آداب شب و روز ماه مبارک رمضان + اینفوگرافیگ
توجه به دستورالعمل‌های وارده درباره شب و روز اول این ماه می‌تواند راهگشای بهره بیشتر مؤمنین از برکات این ماه باشد. عمده آدابی که درباره شب اول ماه مبارک رمضان بر شمرده‌اند، توبه، دعا و استغفار به درگاه خداوند و خاص کردن اعمال و نیات برای اوست. در این راستا توسل به درگاه پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت مطهر ایشان، مسیری آسان برای عرض حاجت به آستان قدس الهی است. میرزا جواد ملکی تبریزی در کتاب المراقبات ضمن اشاره به برخی آداب و اعمال ماه مبارک رمضان می‌نویسد: «در این ماه خداوند رهروان را با دعوت به میهمانی ماه رمضان گرامی داشته و این ماه ماه میهمانی خداست - و سپس فهمیدن معنی روزه و مناسبت آن با میهمانی خداست. آنگاه تلاش و کوشش برای به دست آوردن اخلاص در کردار و رفتارهایی است که مطابق با رضایت صاحبخانه است. ابتدا پاک کردن دل با توبه صادقانه و پاکیزه کردن مال با دادن خمس تا غذا، لباس، مکان و هر چیزی که روزه‌دار در آن دخل و تصرف می‌کند پاک شود. همانگونه که در روایات آمده خداوند برای تطهیر مال دادن خمس را کافی دانسته است؛ بنابراین بهتر است خمس خود را در اول ماه حساب کرده و آن را بپردازد تا غذا و همه دخل و تصرفات او از حلال باشد.
این عالم بزرگوار تلاش در راستای شروع خوب سال را از دیگر لوازم روزه‌داران این ماه معرفی کرده، می‌نویسد «روایات زیادی داریم که: ماه رمضان، اول سال است و این که اگر این ماه سالم شد، تمام سال به سلامت خواهد ماند. انسان بیدار تأثیر کارهای خود را در حالات و خواسته‌هایش دیده و به جهت اینکه ماه رمضان اول سال بوده و خیر و شر در آن مقدر می‌شود، می‌داند که عمل او در این ماه تأثیر بزرگی در تمام جوانب زندگی‌اش دارد، به خصوص در رزق و اجل او، و توفیق انجام خیرات و عبادات و همین طور تأثیر اول این ماه را نسبت به بقیه این ماه می‌داند. به همین جهت مراقبین، اهمیت زیادی به اعمالی که در این روز وارد شده، می‌دادند.
اما در کتب ادعیه درباره اعمال شب اول گفته‌اند: 1. وقتی هلال ماه رمضان را دید، دعای چهل و سوم صحیفه سجادیه و دعای امام صادق علیه‌السلام را بخواند؛ آن حضرت هنگامی که هلال ماه رمضان را می‌دید، به آن توجه می‌کرد و بعد رو به قبله می‌ایستاد و دست خود را برای دعا سوی خدا بلند می‌کرد و خطاب به هلال ماه می‌فرمود: رَبی وَرَبُک اللهُ رَبُ العالَمینَ اَللَهُمَ أَهِلَهُ عَلَینَا بِالأَمنِ وَ اَلاِیمَانِ وَ اَلسَلاَمَهِ وَ اَلاِسلاَمِ وَ اَلمُسَارَعَهِ اِلَی مَا تُحِبُ وَ تَرضَی اَللَهُمَ بَارِک لَنَا فِی شَهرِنَا هَذَا وَ اُرزُقنَا خَیرَهُ وَ عَونَهُ وَ اِصرِف عَنَا ضُرَهُ وَ شَرَهُ وَ بَلاَءَهُ وَ فِتنَتَهُ؛ یعنی ای ماه، پروردگار من و تو، خدا پروردگار جهانیان است. خدایا ماه را بر ما نو کن به ایمنی و ایمان و تندرستی و اسلام و شتافتن به‌سوی آنچه دوست داری و خشنود می‌شوی. خدایا در این ماه به ما برکت بخش و خیر و کمکش را روزی ما کن و زیان و گزند و بلا و فتنه‌اش را از ما بگردان. 2 زیارت امام حسین علیه‌السلام تا گناهانش ریخته و ثواب حاجیان و اهل‌عمره آن سال را دریابد. 3 خواندن دعای چهل و چهارم صحیفه سجادیه 4. غسل کردن: روایت شده هرکه در شب اول ماه رمضان غسل کند تا ماه رمضان آینده بدنش دچار خارش نشود.
میرزا جواد ملکی تبریزی توسل را از مهمترین آداب سالک در شب اول ماه مبارک رمضان می‌داند و می‌نویسد «مهمترین کاری که سالک باید انجام دهد، این است که در شب اول ماه به یکی از معصومین که حامی و نگهبان آن شب است مراجعه، و با چهره آبرومند و نورانی او نزد پروردگارش، به درگاه خدا روی آورد - زیرا چهره تاریک و بی‌آبروی او شایستگی رو کردن به درگاه مقدس پروردگار بزرگ و زیبا را ندارد - و باید برای شفاعت کردن و پناه دادن، خیلی از او خواهش کرده و توسل کاملی به او پیدا کند و آن قدر به درگاه او تضرع و گریه و زاری کند تا او را پذیرفته و برای او وساطت کند و برای اینکه خداوند او را پذیرفته و او را موفق به انجام اعمالی که دوست دارد و خوشنودی او در آن است، بگرداند، به درگاه خداوند تضرع کند، زیرا او کریم است و کریم‌ها را رد نمی‌کند، به خصوص اولیائی که آنها را درهای رحمت خود و علامت راهنمایی خلقش قرار داده و با کرامت خود تربیت و آنان را به پناه دادن پناهجویان امر کرده است.
درباره آداب و اعمال روز اول، غسل کردن، صدقه دادن، دو رکعت نماز در رکعت اول حمد و اِنا فَتَحنا و در رکعت دوم حَمد و هر سوره که بخواهد، بعد از طلوع فجر این دعای دیگر از امام صادق علیه‌السلام هنگام ورود به ماه رمضان را بخواند: «اَللهُمَ قَد حَضَرَ شَهرُ رَمَضانَ وَ قَدِ افتَرَضتَ عَلَینا صِیامَهُ وَاَنزَلتَ فیهِ القُرآنَ هُدی لِلناسِ وَبَینات مِنَ الهُدی وَالفُرقانِ اَللهُمَ اَعِنا عَلی صِیامِهِ وَتَقَبَلهُ مِنا وَتَسَلَمهُ مِنا وَسَلِمهُ لَنا فی یسر مِنَک وَعافِیه اِنَک عَلی کلِ شَیء قَدیر؛ خدایا ماه رمضان آمد و تو واجب کرده‌ای بر ما روزه این ماه را و فرو فرستادی در آن قرآن را که راهنمای مردم است و حجت‌هایی از هدایت و تمیز حق و باطل است خدایا کمک بده ما را بر روزه آن و آن را از ما بپذیر و سالم بدار ما را در این ماه و از این ماه و آن را نیز برای ما سالم گردان در آسانی و تندرستی که براستی تو بر هر چیز قادری ای بخشاینده ی مهربان.»