون آبخیزداری را با قید فوریت تدوین و برای سیر مراحل قانونی و ارسال به مجلس شورای اسلامی به هیات دولت ارائه کند. همچنین محمد مخبر در جلسه مشترک قرارگاه‌های مردمی بسیج، خاتم الانبیا و امام حسن مجتبی (ع) با دستگاه‌های اجرایی دولت در خصوص موضوع آبخیزداری با حضور وزیر جهاد کشاورزی با بیان اینکه در سال‌های گذشته در زمینه آبخیزداری در کشور غفلت اساسی شده است بر لزوم تمرکز جدی بر این موضوع و جبران کاستی‌ها تاکید کرد و وزارت جهاد کشاورزی را مکلف کرد تا دو هفته طرحی جامع با استفاده از همه ظرفیت‌های موجود به همراه مدل تامین مالی و فازبندی شده برای آبخیزداری در کشور تدوین و ارائه کند؛ و حالا بعد از گذشت مدتی کوتاه، هوشنگ جزی مدیر کل دفتر آبخیزداری و حفاظت از خاک سازمان منابع طبیعی کشور در گفتگو با ایسنا اظهار کرد: «لایحه قانون جامع آبخیزداری به عنوان یک طرح در مجلس مطرح شد که وزیر جهاد کشاورزی تاکید کرد این طرح به صورت لایحه نیز نوشته شود. متنی که باید تصویب شود تهیه شده و در حال حاضر نیز انجمن علمی آبخیزداری و پژوهشکده حفاظت از خاک و آبخیزداری اصلاحاتی که باید بر روی آن انجام شود را بررسی کرده اند. وزیر جهاد کشاورزی نیز منتظر است اصلاحاتی که در نظر دارند اعلام شود تا آن را به صورت رسمی به مجلس ارسال کند.» با توجه به اهمیت آبخیزداری در کشور و تاثیر مستقیم آن بر روی منابع آبی، امیدواریم این موضوع هر چه سریع‌تر توسط مسئولین پیگیری شود و به نتایج مطلوبی دست پیدا بکند؛ تا منابع آبی بیش از این به سمت نابودی حرکت نکنند.