آمریکا با دومینوی ناکامی‌های حقوقی مقابل ایران چه خواهد کرد؟
تهران - ایرنا - جلسات رسیدگی به شکایت ایران از آمریکا در دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه در حالی از امروز دوشنبه آغاز می‌شود که پیشتر قضات این دیوان به محکومیت تحریم‌های آمریکا رای داده بودند. به باور ناظران با تکرار این رای، «دونالد ترامپ» شکستی مجدد را در آستانه انتخابات متحمل خواهد شد.
بر پایه گزارش دیوان بین‌المللی دادگستری، در ادامه روند رسیدگی به شکایت ایران از آمریکا به اتهام نقض پیمان «مودت» و به دلیل مخالفت مقدماتی واشنگتن با شکایت یاد شده، این دعوا از امروز دوشنبه 24 شهریورماه بررسی خواهد شد و تا سی و یکم ادامه خواهد یافت.
جمهوری اسلامی ایران 25 تیرماه 1397 پس از اعمال مجدد تحریم‌های آمریکا با استناد به پیمان مودت دوجانبه سال 1955 (1334 خورشیدی) و با توجه به آنکه پیمان، دیوان لاهه را مرجع رفع اختلافات تعیین کرده، از آمریکا به اتهام نقض این پیمان شکایت کرد.
مهرماه همان سال، قضات دیوان لاهه به اتفاق با اعلام اینکه به سبب نقض عهدنامه و روابط اقتصادی و حقوق کنسولی سال 1955بین دو کشور، صلاحیت رسیدگی به شکایت ایران از آمریکا را دارند، رای به لغو تحریم‌های دارویی، غذایی، بشردوستانه و هوایی آمریکا علیه ایران دادند.
این رای دیوان که به منزله شکست حقوقی در مواجهه با ایران تلقی می‌شد با واکنش دولت آمریکا مواجه شد. دولت این کشور، حکم دیوان را «بی‌ارزش» خواند و بار دیگر اعلام کرد این نهاد در موضوع تحریم‌های ایران صلاحیت رسیدگی به پرونده را ندارد. مخالفت مقدماتی آمریکا با این حکم، پرونده را مجددا به جریان انداخت تا در روزهای پیش رو به این موضوع رسیدگی شود.
در ارتباط با پیشینه عهدنامه مودت و مفاد آن ذکر چند نکته ضروری به نظر می‌رسد. «عهدنامه مودت و روابط اقتصادی و حقوق کنسولی بین دول متحده آمریکا و ایران» که در تارنمای سازمان ملل نیز بارگذاری شده، حدود 6 دهه پیش میان نمایندگان دو کشور امضا شد و در ایران نیز به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
توافق مذکور در مورد رفتار منصفانه و عادلانه با اتباع و شرکت‌های ایرانی، عدم ایجاد محدودیت برای تبادلات مالی، خودداری از محدودسازی صادرات و واردات کالا و تعهد به تضمین آزادی تجارت میان دو کشور به امضا رسیده‌بود.
بر اساس بند 2 ماده 21، هر اختلافی بین دو طرف درمورد تفسیر یا اجرای عهدنامه که از طریق دیپلماسی به نحو رضایت بخش فیصله نیابد به دیوان دادگستری بین المللی ارجاع خواهد شد مگر اینکه دو طرف موافقت کنند که اختلاف به وسائل صلح‌جویانه دیگری حل شود.
همچنین بند 2 ماده 23 تصریح می‌کند که «این عهدنامه مدت 10 سال معتبر خواهد بود و پس از آن نیز تا موقعی که به ترتیب مقرر در این عهدنامه خاتمه پذیرد به قوت خود باقی خواهد بود.»
چندی پیش «لعیا جنیدی» معاون حقوقی رییس جمهوری تاکید کرد که این معاهده گرچه در سال 1955 بین دو کشور به امضا رسیده اما اکنون نزدیک به 40 سال است که واشنگتن و تهران با یکدیگر رابطه ندارند. بنابراین چون هیچ یک از طرفین خروج خود را به طور رسمی از این پیمان اعلام نکرده‌اند، معاهده مودت همچنان به اعتبار خود باقی است.
برخی ناظران بر این باورند، اگر چه آراء دیوان به لحاظ حقوقی الزام‌آور است اما دیوان فاقد ضمانت اجرا و ابزار لازم برای اعمال آراء خود است. ضمن اینکه به طور معمول روند رسیدگی به شکایت‌ها در دیوان بسیار طولانی و زمانبر است و برخی از دعاوی پیشین ایران در دیوان نزدیک به یک دهه پس از طرح دعوا به رای نهایی رسیدند.
نکته‌ای که در این میان حایز اهمیت است، رویارویی ایران و آمریکا در مجامع بین‌المللی و پیروزی جمهوری اسلامی ایران در این عرصه است. بدون شک این یک موفقیت دیپلماتیک برای ایران در صحنه حقوق بین‌الملل محسوب می‌شود. ضمن اینکه بار دیگر این موضوع به اثبات می‌رسد اگر مسیر صحیحی برای مطالبات حقوقی در عرصه جهانی انتخاب شود، امکان موفقیت حتی در نظام فعلی بین‌المللی موجود است؛ نظامی که بسیاری آن را ناعادلانه می‌دانند.
از طرفی آمریکا که همواره ایران را مخل نظم و امنیت منطقه و جهان معرفی و سیلی از تبلیغات منفی علیه جمهوری اسلامی به راه انداخته، با محکومیت در دیوان بین المللی دادگستری نتیجه‌ای عکس خواهد گرفت.
تهران با شکایت از آمریکا در یک نهاد قضایی معتبر بین‌المللی و متهم کردن این کشور به نقض تعهدات، وجهه این کشور و نیز «دونالد ترامپ» رییس جمهوری آن را در دو ماه باقی مانده به انتخابات مخدوش‌تر از قبل ساخته است.
*س_برچسب‌ها_س*